ەتىستىكتىڭ شاقتارى تۋرالى تۇسىنىك
«م. لومونوسوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ» كمم
قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: امانكەلدي ا.
قازاق ءتىلى 7 سىنىپ
تاقىرىپ: ەتىستىكتىڭ شاقتارى تۋرالى تۇسىنىك
ماقساتى: ەتىستىك تۋرالى زەرتتەي وتىرىپ، ەتىستىكتىڭ شاقتارىن بىلەدى، ماڭىزىن تۇسىنەدى.
وقىتۋ ناتيجەسى: ءبىر - ءبىرىنىڭ ويىنا پىكىرلەرىن ەركىن قوسا الدى؛
ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى قالىپتاستى؛
ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەندى، باعالاي الدى؛
توپتاسۋدى ۇيرەندى، ماعىنانى اشۋدا بىرلەسە جۇمىس اتقارۋعا داعدىلاندى، ءبىلىمىن كەڭەيتتى.
ءتۇيىندى يدەياسى: ديالوگ ارقىلى سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: جيگسو، تالداۋ، توپتىق جۇمىس، ديالوگتىك اڭگىمە، اكت پايدالانۋ، ويىن، جەكە جۇمىس، جۇپتىق جۇمىس ينتەرۆيۋ.
كەزەڭدەرى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (2 مينۋت)
ءۇي تاپسىرماسى (5 مينۋت)
ماعىنانى تانۋ (10 مينۋت) (3 مينۋت )
سەرگىتۋ ءساتى (2 مينۋت)
رەفلەكسيا (7 مينۋت)
باعالاۋ ( 3 مينۋت)
ساباقتى قورىتىندىلاۋ، ءۇي جۇمىسى 3 مينۋت
ەتىستىكتىڭ شاقتارى تۋرالى تۇسىنىك
سويلەپ تۇرعان ساتكە بايلانىستى قيمىلدىڭ ءوتۋ كەزەڭىن ءبىلدىرۋ ەتىستىكتىڭ شاعى دەپ اتالادى.
سويلەپ تۇرعان ساتپەن بايلانىستى قيمىلدىڭ بولۋ مەزگىلى ءۇش ءتۇرلى بولادى. سوعان سايكەس ەتىستىكتىڭ شاقتارى دا ءۇش تۇرگە بولىنەدى.
ەتىستىكتىڭ شاقتارى ەسىمشە، كوسەمشە تۇلعالى ەتىستىك تۇبىرىنە – دى، - ءدى، تى، - ءتى جانە - ماق، - مەك، - ب ا ق، - بەك، - پاق، - پەك جۇرناقتارىنىڭ جالعانۋى ارقىلى جاسالادى. دارا ەتىستىكتە ( كەل - ءىپ - ءتى، كەل - ەر ) كۇردەلى ەتىستىكتە
( كەلىپ وتىر، كەلىپ كەتكەن، كەلىپ كەتپەك )
شاقتىق ماعىنانى بىلدىرەتىن ەتىستىك كوبىنەسە جىكتەلىپ كەلەدى دە، سول ارقىلى جاقتىق ماعىنا بەرەدى. جىكتىك جالعاۋ شاق كورسەتكىشتەرىنەن ( ەسىمشە، كوسەمشە جانە ارنايى شاق جۇرناقتارىنان كەيىن جالعانادى:
وقى – عان - مىن، وقى - ر - سىڭ، بار - ىپ - تى، بار - دى - م، بار - ماق - ىڭ، ت. ب.
جىكتىك جالعاۋ كۇردەلى ەتىستىكتىڭ قۇرامىنداعى كومەكشى ەتىستىككە جالعانادى: سويلەپ وتىر - عان - سىڭ، سويلەپ وتىر - ار - مىن.
وسى شاق
سويلەپ تۇرعان ۋاقىتتا بولىپ جاتقان ءىس – قيمىلدى بىلدىرەدى. ونىڭ 2 ءتۇرى بار: اۋىسپالى وسى شاق جانە ناق وسى شاق.
ناق وسى شاق قيمىلدىڭ، ءىس – ارەكەتتىڭ سويلەپ تۇرعان ساتتە بولىپ جاتقانىن بىلدىرەدى. مىسالى: مەن وتىرمىن.
