ديالوگتىك وقىتۋ
كىرىسپە
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ماقساتى:
ساباقتا ديالوگتىك اڭگىمەنى پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن، يدەيالارىن دالەلدەۋىنە كومەكتەسۋ
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
• ساباقتاعى ديالوگتىق اڭگىمەنىڭ وقۋشىلاردىڭ كوگنيتيۆتى دامۋىنا اسەرىنىڭ ءمانىن، مازمۇنىن اشىپ كورسەتۋ؛
• ديالوگتىق اڭگىمەلەسۋدىڭ زەرتتەۋشىلىك، توپتىق، اڭگىمە – دەبات تۇرلەرىن قولدانۋداعى مۇعالىمگە قويىلاتىن تالاپتاردى ايقىنداۋ؛
• ساباقتا ديالوگتىك اڭگىمەنى قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ كوگنيتيۆتى دامۋىن جەتىلدىرۋگە ارنالعان اۆتورلىق ساباق ۇلگىسىن جاساۋ
وزەكتىلىگى: قازىرگى جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىنىڭ ەنگىزىلۋى ىزدەنىستەر مەن تاجىريبە جيناقتاۋ ول ءۇشىن ءبىلىم جەتىلدىرىپ وتىرۋ ماسەلەسى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە الەمدىك جوعارى دەڭگەيگە قول جەتكىزۋ ماقساتىندا سىندارلى (كونسترۋكتيۆتى) وقىتۋعا نەگىزدەلگەن ءتاسىلدى ەنگىزۋ
زەرتتەۋ ماقساتى: ساباقتا ديالوگتىق اڭگىمەنى پايدالانۋ ماسەلەلەرىن تالداپ، ءىس – تاجىريبەگە ەنگىزۋ جولدارىن كورسەتۋ
زەرتتەۋ وبەكتىسى: كەمبريدج باعدارلاماسى نەگىزىندە «وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر» ءمودۋلىن باسشىلىققا الا وتىرىپ قازاقستان تاريحى پانىنەن 6 سىنىپقا ارنالعان جاڭا فورماتتاعى ساباق جوسپارى
دەرەك كوزى. ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە الەمدىك جوعارى دەڭگەيگە قول جەتكىزگەن اناعۇرلىم تانىمال وقىتۋ ادىستەمەلەرى اراسىندا سىندارلى (كونسترۋكتيۆتى) تەوريالىق وقۋعا نەگىزدەلگەن ءتاسىل كەڭ تارالعان. (Hattie، 2009). ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا اياقتالعاننان كەيىن ءبىلىم الۋ ءار ادامنىڭ قۇقىعى بولىپ تانىلدى. الايدا، حح عاسىردىڭ باسىندا ديۋي (1990) ريەۆوليۋسيا ناتيجەسىندە قوعامنىڭ وزگەرگەنىنە قاراماستان مەكتەپتەر سول قالپىندا قالعانىن ايتتى. وسى ماسەلەنى جويۋ ءۇشىن ول مەكتەپتەرگە مىنانى ۇسىندى…
“بەلسەندى ساباقتاردى جۇرگىزۋ، تابيعاتتى، جاراتىلىستانۋ عىلىمى پاندەرىن، ونەردى، تاريحتى وقۋ، قاراپايىم بەينەلەمە جانە اۋىزشا ساباقتاردان ارىلۋ جانە ولاردى ەكىنشى جوسپارعا اۋىستىرۋ؛ مەكتەپتەگى رۋحاني اتموسفەرانى وزگەرتۋ، وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەرگە كەلەتىن بولساق – ءتارتىپتى وزگەرتۋ؛ وتە بەلسەندى فاكتورلاردى، دالدىكتى جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋدى ەنگىزۋ – بۇنىڭ بارلىعى كەزدەيسوق ەمەس، وتە اۋقىمدى ريەۆوليۋسيا ءۇشىن قاجەتتى نارسەلەر بولىپ تابىلادى. (1990)
بۇل شامامەن ءبىر عاسىر بۇرىن جازىلعانىنا قاراماستان، ءديۋيدىڭ كوپتەگەن كوزقاراستارى ءالى دە وزەكتى. وقۋشى/ءمۇعالىم ءوزارا قارىم - قاتىناسىنىڭ ماڭىزدىلىعى، «مەكتەپتەگى رۋحاني اتموسفەرانى» وزگەرتۋ ارەكەتى جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋدى قولداۋ سىنىپتا دەموكراتيالىق وقىتۋدى قۇرۋ ءۇشىن قازىرگى تاڭدا دا ماڭىزدى. ءبىلىم بەرۋ يدەياسىنا ديۋي ىقپالىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى كارل رودجەرس جانە دجەر برۋنەر سياقتى امەريكاندىق پسيحولوگتاردىڭ، سونداي - اق ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بريتاندىق تەورەتيك لاۋرەنس ستەنحاۋز زەرتتەۋلەرىنەن كورۋگە بولادى.
