InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: §23. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اينالۋ زاڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭىن ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اينالۋ زاڭى ەكەندىگىن ەستە ساقتاۋ جانە پراكتيكادا پايدالانۋ
2. وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتە وتىرىپ، تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ؛
3. ۇقىپتىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى قاعازدار، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ قۇرىلىمى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
2. ءۇي تاپسىرماسى: قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
3. ماعىنانى ءتۇسىنۋ.
4. ءبىلىمدى بەكىتۋگە ارنالعان ەسەپتەر.
5. تەست تاپسىرمالارى.
6. انىقتاما كەستەسى.
7. ءبىلىمدى بەكىتۋگە ارنالعان تاپسىرمالار.
8. ءۇي تاپسىرماسى.

ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءى دەڭگەي
1. دەنەنىڭ مەحانيكالىق جۇمىس جاساي الۋ قابىلەتىن (مەحانيكالىق ەنەرگيا) دەپ اتايمىز.
2. قوزعالىپ كەلە جاتقان دەنە ەنەرگياسىن (كينەتيكالىق ەنەرگيا) دەپ اتايدى.
3. دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ ەنەرگياسىن (پوتەنسيالدىق ەنەرگيا) دەپ اتايمىز.
4. ەنەرگيانىڭ ولشەم بىرلىگى (دجوۋل)
5. پوتەنسيالدىق جانە كينەتيكالىق ەنەرگيا وزگەرىستەرى (جۇمىس) - تى بەرەدى.
ءىى دەڭگەي
1. كينەتيكالىق ەنەرگيا وزگەرىسى كەزىندە اتقارىلاتىن جۇمىس ورنەگى:
2. پوتەنسيالدىق ەنەرگيا وزگەرىسى كەزىندە اتقارىلاتىن جۇمىس ورنەگى:
3. كينەتيكالىق ەنەرگيا ورنەگى:
4. پوتەنسيالدىق ەنەرگيا ورنەگى:
5. مەحانيكالىق ەنەرگيا ورنەگى:
ءىىى دەڭگەي
1. ەگەر ءۇيدىڭ ءار قاباتىنىڭ بيىكتىگى 3م بولسا، وندا ماسساسى 75 كگ ادام باسپالداقپەن ءبىرىنشى قاباتتان التىنشى قاباتقا كوتەرىلگەندە اۋىرلىق كۇشى قانداي جۇمىس اتقارادى؟
2. بالا دينامومەتردى سوزىپ، ءوزىنىڭ تارتا الاتىن ەڭ ۇلكەن كۇشىن انىقتادى. ول 400ن - عا تەڭ بولىپ شىقتى. سەرىپپەنى سوزعاندا بالا قانداي جۇمىس اتقارادى؟ دينامومەتر سەرىپپەسىنىڭ قاتاڭدىعى 10000ن/م.
ماعىنانى ءتۇسىنۋ.

جاڭا ساباق:
ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اينالۋ زاڭى:

تۇيىق جۇيە قۇرايتىن جانە بىرىمەن - ءبىرى تارتىلىس كۇشى مەن سەرپىمدىلىك كۇشى ارقىلى ارەكەتتەسەتىن دەنەلەردىڭ كينەتيكالىق جانە پوتەنسيالدىق ەنەرگيالارىنىڭ قوسىندىسى تۇراقتى بولادى.
ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭىنان مىنانداي تۇجىرىم جاسايمىز:
تابيعاتتاعى ەنەرگيا جوعالىپ كەتپەيدى جانە جوقتان پايدا بولمايدى، ول تەك ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اينالادى.
بەكىتۋ
ەسەپ شىعارۋ.
ماسساسى 250گ دەنە 15م/س جىلدامدىقپەن ۆەرتيكال جوعارى لاقتىرىلدى.
1. دەنەنىڭ لاقتىرىلعان مەزەتىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسىن؛
2. ەڭ جوعارى نۇكتەدەگى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسىن؛
ەڭ ۇلكەن كوتەرىلۋ بيىكتىگىن تابۋ كەرەك.

