فوتوەففەكت قۇبىلىسى. ەينشتەين فورمۋلاسى
فيزيكا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: فوتوەففەكت قۇبىلىسى. ەينشتەين فورمۋلاسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ جارىقتىڭ كورپۋسكۋلالىق تەورياسىن سيپاتتايتىنىن جانە ەينشتەين فورمۋلاسىمەن ورنەكتەلەتىنىن ءتۇسىندىرۋ، ەينشتەين فورمۋلاسىن قورىتا وتىرىپ توپپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلارعا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ جارىقتىڭ كورپۋسكۋلالىق تەورياسىن سيپاتتايتىنىن جانە ەينشتەين فورمۋلاسىمەن ورنەكتەلەتىنىن بىلەدى، ەينشتەين فورمۋلاسىن قورىتا وتىرىپ توپپەن جۇمىس ىستەي الادى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: جاڭا ساباققا ارنالعان ينتەربەلسەندى تاقتادا سلايد، ينتەرنەت جەلىسى، فوتوەففەكت سۋرەتى بەينەلەنگەن پلاكات، ءوزىن - ءوزى باعالاۋ پاراقشالارى، پوستەرگە ارنالعان پلاكات، ماركەرلەر، وقۋلىق، جۇمىس داپتەرى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتا قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەر: دجيگسو، ستو ەلەمەنتتەرى، شاتتىق شەڭبەرى، راديوعا قوڭىراۋ، بەس جولدى ولەڭ، ينسەرت ءادىسى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى: 1ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ: ا). سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ءا). ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن قالىپتاستىرۋ جانە توپقا ءبولۋ
2 ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ
3. جاڭا ساباققا كىرىسپە
4. جاڭا ساباق
5. سەرگىتۋ ءساتى
6. ساباقتى بەكىتۋ
7. رەفلەكسيا
8. ۇيگە تاپسىرما
9. باعالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن سالەمدەسىپ، تۇگەلدەيمىن. بارلىعىن ورتاعا شەڭبەر جاساپ تۇرعىزىپ،»شاتتىق شەڭبەرى» ارقىلى ىنتىماقتاستىق اتموسفەارسىن قۇرامىن. وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە جاقسى تىلەكتەرىن ايتىپ، بۇگىنگى كۇنگە ساتتىلىك تىلەيدى. ودان كەيىن «اتوم - مولەكۋلا» ارقىلى ءۇش توپقا بولەمىن. اتوم دەگەندە وقۋشىلار ەرسىلى - قارسىلى ارالاسىپ جۇرەدى، مولەكۋلا تورتەۋ دەگەندە ءتورت وقۋشىدان توپتاسىپ، قول ۇستاسىپ تۇرىپ قالادى.
ءۇي تاپسىرماسى: ءۇي تاپسىرماسىن «راديوعا قوڭىراۋ»ارقىلى سۇرايمىن. پارتاعا ەينشتەين، پلانك، ستولەتوۆ، ستەفان، بولسمان دەگەن فيزيك - عالىمداردىڭ ەسىمدەرىن جازىپ قويام، ءار توپتان وقۋشىلار شىعىپ، عالىمدار بولىپ وتىرادى. ال توپتاعى وقۋشىلار ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا سۇراقتار قويادى. ءۇي تاپسىرماسى: جارىق كۆانتتارى تۋرالى پلانك گيپوتەزاسى قالاي وقىلادى؟ جىلۋلىق ساۋلەلەنۋ نەمەسە ساۋلە شىعارۋ دەگەنىمىز نە؟ ءابسوليۋتتى قارا دەنە دەپ قانداي دەنەنى ايتامىز؟ كۆانت دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباققا كىرىسپە رەتىندە «فوتوەففەكت قۇبىلىسى تۋرالى جانە فوتوەففەكتىنىڭ تەحنيكادا قولدانۋ»تۋرالى سلايد شوۋ كورسەتەمىن. ول سلايدتا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ ورىندالۋى مەن قالاي اشىلعانى، فوتوەففەكتىنىڭ تەحنيكادا قولدانۋ تۋرالى سۋرەتتەلگەن.
