ەسىمدىك "ۇلتتىق ويىندار"
قازاق ءتىلى 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇلتتىق ويىندار (لەكسيكالىق)
ەسىمدىك (گرامماتيكالىق)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا «قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى» تۋرالى مالىمەت بەرۋ؛ ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك، جالپى ماعلۇمات بەرۋ؛ تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرىپ پىسىقتاۋ، تياناقتاۋ، گرامماتيكالىق ۇعىمداردى ساۋاتتى ءارى دۇرىس قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، كورۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ وي تۇيىندەۋگە، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە جۇمىلدىرۋ؛ ءماتىندى قازاق تىلىندە اڭگىمەلەۋگە، اۋىزەكى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
3. تاربيەلىك: سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى وقىتۋ ءادىسى، سۇراق - جاۋاپ، ماتىنمەن جۇمىس، ويىن ويناتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، گرامماتيكالىق ويىندار، ويىن زاتتارى (وقتاۋ، تاقيا، ورامال)
ساباق بارىسى:
ءى. پسيحولوگيالىق كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ.
سالەمەتسىڭدەر مە بالالار. بۇگىن ءبىزدىڭ ساباققا قوناقتار كەلىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز
مەيىرىمدى جۇرەكپەن،
اقپەيىلدى تىلەكپەن،
قوناقتارمەن امانداسىپ الايىق،
ءبىر جادىراپ قالايىق!
بالالار قوناقتارمەن امانداسادى:
ۇلكەنگە دە «ءسىز»
كىشىگە دە «ءسىز»
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەن «ءبىز»
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ب) كەزەكشىمەن سۇحبات جۇرگىزۋ.
ۆ) ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
بالالار وتكەن ساباقتا ءبىز «ۇلتتىق ويىندار» دەگەن تاقىرىبىن وتتىك. بۇگىن ءبىز سول لەكسيكالىق تاقىرىپتى جالعاستىرامىز. ال گرامماتيكالىق تاقىرىبىمىز «ەسىمدىك» دەگەن ءسوز تابى. بۇگىن ساباقتا ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ۇلتتىق ويىندارىمەن جاقىنداۋ، تەرەڭ تانىسۋ جانە ەسىمدىكتەردى سويلەمدەردە دۇرىس قولدانا ءبىلۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ال ەندى ءۇي جۇمىسىن تەكسەرەيىك.
- قانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟ (سۇراق - جاۋاپ جۇرگىزۋ)
قازاق ۇلتتىق ويىندارىنىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى. وقۋشىلار قانداي ويىن تۇرلەرىن كورگەنىن ايتادى.
سوزدىك جۇمىسىن جۇرگىزۋ:
بايلانىستى – سۆيازانو
ءتورت – تۇلىك مال – چەتىرە ۆيدا سكوتا
تۇرمىس – بىت
سالت - داستۇرلەر – وبىچاي ي تراديسيي
ۇپاي – وچكو
قويشىلار – چابانى
قوي قۇمالاقتارى – وۆەچي كاتىشكي
يكەمدىلىك – سكلوننوست ك چەمۋ – ليبو
ەپتىلىك – لوۆكوست، پروۆورنوست
تاپقىرلىق – ناحودچيۆوست
ەسەپ – سچەت
زەرەكتىك – سووبرازيتەلنوست، سمىشلەننوست
- ۇلتتىق ويىندار نەمەن بايلانىستى؟
- ۇلتتىق ويىندار نەنى قاجەت ەتەدى؟
- قويشىلار ويناعاندا نەمەن پايدالاندى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
ا) قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى بەس تۇرگە بولىنەدى. ولار: اڭعا بايلانىستى، مالعا
بايلانىستى، ءتۇرلى زاتتارمەن وينالاتىن، زەرەكتىكتى، ەپتىلىكتى جانە
يكەمدىلىكتى قاجەت ەتەتىن، سوڭعى كەزدە قالىپتاسقان ويىندار.
- بالالار، ويىندى كىم جاقسى كورمەيدى؟ ارينە جاۋاپ جوق. بارلىق بالا ويناۋدى جاقسى كورەدى. سولاي ەمەس پە؟ ەندەشە، قازاقشا ويىن ويناپ كورەيىك. ويىن ويناپ وتىرىپ، سەندەر قازاقشا كوپ سوزدەردى ۇيرەنىپ الاسىڭدار. بۇگىن ءبىزدى زالينا، جەنيا، رۋستەم جانە ديانا مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا ارنالعان ويىندارمەن تانىستىرادى.
ءا) وقۋشىلىر كەلەسى ويىندارمەن سىنىپتاستارىن ويناتىپ، تانىستىرادى.
