InfoHub Logo

7 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىمشەنىڭ تۇرلەنۋى
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: ەسىمشەنىڭ تاۋەلدەنۋ، جىكتەلۋ، كوپتەلۋ، سەپتەلۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ.
ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ويلارىن دامىتا ءتۇسۋ، سالىستىرا وتىرىپ
ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋعا توسەلدىرۋ. ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ.
ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ، وي تاستاۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد، ءسوزجۇمباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت

ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ولاردىڭ ساباققا قاتىسىن، دايىندىعىن تەكسەرۋ،
ءۇي جۇمىسىن سۇراۋ.(161، 163 - جاتتىعۋلار)

II. جاڭا ساباق.
1. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. شاتتىق شەڭبەرىن قۇرۋ.
- وقۋشىلار جاڭا عانا وزدەرىڭ بىلدىرگەن تىلەكتەردىڭ ىشىندە ولشەنبەيتىن جاقسىلىق، سونبەس دوستىق، كۇلىمدەگەن كۇن، جادىراعان اۋا رايى، توگەر تىلەگىم مول، ايتپاق تىلەگىم شەكسىز دەگەن كەرەمەت قۇلاققا جاعىمدى جانىڭا جىلى تيەتىن تىلەكتەردى ەستىدىم. ەندى وسى تىلەكتەردىڭ مازمۇنىنا نازار اۋدارساق ءتۇبىر سوزدەرگە جالعانعان ەسىمشە جۇرناقتارىن بايقايمىز.
- ەسىمشە قانداي جۇرناقتار ارقىلى جاسالاتىن ەدى؟
№ ەسىمشە مىنا جۇرناقتار ارقىلى جاسالادى:
1) - عان،- گەن،- قان،- كەن؛
مىسال: ال - عان، كور - گەن، ايت - قان، كەت - كەن
2) - ار،- ەر،- ر جانە ەتىستىكتىڭ بولىمسىز تۇلعاسىنان كەيىن – س؛
مىسال: بار - ار، كەل - ەر، وقى - ر، ايتپا - س، كورمە - س
3) - اتىن،- ەتىن،- يتىن،- ءيتىن؛
مىسال: ايت - اتىن، كەل - ەتىن، تىڭدا - يتىن، سويلە - ءيتىن
4) - ماق،- مەك،- ب ا ق،- بەك،- پاق،- پەك.
مىسال: بار - ماق، كەل - مەك، جاز - ب ا ق، بەز - بەك، شاش - پاق، توك - پەك

- ءيا، ەسىمشە سويلەمدە ەكى ءتۇرلى ماندە، ەكى ءتۇرلى قىزمەتتە جۇمسالاتىن ەتىستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى. ول بىردە جىكتەلىپ، ەتىستىك قىزمەتىن اتقارسا، ەندى بىردە ەسىمدەرشە تۇرلەنىپ، ياعني سەپتەلىپ، كوپتەلىپ، تاۋەلدەنىپ ەسىم قىزمەتىن اتقارادى. ەسىمشە، ياعني ەسىمدەر سياقتى دەپ اتالۋىنىڭ ءوزى وسى قاسيەتىنە بايلانىستى. تاقتاداعى مىسالدارعا نازار اۋدارايىق:
1. ۇلت ادەبيەتىن شوقان، اباي، ىبىراي سياقتى الىپتاردىڭ ورنىقتىرعانى بەلگىلى.(تاۋەلدەنىپ تۇر)
2. ءجۇز ايتقانمەن، وزگەنىڭ ءبارى نادان،
جالىنالىق ابايعا، ءجۇر بارالىق! (سەپتەلىپ تۇر)
3. شيقانىمدى ەزگەندەي شىقتى جانىم،
ايتقاندا ەستىگەندەر ۇعىپ كەلىپ. (سەپتەلىپ، كوپتەلىپ تۇر)
4. «قويىڭ قىستان ابدەن تيتىقتادى، مالىڭنان ايرىلارسىڭ» دەدى.(جىكتەلىپ تۇر)

2. وقۋلىقپەن جۇمىس (تاقتاعا ورىندايدى)
167 – جاتتىعۋ. قارامەن جازىلعان ەسىمشەلەردى تۇلعاسىنا قاراي تالداۋ
(ساتىلاي كەشەندى تالداۋ)