جاڭا ساباق:
فوتوەففەكت
فوتو – گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا - جارىق، ەففەكت لاتىن سوزىنەن اۋدارعاندا - اسەر دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
فوتوەففەكت - ساۋلەلەردىڭ اسەرىنەن ەلەكترونداردىڭ سۇيىق جانە قاتتى دەنە بەتىنەن بوساپ شىعۋ قۇبىلىسىن سىرتقى فوتوەلەكترلىك ەففەكت نەمەسە فوتوەففەكت دەپ اتايدى.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىن تاجىريبە جۇزىندە العاش زەرتتەپ، زاڭدىلىقتارىن تاعايىنداعان ورىس عالىمى ا. گ. ستولەتوۆ.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىن ءتۇسىندىرۋ جولىن ا. ەينشتەين تاپتى. ول فوتوەففەكت قۇبىلىسىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن جارىقتىڭ بولشەكتىك ءارى كۆانتتىق قاسيەتىنە سۇيەندى. جارىق ەكىجاقتىلىعىمەن سيپاتتالادى: بىرىنشىسىندە، ول تولقىندىق جاعىنان تانىلسا، ەكىنشى جولى بولشەك (كورپۋسكۋلا)، ياعني ەينشتەين سوزىمەن ايتقاندا فوتوندار اعىنى رەتىندە كورىنەدى. بۇل قۇبىلىس جارىقتىڭ تولقىندىق - كورپۋسكۋلالىق ءدۋاليزمى (ەكى جاقتىلىعى) دەپ اتالادى
ەلەكتروننىڭ مەتالدان بوساپ شىعۋى ءۇشىن جاسايتىن جۇمىسىن ەلەكتروننىڭ شىعۋ جۇمىسى دەپ اتايدى. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى بويىنشا جۇتىلعان جارىق فوتونىنىڭ hν ەنەرگياسى ەلەكتروننىڭ اشىعۋ جۇمىسىنا جانە ونىڭ Ek=meυ²/2 كينەتيكالىق ەنەرگياسىنا جۇمسالادى.
ەينشتەين فورمۋلاسى
فوتوەففەكت قۇبىلىسى مىنا شارت ورىندالسا عانا بايقالا باستايدى:
hν0» Aشىعۋ. فوتوەففەكت بايقالاتىن جارىقتىڭ ەڭ از دەگەندەگى جيىلىگىن نەمەسە وعان سايكەس كەلەتىن تولقىن ۇزىندىعىن فوتوەففەكتتىڭ قىزىل شەكاراسى دەپ اتايدى. مىسالى، مىرىش ءۇشىن جارىق تولقىنىنىڭ ۇزىندىعى (قىزىل شەكاراسى)- 370 مكم، كاليي - 450 مكم، ناتريي - 680 مكم.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىنا نەگىزدەلىپ جاسالعان قۇرالدى فوتوەلەمەنت دەپ اتايدى. ول كاتود، انود جانە ساڭىلاۋدان تۇرادى.
جاڭا ساباقتى «دجيگسو»ءادىسى بويىنشا ءۇش توپقا ءبولىپ بەرەمىن. توپتاعى وقۋشىلار ءوز ارالارىندا «ءتوراعا، حاتشى، تايمكيپەر»سايلاپ الىپ جاڭا ساباق بويىنشا بەرىلگەن ماتەريالدى پوستەرگە تۇسىرەدى. پوستەر جاساۋ كەزىندە عالامتوردان قوسىمشا مالىمەتتەر قاراي وتىرىپ، وقۋلىقپەن شەكتەلىپ قالماي، فوتوەففەكت قۇبىلىسى تۋرالى، ونى زەرتتەگەن عالىمدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتەدى. بەرىلگەن ۋاقىت اياقتالعاندا توپتان وقۋشىلار شىعىپ، پوستەرلەرىن قورعاي وتىرىپ، جاڭا ساباق بويىنشا تۇسىنىك بەرەدى. پوستەر قورعاپ بولعان سوڭ وقۋلىقتاعى 39 - جاتتىعۋدى ءۇش توپتان ءۇش وقۋشى شىعىپ تاقتاعا شىعارادى. تاقتاداعى شىعارعان ەسەپتەرىن توپتا وتىرعان وقۋشىلار تەكسەرەدى، قاتەسى بولعان جاعدايدا قارسى توپتار قاتەسىن تاۋىپ، دۇرىستاۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
ساباقتى بەكىتۋ كەزەڭى: بەس جولدى ولەڭ، ياعني فوتوەففەكت تۋرالى
1. زات ەسىم - نە؟
2. سىن ەسىم - قانداي؟
3. سان ەسىم - قانشا؟
4. ەتىستىك - نە ىستەيدى؟
5. سويلەم.
باعالاۋ. ءار وقۋشى وزدەرىنە بەرىلگەن باعالاۋ پاراقشاسىنا بەرىلگەن كريتەرييلەر بويىنشا ءوز - وزدەرىن باعالاپ، العان باعالارىن قويادى.
ءۇي تاپسىرماسى: فوتوەففەكت قۇبىلىسى. ەينشتەين فورمۋلاسى. رىمكەيەۆيچ ەسەپتەر جيناعى №1104، 1105، 1106 ەسەپتەر.
كەرى بايلانىس: ينسەرت ءادىسى بويىنشا وقۋشىلار ساباق تۋرالى وز ويلارىن جازادى.