امەريكالىق پسيحولوگ كارل رودجەرس 1960 جىلى جاريالانعان ءوز زەرتتەۋلەرىن «جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان» تەراپيادا قولداندى جانە ديۋي وقىتۋ كەزىندە قاتىسۋشى رەتىندە تاجىريبە الۋ ماڭىزدىلىعىن مويىنداعاندىعىمەن تىعىز بايلانىستا بولاتىن ءبىرقاتار قاعيداتتاردى ازىرلەۋمەن اينالىستى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرى تۋرالى رودجەرستىڭ تۇجىرىمدامالارى بۇگىنگى تاڭدا «وقۋشىعا باعدارلانعان» وقىتۋ جانە «تاجىريبەلى» وقىتۋ رەتىندە ايگىلى بولعان تۇجىرىممەن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۇدەمەلى قوزعالىسقا كۇشتى ىقپال ەتكەن تۇجىرىمدامالارمەن ماندەس بولدى. جەكە قاعيداتتارىنا ادال بولعان ول ءوز قورىتىندىلارىن ءبىرقاتار ماسەلەلەر بويىنشا وقۋشىلارمەن ورناتقان تىكەلەي كەرى بايلانىسقا نەگىزدەدى. ونىڭ تەوريالارىندا سىنىپتا اسا بەلسەندى جانە جاعىمدى جاعدايدى جاساعىسى كەلەتىن مۇعالىمدەرگە ارنالعان ماسەلەلەر تولىق جازىلادى. كەلەسى اقپارات رودجەرس (1994) وقۋشىلار تاراپىنان ايتىلعان باستى تىلەك رەتىندە نەنى انىقتاعاندىعىنا جالپى شولۋ جاساۋدان تۇرادى:
ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىن 1960 جىلدارى جارىققا شىعارعان، وقىتۋ سالاسىنداعى كوگنيتيۆتىك پسيحولوگ جانە تەورەتيك دجەروم برۋنەر بۇل ىسكە «ەكسپەريمەنتالدى» وقىتۋ نەمەسە «جاڭالىق اشۋ جولىمەن وقىتۋ» يدەياسىن اكەلدى. ول ءديۋيدىڭ وقۋشىنىڭ تاجىريبەسى سىنىپتا قولدانىلۋعا ءتيىس ەكەندىگى تۋرالى تۇسىنىگىنە جاڭا ماڭىزدى وي قوستى. برۋنەر وقۋ ۇدەرىسى مەن وقۋ ءپانىن بولۋگە بولمايتىندىعىن اتاپ ءوتتى (1962). 20 عاسىر تاجىريبەسىندە برۋنەر وقۋشىنىڭ جەكە مۇددەسىنىڭ شەڭبەرىنە قامتىلعان، وقىتۋدىڭ يدەاليستىك، ونىڭ پىكىرىنشە، اسا «مەيىربان» قاعيداتتارىن سىنايدى جانە دە «ءبىلىم بەرۋ وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىمەن شەكتەلۋگە ءتيىس دەۋ از، قىزىعۋشىلىقتاردىڭ وزدەرى دە قۇرىلۋعا جانە ىنتالانۋعا ءتيىس» دەپ ايتقان ءمۇعالىم وسىنداي بەلسەندىلىكتى قولداۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى جانە بۇل ماسەلەدە برۋنەر وقىتۋداعى ماڭىزدى تاجىريبەنى دامىتۋ بويىنشا بىرنەشە وتە ماڭىزدى كەڭەستەر ۇسىنادى.