ءبىلىمدى تەكسەرۋگە ارنالعان ەسەپتەر:
I - دەڭگەي
1. جەر بەتىنەن 3، 5 م بيىكتىككە كوتەرىلگەن ماسساسى 6 كگ دەنەنىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسىن انىقتاڭىز.
2. 9 م/س جىلدامدىقپەن قوزعالاتىن 6 كگ دەنەنىڭ كينەتيكالىق ەنەرگياسى نەگە تەڭ؟
II - دەڭگەي
1. قاتاڭدىعى 10 4 ن/م سەرىپپە 3 سم - گە سىعىلعاندا ونىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قالاي وزگەرەدى؟
2. “سويۋز” سەريالى عارىشكەمەنىڭ ماسساسى 6، 6ت بولسا، ونىڭ وربيتا بويىمەن 7، 8 كم/س جىلدامدىقپەن قوزعالعانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي؟ (ا. پ. رىمكيەۆيچ، الماتى “راۋان باسپاسى” 1998ج №340 ەسەپ )
III - دەڭگەي
1. ماسساسى 4 كگ ەركىن ءتۇسىپ كەلە جاتقان دەنەنىڭ جىلدامدىعى جولدىڭ ءبىر بولىگىندە 2 - دەن 8 م/س – قا دەيىن ارتتى. وسى جولداعى اۋىرلىق كۇشىنىڭ جۇمىسىن تابىڭدار.
(ا. پ. رىمكيەۆيچ، الماتى “راۋان باسپاسى” 1998ج №341 ەسەپ )

تەست تاپسىرمالارى
1. دەنەنىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى دەگەنىمىز
A) دەنەنىڭ قوزعالىس ەنەرگياسى.
B) دەنەنىڭ جىلدامدىعىنىڭ وزگەرۋ ەنەرگياسى.
C) سەرپىندى دەفورماسيالانعان دەنەنىڭ ەنەرگياسى.
D) ىستىق دەنەنىڭ سۋىق دەنەگە بەرگەن ەنەرگياسى.
E) دەنە مولەكۋلالارىنىڭ قوزعالىسىمەن بايلانىستى ەنەرگياسى.

2. ساداقتان تىك جوعارى اتىلعان جەبە 10س وتكەندە جەرگە ءتۇستى. جەبەنىڭ كوتەرىلۋ ۋاقىتى
ا) 10س ۆ) 5س س) 3س
D) 4س ە) 2س
3. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ انىقتاماسىنا قاي ورنەك سايكەس كەلەدى؟
ا) ا = F/m B) F•t
C) p = m•V D) F=ma E) mV2/2
4. تۇيىقتالعان تراەكتوريا بويىمەن اۋىرلىق كۇشىنىڭ جۇمىسى
A) mgh B) 0 C) – mgh
D) 2mgh E) mgh/2
5. دەنەگە اسەر ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنىڭ جۇمىسى
A) A = mgh1 – h2
B) A = – (mgh2 – mgh1)
C) A = mgh2 – mgh1
D) A = 0
E) A = mgh2
6. قانداي فيزيكالىق شامالار “ دج” ولشەم بىرلىگىمەن ولشەنەدى؟
ا) كۇش ءيمپۋلسى ۆ) كۇش مومەنتى
س) دەنە ءيمپۋلسى د) كۇش E) ەنەرگيا

7. تۇراقتى كۇشتىڭ اسەرىنەن دەنەنىڭ ءيمپۋلسى 4 س ءىشىندى 20 كگ∙م/س – كە وزگەرەدى. بۇل كۇش نەگە تەڭ؟
ا) 5 ن ۆ) 1 ن س) 3 ن د) 4 ن E) 2ن
8. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى
A) E=mgh B) E=mv2 /2
C) Ek=Eت+Ep D) Eت=Ek+Ep E) Ep=Eت+Ek
9. ماسساسى 10 كگ، جىلدامدىعى 36 كم/ساع دەنەنىڭ كينەتيكالىق ەنەرگياسى
A) 12960 دج B) 5000 دج
C) 360 دج D) 500 دج
E) 180 دج
10. جۇمىسشى گوريزونتال 600ن كۇش جۇمساي وتىرىپ، جاشىكتى 3 م - گە جىلجىتقاندا ىستەيتىن جۇمىسى
A) 200دج
B) 50دج
C) 0، 005 دج
D) 0
E) 1800دج
انىقتاما كەستەسى
ر. س فيزيكالىق شامانىڭ اتاۋى ----- بەلگىلەنۋى ---- فورمۋلاسى --- ولشەم بىرلىگى
1. دەنە ءيمپۋلسى
2. كۇش ءيمپۋلسى
3. كۇش جۇمىسى
4. اۋىرلىق كۇشى
5. سەرپىمدىلىك كۇشى
6. كينەتيكالىق ەنەرگيا
7. پوتەنسيالدىق ەنەرگيا

ءبىلىمدى بەكىتۋگە ارنالعان تاپسىرمالار:
1. دەنەنىڭ تولىق مەحانيكالىق ەنەرگياسى دەگەنىمىز نە؟
2. تولىق مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى قالاي تۇجىرىمدالادى؟
ءبۇۇ كەستەسىن تولتىرۋ.
بىلەتىنىم
ۇيرەنگەنىم
ۇيرەنگىم كەلەتىنى

ۇيگە تاپسىرما:
§23. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اينالۋ زاڭى.