«كوتەرمەك» - «پودنيمي - كا» جەنيا
«تاقيا تاستاماق» - «تيۋبيتەيكا – نيەۆيديمكا» ديانا
«وقتاۋ تارتىس» - «پەرەتياني - كا» رۋستەم
«تۇيىلگەن ورامال» - «زاۆيازاننىي پلاتوك» زالينا
سۇراقتار قويۋ:
- بالالار، وسى ويىندار قانداي تۇرگە جاتادى؟ (ءتۇرلى زاتتارمەن وينالاتىن)
- ال قانداي زاتتارمەن ءبىز پايدالاندىق؟ (وقتاۋ، تاقيا، ورامال)
- بالالار، سەندەرگە ويىندار ۇنادى ما؟
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇلتتىق ويىندار (لەكسيكالىق)
ەسىمدىك (گرامماتيكالىق)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا «قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى» تۋرالى مالىمەت بەرۋ؛ ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك، جالپى ماعلۇمات بەرۋ؛ تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرىپ پىسىقتاۋ، تياناقتاۋ، گرامماتيكالىق ۇعىمداردى ساۋاتتى ءارى دۇرىس قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، كورۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ وي تۇيىندەۋگە، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە جۇمىلدىرۋ؛ ءماتىندى قازاق تىلىندە اڭگىمەلەۋگە، اۋىزەكى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
3. تاربيەلىك: سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى وقىتۋ ءادىسى، سۇراق - جاۋاپ، ماتىنمەن جۇمىس، ويىن ويناتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، گرامماتيكالىق ويىندار، ويىن زاتتارى (وقتاۋ، تاقيا، ورامال)
ساباق بارىسى:
ءى. پسيحولوگيالىق كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ.
سالەمەتسىڭدەر مە بالالار. بۇگىن ءبىزدىڭ ساباققا قوناقتار كەلىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز
مەيىرىمدى جۇرەكپەن،
اقپەيىلدى تىلەكپەن،
قوناقتارمەن امانداسىپ الايىق،
ءبىر جادىراپ قالايىق!
بالالار قوناقتارمەن امانداسادى:
ۇلكەنگە دە «ءسىز»
كىشىگە دە «ءسىز»
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەن «ءبىز»
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ب) كەزەكشىمەن سۇحبات جۇرگىزۋ.
ۆ) ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
بالالار وتكەن ساباقتا ءبىز «ۇلتتىق ويىندار» دەگەن تاقىرىبىن وتتىك. بۇگىن ءبىز سول لەكسيكالىق تاقىرىپتى جالعاستىرامىز. ال گرامماتيكالىق تاقىرىبىمىز «ەسىمدىك» دەگەن ءسوز تابى. بۇگىن ساباقتا ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ۇلتتىق ويىندارىمەن جاقىنداۋ، تەرەڭ تانىسۋ جانە ەسىمدىكتەردى سويلەمدەردە دۇرىس قولدانا ءبىلۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ال ەندى ءۇي جۇمىسىن تەكسەرەيىك.
- قانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟ (سۇراق - جاۋاپ جۇرگىزۋ)
قازاق ۇلتتىق ويىندارىنىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى. وقۋشىلار قانداي ويىن تۇرلەرىن كورگەنىن ايتادى.
سوزدىك جۇمىسىن جۇرگىزۋ:
بايلانىستى – سۆيازانو
ءتورت – تۇلىك مال – چەتىرە ۆيدا سكوتا
تۇرمىس – بىت
سالت - داستۇرلەر – وبىچاي ي تراديسيي
ۇپاي – وچكو
قويشىلار – چابانى
قوي قۇمالاقتارى – وۆەچي كاتىشكي
يكەمدىلىك – سكلوننوست ك چەمۋ – ليبو
ەپتىلىك – لوۆكوست، پروۆورنوست
تاپقىرلىق – ناحودچيۆوست
ەسەپ – سچەت
زەرەكتىك – سووبرازيتەلنوست، سمىشلەننوست
- ۇلتتىق ويىندار نەمەن بايلانىستى؟
- ۇلتتىق ويىندار نەنى قاجەت ەتەدى؟
- قويشىلار ويناعاندا نەمەن پايدالاندى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
ا) قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى بەس تۇرگە بولىنەدى. ولار: اڭعا بايلانىستى، مالعا
بايلانىستى، ءتۇرلى زاتتارمەن وينالاتىن، زەرەكتىكتى، ەپتىلىكتى جانە
يكەمدىلىكتى قاجەت ەتەتىن، سوڭعى كەزدە قالىپتاسقان ويىندار.
- بالالار، ويىندى كىم جاقسى كورمەيدى؟ ارينە جاۋاپ جوق. بارلىق بالا ويناۋدى جاقسى كورەدى. سولاي ەمەس پە؟ ەندەشە، قازاقشا ويىن ويناپ كورەيىك. ويىن ويناپ وتىرىپ، سەندەر قازاقشا كوپ سوزدەردى ۇيرەنىپ الاسىڭدار. بۇگىن ءبىزدى زالينا، جەنيا، رۋستەم جانە ديانا مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا ارنالعان ويىندارمەن تانىستىرادى.
ءا) وقۋشىلىر كەلەسى ويىندارمەن سىنىپتاستارىن ويناتىپ، تانىستىرادى.
«كوتەرمەك» - «پودنيمي - كا» جەنيا
«تاقيا تاستاماق» - «تيۋبيتەيكا – نيەۆيديمكا» ديانا
«وقتاۋ تارتىس» - «پەرەتياني - كا» رۋستەم
«تۇيىلگەن ورامال» - «زاۆيازاننىي پلاتوك» زالينا
سۇراقتار قويۋ:
- بالالار، وسى ويىندار قانداي تۇرگە جاتادى؟ (ءتۇرلى زاتتارمەن وينالاتىن)
- ال قانداي زاتتارمەن ءبىز پايدالاندىق؟ (وقتاۋ، تاقيا، ورامال)
- بالالار، سەندەرگە ويىندار ۇنادى ما؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1) بىلىمدىلىك: قازاق تىلىندەگى قوسىمشالاردىڭ ءتۇبىر سوزگە جالعانۋ زاڭدىلىقتارى تۋرالى ۇعىمدارىن دامىتۋ، جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ اتقاراتىن قىزمەتىن تانىتۋ؛