ناق وسى شاق ەتىستىكتىڭ قۇرامىنا قاراي جالاڭ جانە كۇردەلى بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ناق وسى شاقتىڭ جالاڭ ءتۇرى وتىر، تۇر، جاتىر، ءجۇر دەگەن ەتىستىكتەردىڭ جىكتەلۋى ارقىلى جاسالادى. بۇل ءتورت ەتىستىك قالىپ ەتىستىكتەر دەپ اتالادى. قالىپ ەتىستىكتەر ءىىى جاقتا جىكتىك جالعاۋىنسىز جۇمسالادى. ءىى جاقتا جىكتەۋ ەسىمدىگىمەن تىركەسىپ بۇيرىق ماعىناسىن بىلدىرەدى.
جاسالۋ جولدارى:
جالاڭ ناق وسى شاق قالىپ ەتىستىگىنە جىكتىك جالعاۋى جالعانۋ ارقىلى جاسالادى. مىسالى: مەن ءجۇرمىن. مەن وتىرمىن. مەن تۇرمىن. مەن جاتىرمىن.
كۇردەلى ناق وسى شاق كوسەمشە / قالىپ ەتىستىگىنە جىكتىك جالعاۋى جالعانۋ ارقىلى جاسالادى. مىسالى: مەن كەلىپ ءجۇرمىن. مەن كەلىپ وتىرمىن.
مەن كەلىپ تۇرمىن. مەن كەلە جاتىرمىن.
ناق وسى شاقتىڭ كۇردەلى ءتۇرى نەگىزگى ەتىستىكتىڭ – ىپ،، - ءىپ، - پ جانە
– ا، - ە، - ي تۇلعالى كوسەمشە ءتۇرى مەن قالىپ ەتىستىكتەرىنىڭ كومەكشى ەتىستىك مانىندەگى تىركەسىنەن جاسالادى.
كۇردەلى ەتىستىكتىڭ قۇرامىنداعى كومەكشى ەتىستىكتەر ( وتىر، تۇر، ءجۇر، جاتىر ) جىكتەلىپ جۇمسالادى. مىسالى: مەن وقىپ وتىرمىن. سەن ويناپ ءجۇرسىڭ. وقۋشى كىتاپ وقىپ وتىر.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: امانكەلدي ا.
قازاق ءتىلى 7 سىنىپ
تاقىرىپ: ەتىستىكتىڭ شاقتارى تۋرالى تۇسىنىك
ماقساتى: ەتىستىك تۋرالى زەرتتەي وتىرىپ، ەتىستىكتىڭ شاقتارىن بىلەدى، ماڭىزىن تۇسىنەدى.
وقىتۋ ناتيجەسى: ءبىر - ءبىرىنىڭ ويىنا پىكىرلەرىن ەركىن قوسا الدى؛
ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى قالىپتاستى؛
ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەندى، باعالاي الدى؛
توپتاسۋدى ۇيرەندى، ماعىنانى اشۋدا بىرلەسە جۇمىس اتقارۋعا داعدىلاندى، ءبىلىمىن كەڭەيتتى.
ءتۇيىندى يدەياسى: ديالوگ ارقىلى سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: جيگسو، تالداۋ، توپتىق جۇمىس، ديالوگتىك اڭگىمە، اكت پايدالانۋ، ويىن، جەكە جۇمىس، جۇپتىق جۇمىس ينتەرۆيۋ.
كەزەڭدەرى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (2 مينۋت)
ءۇي تاپسىرماسى (5 مينۋت)
ماعىنانى تانۋ (10 مينۋت) (3 مينۋت )
سەرگىتۋ ءساتى (2 مينۋت)
رەفلەكسيا (7 مينۋت)
باعالاۋ ( 3 مينۋت)
ساباقتى قورىتىندىلاۋ، ءۇي جۇمىسى 3 مينۋت
ەتىستىكتىڭ شاقتارى تۋرالى تۇسىنىك
سويلەپ تۇرعان ساتكە بايلانىستى قيمىلدىڭ ءوتۋ كەزەڭىن ءبىلدىرۋ ەتىستىكتىڭ شاعى دەپ اتالادى.
سويلەپ تۇرعان ساتپەن بايلانىستى قيمىلدىڭ بولۋ مەزگىلى ءۇش ءتۇرلى بولادى. سوعان سايكەس ەتىستىكتىڭ شاقتارى دا ءۇش تۇرگە بولىنەدى.
