InfoHub Logo

بالقاشتىڭ ارعى جاعىنداعى ارعىن ەلىنىڭ بارىمتاشىلارى كەلىپ، جالايىردىڭ ءبىر جىلقىشىسىن ۇرىپ ءولتىرىپ، جىلقىسىن ايداپ اكەتەدى. ەل قۇلاقتانىپ، «انە، مىنە» دەگەنشە مۇز ءتۇسىپ كەتىپ، قۋعىنشىلار بارا الماي قالادى. اراعا جىل سالىپ، جالايىرلاردىڭ يگى جاقسىلارى جينالىپ، دارابوز بايبىشەمەن اقىلداسىپتى. دارابوز انا — ادامزاتتىڭ العىرى، اقىلعا باي، ويعا تەرەڭ، كەمەڭگەر ەكەن. كەلگەندەردىڭ بۇيىمتايلارىن تىڭداپ بولىپ:

— قايىن، قايناعا، قارىنداستارىم، ات تەرلەتىپ ارنايى كەلىپ قالىپسىزدار. مەنىڭ زاتىم ايەل عوي، سىزدەردەن اسىپ نە ايتايىن. سوندا دا بولسا، ارىپ-اشىپ قالماس ءۇشىن ازىق-تۇلىكتەرىڭدى ارتىنا بارىڭدار. وعان ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ اقباس اتانىن الىڭدار. جاس تا بولسا جاسىنداي ەكپىنى بار، تورە بي ەتىپ، ەسكەلدى قاينىمدى اپارىڭدار. ينشاللا، جامان بولماسسىڭدار، — دەيدى.

سونىمەن جالايىردان جيىرما ادام ىرىكتەلىنىپ، اتقا قونىپتى. ەسكەلدى ءبيدىڭ ون سەگىزگە تولعان شاعى بولسا كەرەك. جولاۋشىلار جەتكەن كەزدە ارعىن اتا بالالارى ون ەكى قانات ءۇيدىڭ شاڭىراعىن ات ۇستىنەن كوتەرىپ، ۋىقتارىن شانشىپ جاتىپتى.

— ويپىرماي، مىنا ءۇيدىڭ زورىن-اي، — دەپتى ويىندا ەشتەڭە جوق ءبىر جالايىر. ونى قۇلاعى شالىپ قالعان ارعىن جىگىتتەردىڭ ءبىرى:

— سىزدەر جاقتا ەل نەگىزىنەن جاپپادا وتىراتىن شىعار، — دەپ قاعىتىپ قالىپتى. ابايسىز سويلەگەن قوناق بارماعىن تىستەپ قالا بەرىپتى.

جالايىرلار جايعاسىپ، ارعىندار كۇتىپ، ءاي-شاي بولىپ وتىرعاندا دارابوز انانىڭ اقباس اتانى شاڭىراقتان موينىن سوزىپ، باسىن قىلتيتىپتى. ويىندا دانەڭە جوق الاڭعاسارلاۋ ءبىر جىگىت ارعىننان دا تابىلماسىن با:

— استاپىراللا-اي، مۇندايدا الىپ اتان بولادى ەكەن-اۋ، — دەپ قالىپتى.

ەسە قايىرار جەردى ەسكەلدى جىبەرسىن بە:

— ءسىزدىڭ ەل كوشكەندە ۇيلەرىن بوتا-تايلاقتارعا ارتۋشى ما ەدى؟ — دەپ تۇيرەپ تاستايدى.

بۇل ءوزى التى الاشقا اتى جايىلعان ايگىلى قارامەندە ءبيدىڭ زامانى بولسا كەرەك. ءدىتشىل، توپشىلاعىش بي ءبىر شاراياق بيداي كوجە قۇيعىزىپ، اعاش قاسىقتى شالقالاتىپ، مەيماندارعا جىبەرەدى. قوناقتار جاعى اڭ-تاڭ بولىپ، بىر-بىرلەرىنە قاراسادى. سوندا ەسكەلدى ءابجىل قيمىلداپ، دەرەۋ كوجەنىڭ قويۋىن ءسۇزىپ اپ، اقساقالدارىنا اساتادى. ونان سوڭ كوجەنى قاسىق پەن ابدەن ارالاستىرىپ، قويۋىنان ەندى ءوزى ءبىر اساپ، قاسىقتى توڭكەرەدى دە، ءۇي يەسىنە قايتارادى. اۋىل جىگىتتەرى كورگەندەرىن بۇلجىتپاي بايەكەڭە جەتكىزەدى.

اۋىل يەسى ەندى اعاش استاۋعا سالىپ، ءبىر ۇيمە ەت جىبەرتەدى. ەسكەلدى استاۋ ىشىندەگى تايدىڭ شەكەسى مەن قويدىڭ باسىن قولىنا الىپ، داستارقاننىڭ شەتىنە قويادى. ونان سوڭ ەتتەردىڭ اراسىنان قوي مەن تايدىڭ جامباسىن تاۋىپ، ەكەۋىنىڭ دە شۇڭقىرىنداعى ەتتەرىن ويىپ، جانىنداعى اقساقالدارىنا اساتادى. سونان كەيىن عانا:

— ال، جەي بەرىڭىزدەر، — دەيدى.

