ەسكەلدىنىڭ ەلشىلىككە بارۋى (ابىلاي حاننىڭ ەسكەلدىنى الدىرۋى)
«اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» ابىلايدىڭ جاس شاعىندا باستالعان. ابىلاي ءۋالي ۇلى 1750 جىلى ورتا جۇزگە حان بولعان. ونى حان ەتىپ كوتەرۋشىلەردىڭ ىشىندە: ءجۇزالي، قاراشا، ءابىلقايىر، اقتانبەرلى دەگەن بيلەر مەن سۇلتاندار قاتىسقان.
...بىردە قالماقتار كوپ قول جيىپ، ابىلايمەن تاعى سوعىسقان. ابىلاي داعدارىپ، ساسىپ، جاۋ جاعى باسىم بولىپ، نە قىلارىن بىلە الماي، ەل باسشىلارى، بيلەر مەن باتىرلارىن، اقساقالدارى مەن قارتتارىن جيىپ الىپ، كەڭەس قۇرادى.
— اقىل تاۋىپ بەرىڭدەر، نە ىستەيمىز؟ — دەيدى. سوندا ءبىر قارت تۇرىپ:
— بىزدە ايلا دا، اقىل دا جوق، سولاي بولسا دا، قىرعىنعا ۇشىراي بەرگەنىمىز جاراماس، سوعىستى ءبىراز جىلعا توقتاتا تۇرۋدىڭ جولىن ىزدەلىك. مىنا ۇلى ءجۇز جالايىردىڭ ىشىندەگى سيىرشىدان شىققان شاراپاتتى ەسكەلدى جىلكەلدى ۇلى دەگەن بي بار. سونى الدىرالىق، — دەيدى.
ابىلاي دەرەۋ ەسكەلدىنى الدىرادى. سوندا ول:
— ساسپاڭىز، حانىم، ماعان ءجون بىلەتىن ەلۋ ادام قوسىپ بەرىڭىز. قالداندى مەن توقتاتىپ بەرەيىن، — دەيدى. ءسويتىپ، ول ەلۋ ادامدى سوڭىنا ەرتىپ، ەلشىلىككە جۇرەدى.
بارسا قالماق حانى ونى جاسسىنىپ، ەلەڭكىرەمەيدى. ەسكەلدى ءجونىن ايتىپ قالدانعا:
— مەن سويلەسەم، بۇرىنعى ۇلكەندەر ايتۋشى ەدى، قازاق، قالماق ءبىر تۋىسقان دەپ. اعايىن ءبىرىن-بىرى وكپەگە قيعاندارىمەن ولىمگە قيماس دەپ تاعى ايتادى. ەكى جاعىمىز دا اشۋعا باسىپ، تالاي بوزداقتارىمىزدىڭ باستارىن ولىمگە تىگىپ جىبەردىك. وتكەنگە — سالاۋات، بولاشاققا — ءۇمىت. ءبىزدىڭ
ەلدە: «داۋدىڭ ءتۇبىن قىز بەكىتەدى، سۋدىڭ ءتۇبىن شىم بەكىتەدى. جاۋدىڭ ءتۇبىن ءتىل بەكىتەدى» دەگەن جاقسى ءسوز بار. نە قىز الىپ، نە قىز بەرىپ، تاتۋلاسايىق، تىنايىق. سوناۋ شىڭعىس حاننىڭ زامانىنان ءبىزدىڭ جولىمىز ۇلكەن عوي. ءسىز قىز بەرىپ، ءبىز قالىڭ تولەپ، قاباق شىتىسپاي، ەل بولايىق. ءبىر اناعا تەل بولايىق! — دەپتى.
سوندا قالدان حان:
— ەل باستاۋعا لايىق لەبىزىڭ جىلى جايساڭ ەكەنسىڭ، شاراپاتسىز بولماسسىڭ-اۋ. مەن قىز بەرسەم، نە ساعان، نە ابىلايعا بەرەمىن. جول قايسىڭا تيەدى، ونى وزدەرىڭ ايتىڭدار، — دەيدى. سوندا ەسكەلدى:
— قىران ەكەن كوزىڭىز،
التىن ەكەن ءسوزىڭىز.
ەلىمنىڭ جاقسى سالتى بار،
ويلاپ ونى سەزىڭىز.
حانى تۇرىپ جول السا،
ونداي جاننان بەزىڭىز.
قىزىڭىزدى ماعان ەمەس،
ابىلايعا بەرىڭىز! — دەگەن ەكەن، قالدان قاتتى ريزا بولىپ:
— وندا ابىلايدى تەز جىبەرىڭدەر، مەن وعان قىز تاڭداتقىزامىن، ءوزىڭ قوسا كەل! — دەيدى.
سونان كەيىن قالدان حان قىرىق بوزبالانى قىزشا كيىندىرىپ، ابىلايدىڭ الدىنان شۇباتىپ وتكىزەدى. مۇنىسىن ەسكەلدى ءبىلىپ وتىرادى. ول ابىلايعا الدىن الا «مەنىڭ نۇسقاۋىما قاراي قىزدىڭ باسىنا گاۋھار تاستى تاعارسىز» دەپ ايتىپ قويعان ەكەن.
قالماقتار ەندى قىرىق كەلىنشەكتى جۇرگىزەدى. ابىلاي ابدىرايدى. ءبىراق ەسكەلدىدەن نۇسقاۋ بولماعان سوڭ تۇرا بەرەدى.
ونان سوڭ قالدان قىرىق قىزدى اكەلتىپ، ولاردىڭ ءتورتىنشىسى ەتىپ ءوزىنىڭ قىزىن الدىنان وتكىزىپتى. سوندا ەسكەلدى:
— ۇشىنشىگە دەيىن قاراما، ءتورتىنشىنى باعالا! — دەيدى.
ابىلاي سول قىزدىڭ بىلەگىنەن ۇستايدى. قالدان:
— مىنا جىگىت بولماسا، مەنىڭ قىزىمدى تابا المايتىن ەدىڭ، مۇنداي اقىلمان ازاماتى بار حان — باقىتتى! — دەپ قىزى مەنقاندان دەگەنگە قوسىپ، مامىت دەگەن بالاسىن قوسا بەرىپتى. ونان سوڭ ەسكەلدىگە قاراپ:
— قاراۋىتتىڭ كوزىمدى، قاسيەتىڭ بار ەكەن،
ساعان قارسى كەلگەننىڭ جۇرەر جولى تار ەكەن.
ءتىل تيگىزگەن وزىڭە، كورەر كوزگە زار ەكەن،
قاراپ تۇرسام، تالابىڭ الاتاۋدان ارى ەكەن.
امسە جولىڭ بولىپ، جولدى قازاق اتان! — دەپ ساتتىلىك تىلەپتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
You Might Also Like
-
"ترانسگرەسسيا" تەرمينى بيولوگيادان الىنعان: تۇقىم قۋالاۋشىلىق تەورياسىندا اتا-انالىق ورگانيزمدەرگە ءتان بەلگىلەردى مەتيستەر ارقىلى جەڭۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ول گەولوگيا مەن گەوگرافيادا ...
-
بالقاشتىڭ ارعى جاعىنداعى ارعىن ەلىنىڭ بارىمتاشىلارى كەلىپ، جالايىردىڭ ءبىر جىلقىشىسىن ۇرىپ ءولتىرىپ، جىلقىسىن ايداپ اكەتەدى. ەل قۇلاقتانىپ، «انە، مىنە» دەگەنشە مۇز ءتۇسىپ كەتىپ، قۋعىنشىلار...