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ماقساتى:
ساباقتا ديالوگتىك اڭگىمەنى پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن، يدەيالارىن دالەلدەۋىنە كومەكتەسۋ
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
• ساباقتاعى ديالوگتىق اڭگىمەنىڭ وقۋشىلاردىڭ كوگنيتيۆتى دامۋىنا اسەرىنىڭ ءمانىن، مازمۇنىن اشىپ كورسەتۋ؛
• ديالوگتىق اڭگىمەلەسۋدىڭ زەرتتەۋشىلىك، توپتىق، اڭگىمە – دەبات تۇرلەرىن قولدانۋداعى مۇعالىمگە قويىلاتىن تالاپتاردى ايقىنداۋ؛
• ساباقتا ديالوگتىك اڭگىمەنى قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ كوگنيتيۆتى دامۋىن جەتىلدىرۋگە ارنالعان اۆتورلىق ساباق ۇلگىسىن جاساۋ
وزەكتىلىگى: قازىرگى جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىنىڭ ەنگىزىلۋى ىزدەنىستەر مەن تاجىريبە جيناقتاۋ ول ءۇشىن ءبىلىم جەتىلدىرىپ وتىرۋ ماسەلەسى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە الەمدىك جوعارى دەڭگەيگە قول جەتكىزۋ ماقساتىندا سىندارلى (كونسترۋكتيۆتى) وقىتۋعا نەگىزدەلگەن ءتاسىلدى ەنگىزۋ
زەرتتەۋ ماقساتى: ساباقتا ديالوگتىق اڭگىمەنى پايدالانۋ ماسەلەلەرىن تالداپ، ءىس – تاجىريبەگە ەنگىزۋ جولدارىن كورسەتۋ
زەرتتەۋ وبەكتىسى: كەمبريدج باعدارلاماسى نەگىزىندە «وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر» ءمودۋلىن باسشىلىققا الا وتىرىپ قازاقستان تاريحى پانىنەن 6 سىنىپقا ارنالعان جاڭا فورماتتاعى ساباق جوسپارى
دەرەك كوزى. ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە الەمدىك جوعارى دەڭگەيگە قول جەتكىزگەن اناعۇرلىم تانىمال وقىتۋ ادىستەمەلەرى اراسىندا سىندارلى (كونسترۋكتيۆتى) تەوريالىق وقۋعا نەگىزدەلگەن ءتاسىل كەڭ تارالعان. (Hattie، 2009). ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا اياقتالعاننان كەيىن ءبىلىم الۋ ءار ادامنىڭ قۇقىعى بولىپ تانىلدى. الايدا، حح عاسىردىڭ باسىندا ديۋي (1990) ريەۆوليۋسيا ناتيجەسىندە قوعامنىڭ وزگەرگەنىنە قاراماستان مەكتەپتەر سول قالپىندا قالعانىن ايتتى. وسى ماسەلەنى جويۋ ءۇشىن ول مەكتەپتەرگە مىنانى ۇسىندى…
“بەلسەندى ساباقتاردى جۇرگىزۋ، تابيعاتتى، جاراتىلىستانۋ عىلىمى پاندەرىن، ونەردى، تاريحتى وقۋ، قاراپايىم بەينەلەمە جانە اۋىزشا ساباقتاردان ارىلۋ جانە ولاردى ەكىنشى جوسپارعا اۋىستىرۋ؛ مەكتەپتەگى رۋحاني اتموسفەرانى وزگەرتۋ، وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەرگە كەلەتىن بولساق – ءتارتىپتى وزگەرتۋ؛ وتە بەلسەندى فاكتورلاردى، دالدىكتى جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋدى ەنگىزۋ – بۇنىڭ بارلىعى كەزدەيسوق ەمەس، وتە اۋقىمدى ريەۆوليۋسيا ءۇشىن قاجەتتى نارسەلەر بولىپ تابىلادى. (1990)
بۇل شامامەن ءبىر عاسىر بۇرىن جازىلعانىنا قاراماستان، ءديۋيدىڭ كوپتەگەن كوزقاراستارى ءالى دە وزەكتى. وقۋشى/ءمۇعالىم ءوزارا قارىم - قاتىناسىنىڭ ماڭىزدىلىعى، «مەكتەپتەگى رۋحاني اتموسفەرانى» وزگەرتۋ ارەكەتى جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋدى قولداۋ سىنىپتا دەموكراتيالىق وقىتۋدى قۇرۋ ءۇشىن قازىرگى تاڭدا دا ماڭىزدى. ءبىلىم بەرۋ يدەياسىنا ديۋي ىقپالىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى كارل رودجەرس جانە دجەر برۋنەر سياقتى امەريكاندىق پسيحولوگتاردىڭ، سونداي - اق ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بريتاندىق تەورەتيك لاۋرەنس ستەنحاۋز زەرتتەۋلەرىنەن كورۋگە بولادى.