ەتىستىكتىڭ شاقتارى ەسىمشە، كوسەمشە تۇلعالى ەتىستىك تۇبىرىنە – دى، - ءدى، تى، - ءتى جانە - ماق، - مەك، - ب ا ق، - بەك، - پاق، - پەك جۇرناقتارىنىڭ جالعانۋى ارقىلى جاسالادى. دارا ەتىستىكتە ( كەل - ءىپ - ءتى، كەل - ەر ) كۇردەلى ەتىستىكتە
( كەلىپ وتىر، كەلىپ كەتكەن، كەلىپ كەتپەك )
شاقتىق ماعىنانى بىلدىرەتىن ەتىستىك كوبىنەسە جىكتەلىپ كەلەدى دە، سول ارقىلى جاقتىق ماعىنا بەرەدى. جىكتىك جالعاۋ شاق كورسەتكىشتەرىنەن ( ەسىمشە، كوسەمشە جانە ارنايى شاق جۇرناقتارىنان كەيىن جالعانادى:
وقى – عان - مىن، وقى - ر - سىڭ، بار - ىپ - تى، بار - دى - م، بار - ماق - ىڭ، ت. ب.
جىكتىك جالعاۋ كۇردەلى ەتىستىكتىڭ قۇرامىنداعى كومەكشى ەتىستىككە جالعانادى: سويلەپ وتىر - عان - سىڭ، سويلەپ وتىر - ار - مىن.
وسى شاق
سويلەپ تۇرعان ۋاقىتتا بولىپ جاتقان ءىس – قيمىلدى بىلدىرەدى. ونىڭ 2 ءتۇرى بار: اۋىسپالى وسى شاق جانە ناق وسى شاق.
ناق وسى شاق قيمىلدىڭ، ءىس – ارەكەتتىڭ سويلەپ تۇرعان ساتتە بولىپ جاتقانىن بىلدىرەدى. مىسالى: مەن وتىرمىن.
ناق وسى شاق ەتىستىكتىڭ قۇرامىنا قاراي جالاڭ جانە كۇردەلى بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ناق وسى شاقتىڭ جالاڭ ءتۇرى وتىر، تۇر، جاتىر، ءجۇر دەگەن ەتىستىكتەردىڭ جىكتەلۋى ارقىلى جاسالادى. بۇل ءتورت ەتىستىك قالىپ ەتىستىكتەر دەپ اتالادى. قالىپ ەتىستىكتەر ءىىى جاقتا جىكتىك جالعاۋىنسىز جۇمسالادى. ءىى جاقتا جىكتەۋ ەسىمدىگىمەن تىركەسىپ بۇيرىق ماعىناسىن بىلدىرەدى.
جاسالۋ جولدارى:
جالاڭ ناق وسى شاق قالىپ ەتىستىگىنە جىكتىك جالعاۋى جالعانۋ ارقىلى جاسالادى. مىسالى: مەن ءجۇرمىن. مەن وتىرمىن. مەن تۇرمىن. مەن جاتىرمىن.
كۇردەلى ناق وسى شاق كوسەمشە / قالىپ ەتىستىگىنە جىكتىك جالعاۋى جالعانۋ ارقىلى جاسالادى. مىسالى: مەن كەلىپ ءجۇرمىن. مەن كەلىپ وتىرمىن.
مەن كەلىپ تۇرمىن. مەن كەلە جاتىرمىن.
ناق وسى شاقتىڭ كۇردەلى ءتۇرى نەگىزگى ەتىستىكتىڭ – ىپ،، - ءىپ، - پ جانە
– ا، - ە، - ي تۇلعالى كوسەمشە ءتۇرى مەن قالىپ ەتىستىكتەرىنىڭ كومەكشى ەتىستىك مانىندەگى تىركەسىنەن جاسالادى.
كۇردەلى ەتىستىكتىڭ قۇرامىنداعى كومەكشى ەتىستىكتەر ( وتىر، تۇر، ءجۇر، جاتىر ) جىكتەلىپ جۇمسالادى. مىسالى: مەن وقىپ وتىرمىن. سەن ويناپ ءجۇرسىڭ. وقۋشى كىتاپ وقىپ وتىر.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