مۇنى دا اۋىل جىگىتتەرى بۇلجىتپاي بايەكەڭە جەتكىزەدى.

ەرتەڭىنە قارامەندە بي قايتا سويىس سويعىزىپ:

— جالايىردان الىنعان بارىمتانى دا، ولگەن ادامىنىڭ قۇنىن دا دايىنداڭدار، — دەپ ارعىنعا جارلىق ايتادى. قارامەندەگە ەشكىم قارسى كەلمەيتىن، ايتقانى ەكى ەتىلمەيتىن قاسيەتتى ادام ەكەن. ءبارى ورىندالادى. ءبىراق «جارىقتىق، قارەكەڭنىڭ بۇنىسى نەسى، جارتى اۋىز سوزگە كەلمەي، جالايىردى جارىلقاي سالدى عوي» دەگەندەر بولعان ەكەن، الگىلەردى جيىپ العان قارامەندە بي:

— ءسوز جۇيەسىن تاپسا، مال يەسىن تابۋى ءتيىس. جالايىردىڭ ىزدەگەنى — ادىلەت، اق، ادال مالى مەن ولگەن ازاماتىنىڭ قۇنى. ءبىز كۇشكە سالدىق. كوپتىگىمىزگە سەنىپ، تەڭدىك بەرمەۋگە ۇمتىلدىق. ءبىراق اللا تاعالامنىڭ عادىلەتتىلىگىن كورمەيمىسىڭ، ولاردان ءبىر بالا دانا بولىپ تۋىپتى. ەندى
ءبىزدىڭ وكتەمدىگىمىزگە جول جوق.

كەشە مەن قاسىقتى بەتىنە شالقالاتىپ سالىپ، ءبىر شاراياق كوجە جىبەردىم. ول مەنىڭ «ءوز داۋلەتىمىز وزىمىزدە، شالقامىزدان جاتىرمىز. ءقايتىپ تەڭدىك الاسىڭ؟» دەگەنىم ەدى. ىشتەرىندەگى ەسكەلدى دەگەن بالا كوجەنىڭ قويۋىن قاسىقپەن ءسۇزىپ، اقساقالدارىنا اساتتى دا، قالعانىن ابدەن ارالاستىرىپ، ءوزى دە ءسۇزىپ جەپ، سۋىن قايتارعاندا قاسىقتى توڭكەرىپ سالدى. ول ونىڭ «ءبىز ساعان توڭكەرىلە كەلدىك. اقساقالدارىمىز داۋلەتىڭدى ءسۇزىپ جەيدى. وعان كونگىلەرىڭ كەلمەسە، جاستارىمىز جينالىپ، ىرىستارىڭدى كوجەدەي ساپىرىپ، قالعان داۋلەتتەرىڭدى سىپىرىپ الامىز، كوپ اسقانعا ءبىر توسقان!» دەگەنى ەدى.

ال استاۋمەن ەت تارتقاندا جامباستاردى ەتتىڭ استىنا جاسىرىپ، «داۋ ەسكىردى، جاڭعىرتا الماسسىڭ» دەگەن ەدىم. الگى ەسكەلدى دەگەنى شەكە مەن باستى داستارقان ۇستىنە قاتار قويىپ، ەتتى اقتارىپ، ەڭ استىنداعى جامباستاردى تاۋىپ الدى. ولاردىڭ شۇڭقىرلارىنداعى ەتتى اقساقالدارىنا اساتتى. ونىسى «باسشى ادامدارىمدى ەلەمەسەڭدەر، بايلىقتارىڭدى اقتارىپ، ەڭ اسىلدارىڭدى تاۋىپ، قاريالارعا جەم ەتەمىز» دەگەنى بولاتىن.

بۇدان ارتىق زىندىلىك تە، كەلىسىم دە تابىلمايدى. اركىمدى قۇداي ءوزىنىڭ اق، ادال مالىنان جارىلقاسىن. بەرىلەتىن مالداردىڭ ىشىڭدە كارى-قۇرتاڭ، ارىق-تۇرىعى بولماسىن! — دەپ مالىن تۇگەندەتىپ، ەسكەلدىلەردى قوشامەتتەپ قايتارىپتى.

سودان باستاپ ەسكەلدى مەن قارامەندە، جالايىر مەن ارعىن اتا بالالارىنىڭ اراسىنداعى اعايىندىلىق بۇرىنعىدان كۇشەيىپ، جاقسى ءبىر جاڭا قاتىناس باستالىپتى دەسەدى كارى قۇلاق قاريالار.

---