امەريكالىق پسيحولوگ كارل رودجەرس 1960 جىلى جاريالانعان ءوز زەرتتەۋلەرىن «جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان» تەراپيادا قولداندى جانە ديۋي وقىتۋ كەزىندە قاتىسۋشى رەتىندە تاجىريبە الۋ ماڭىزدىلىعىن مويىنداعاندىعىمەن تىعىز بايلانىستا بولاتىن ءبىرقاتار قاعيداتتاردى ازىرلەۋمەن اينالىستى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرى تۋرالى رودجەرستىڭ تۇجىرىمدامالارى بۇگىنگى تاڭدا «وقۋشىعا باعدارلانعان» وقىتۋ جانە «تاجىريبەلى» وقىتۋ رەتىندە ايگىلى بولعان تۇجىرىممەن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۇدەمەلى قوزعالىسقا كۇشتى ىقپال ەتكەن تۇجىرىمدامالارمەن ماندەس بولدى. جەكە قاعيداتتارىنا ادال بولعان ول ءوز قورىتىندىلارىن ءبىرقاتار ماسەلەلەر بويىنشا وقۋشىلارمەن ورناتقان تىكەلەي كەرى بايلانىسقا نەگىزدەدى. ونىڭ تەوريالارىندا سىنىپتا اسا بەلسەندى جانە جاعىمدى جاعدايدى جاساعىسى كەلەتىن مۇعالىمدەرگە ارنالعان ماسەلەلەر تولىق جازىلادى. كەلەسى اقپارات رودجەرس (1994) وقۋشىلار تاراپىنان ايتىلعان باستى تىلەك رەتىندە نەنى انىقتاعاندىعىنا جالپى شولۋ جاساۋدان تۇرادى:
ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىن 1960 جىلدارى جارىققا شىعارعان، وقىتۋ سالاسىنداعى كوگنيتيۆتىك پسيحولوگ جانە تەورەتيك دجەروم برۋنەر بۇل ىسكە «ەكسپەريمەنتالدى» وقىتۋ نەمەسە «جاڭالىق اشۋ جولىمەن وقىتۋ» يدەياسىن اكەلدى. ول ءديۋيدىڭ وقۋشىنىڭ تاجىريبەسى سىنىپتا قولدانىلۋعا ءتيىس ەكەندىگى تۋرالى تۇسىنىگىنە جاڭا ماڭىزدى وي قوستى. برۋنەر وقۋ ۇدەرىسى مەن وقۋ ءپانىن بولۋگە بولمايتىندىعىن اتاپ ءوتتى (1962). 20 عاسىر تاجىريبەسىندە برۋنەر وقۋشىنىڭ جەكە مۇددەسىنىڭ شەڭبەرىنە قامتىلعان، وقىتۋدىڭ يدەاليستىك، ونىڭ پىكىرىنشە، اسا «مەيىربان» قاعيداتتارىن سىنايدى جانە دە «ءبىلىم بەرۋ وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىمەن شەكتەلۋگە ءتيىس دەۋ از، قىزىعۋشىلىقتاردىڭ وزدەرى دە قۇرىلۋعا جانە ىنتالانۋعا ءتيىس» دەپ ايتقان ءمۇعالىم وسىنداي بەلسەندىلىكتى قولداۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى جانە بۇل ماسەلەدە برۋنەر وقىتۋداعى ماڭىزدى تاجىريبەنى دامىتۋ بويىنشا بىرنەشە وتە ماڭىزدى كەڭەستەر ۇسىنادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