3. «ويلان، تاپ!»ايدارى
(ادەبيەت ساباعىندا وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا سويلەم بەرىلەدى، سول سويلەمنىڭ ىشىنەن ەسىمشەنى تابۋ جانە ونى تۇرلەندىرۋ)
ا) بۇل قالانىڭ ءبىر جاقسى جەرى – قازاقتىڭ وقىعان بالالارىن سىيلايدى. بالالارى ۇلكەندەرىن سىيلايتىن بولعانى عوي (سەپتە)
ج. ايماۋىتوۆ «ءانشى» اڭگىمەسى
ءا) – بارارسىڭ، ازىراق ءان سالىپ كەت...(جىكتە)
ج. ايماۋىتوۆ «ءانشى» اڭگىمەسى
ب) كوڭىلى بوس كارىنىڭ،
كوكەيلەرىڭ ۇعىنار.
كوتەرمەي جان جالىنىن،
كوزدەن جاسى قۇيىلار.(جىكتە)
ج. جابايەۆ «العاداي تۋرالى ءاربىر وي»
ۆ) جاۋدىڭ ساۋساعى جانە ءبىر قيمىل ەتىپ قالسا، مىلتىق تاعى دا اتىلماق. (جىكتە)
س. سەيفۋللين «باندىنى قۋعان حاميت»
گ) ۇشاتىن قۇستاي قىمتانىپ، قومدانىپ الدى. وتىرعاندار اۋزىن اشىپ اڭىردى، ءانشى جىبەردى.(سەپتە)
ج. ايماۋىتوۆ «ءانشى» اڭگىمەسى
ع) ارعىنمىن، اتىم اسەت، ارىنداعان،
ارىنداپ ءان سالا ما دارىماعان؟
اسپاننىڭ اياسىندا ءان شالقىتقان،
بۇلبۇلمىن، داۋسى كوكتە دامىلداعان. (تاۋەلدە)
ءى. جانسۇگىروۆ «ءانشى» ولەڭى

4. شىعارماشىلىق جۇمىس.
III. بەكىتۋ. «جەدەل جاۋاپ» ەسىمشەنى ەتىستىككە اينالدىرۋ
ورىلعان ەگىن - ەگىن ورىلدى
كورەر كوز - كوز كوردى
ىستەيتىن جۇمىس - جۇمىس ىستەلدى
تىڭدالعان اڭگىمە - اڭگىمە تىڭدالدى
شىرقالعان ءان - ءان شىرقالدى
ۇشقان قۇس - قۇس ۇشتى
باسار تاۋ - تاۋ باسىلدى
پىسكەن اس - اس ءپىستى

IV. قورىتىندى.
ءسوزجۇمباق شەشۋ
1. وقۋشىعا كۇندە ەرىپ جۇرەتىن نە؟ (كۇندەلىك)
2. شاكىرتكە جاناشىر،
مەيىرمان كىم جانى اسىل؟(ۇستاز)
3. كوكتەم ايى(ءساۋىر)
4. جىلت - جىلت ەتەدى،
جىرادان وتەدى(سۋ)
5. وتتان دا ىستىق نە؟(وتان)
6. از ءسوز - التىن،
كوپ ءسوز...(كومىر)
7. جىل مەزگىلى(كوكتەم)

قورىتا كەلە، ەسىمشەنىڭ بىردە جىكتەلىپ كەلىپ ەتىستىك قىزمەتىن اتقارسا، ەندى بىردە سەپتەلىپ، كوپتەلىپ، تاۋەلدەنىپ كەلىپ ەسىم قىزمەتىن اتقاراتىنىن تۇسىندىك. ەسىمشەنىڭ ەسىمشە، ياعني ەسىمدەر سياقتى دەپ اتالۋىنىڭ ءوزى وسى قاسيەتىنە بايلانىستى ەكەن.
ساباققا جاقسى قاتىسقان وقۋشىلار باعالانادى.

V. ۇيگە تاپسىرما: ەسىمشەلى 5 ماقال - ماتەل جازىپ، ونىڭ تۇرلەنۋ جولىن ءتۇسىندىرۋ