ساباق ءبىتتى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: فوتوەففەكت قۇبىلىسى. ەينشتەين فورمۋلاسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ جارىقتىڭ كورپۋسكۋلالىق تەورياسىن سيپاتتايتىنىن جانە ەينشتەين فورمۋلاسىمەن ورنەكتەلەتىنىن ءتۇسىندىرۋ، ەينشتەين فورمۋلاسىن قورىتا وتىرىپ توپپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلارعا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ جارىقتىڭ كورپۋسكۋلالىق تەورياسىن سيپاتتايتىنىن جانە ەينشتەين فورمۋلاسىمەن ورنەكتەلەتىنىن بىلەدى، ەينشتەين فورمۋلاسىن قورىتا وتىرىپ توپپەن جۇمىس ىستەي الادى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: جاڭا ساباققا ارنالعان ينتەربەلسەندى تاقتادا سلايد، ينتەرنەت جەلىسى، فوتوەففەكت سۋرەتى بەينەلەنگەن پلاكات، ءوزىن - ءوزى باعالاۋ پاراقشالارى، پوستەرگە ارنالعان پلاكات، ماركەرلەر، وقۋلىق، جۇمىس داپتەرى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتا قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەر: دجيگسو، ستو ەلەمەنتتەرى، شاتتىق شەڭبەرى، راديوعا قوڭىراۋ، بەس جولدى ولەڭ، ينسەرت ءادىسى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى: 1ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ: ا). سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ءا). ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن قالىپتاستىرۋ جانە توپقا ءبولۋ
2 ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ
3. جاڭا ساباققا كىرىسپە
4. جاڭا ساباق
5. سەرگىتۋ ءساتى
6. ساباقتى بەكىتۋ
7. رەفلەكسيا
8. ۇيگە تاپسىرما
9. باعالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن سالەمدەسىپ، تۇگەلدەيمىن. بارلىعىن ورتاعا شەڭبەر جاساپ تۇرعىزىپ،»شاتتىق شەڭبەرى» ارقىلى ىنتىماقتاستىق اتموسفەارسىن قۇرامىن. وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە جاقسى تىلەكتەرىن ايتىپ، بۇگىنگى كۇنگە ساتتىلىك تىلەيدى. ودان كەيىن «اتوم - مولەكۋلا» ارقىلى ءۇش توپقا بولەمىن. اتوم دەگەندە وقۋشىلار ەرسىلى - قارسىلى ارالاسىپ جۇرەدى، مولەكۋلا تورتەۋ دەگەندە ءتورت وقۋشىدان توپتاسىپ، قول ۇستاسىپ تۇرىپ قالادى.
ءۇي تاپسىرماسى: ءۇي تاپسىرماسىن «راديوعا قوڭىراۋ»ارقىلى سۇرايمىن. پارتاعا ەينشتەين، پلانك، ستولەتوۆ، ستەفان، بولسمان دەگەن فيزيك - عالىمداردىڭ ەسىمدەرىن جازىپ قويام، ءار توپتان وقۋشىلار شىعىپ، عالىمدار بولىپ وتىرادى. ال توپتاعى وقۋشىلار ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا سۇراقتار قويادى. ءۇي تاپسىرماسى: جارىق كۆانتتارى تۋرالى پلانك گيپوتەزاسى قالاي وقىلادى؟ جىلۋلىق ساۋلەلەنۋ نەمەسە ساۋلە شىعارۋ دەگەنىمىز نە؟ ءابسوليۋتتى قارا دەنە دەپ قانداي دەنەنى ايتامىز؟ كۆانت دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباققا كىرىسپە رەتىندە «فوتوەففەكت قۇبىلىسى تۋرالى جانە فوتوەففەكتىنىڭ تەحنيكادا قولدانۋ»تۋرالى سلايد شوۋ كورسەتەمىن. ول سلايدتا فوتوەففەكت قۇبىلىسىنىڭ ورىندالۋى مەن قالاي اشىلعانى، فوتوەففەكتىنىڭ تەحنيكادا قولدانۋ تۋرالى سۋرەتتەلگەن.
جاڭا ساباق:
فوتوەففەكت
فوتو – گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا - جارىق، ەففەكت لاتىن سوزىنەن اۋدارعاندا - اسەر دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
فوتوەففەكت - ساۋلەلەردىڭ اسەرىنەن ەلەكترونداردىڭ سۇيىق جانە قاتتى دەنە بەتىنەن بوساپ شىعۋ قۇبىلىسىن سىرتقى فوتوەلەكترلىك ەففەكت نەمەسە فوتوەففەكت دەپ اتايدى.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىن تاجىريبە جۇزىندە العاش زەرتتەپ، زاڭدىلىقتارىن تاعايىنداعان ورىس عالىمى ا. گ. ستولەتوۆ.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىن ءتۇسىندىرۋ جولىن ا. ەينشتەين تاپتى. ول فوتوەففەكت قۇبىلىسىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن جارىقتىڭ بولشەكتىك ءارى كۆانتتىق قاسيەتىنە سۇيەندى. جارىق ەكىجاقتىلىعىمەن سيپاتتالادى: بىرىنشىسىندە، ول تولقىندىق جاعىنان تانىلسا، ەكىنشى جولى بولشەك (كورپۋسكۋلا)، ياعني ەينشتەين سوزىمەن ايتقاندا فوتوندار اعىنى رەتىندە كورىنەدى. بۇل قۇبىلىس جارىقتىڭ تولقىندىق - كورپۋسكۋلالىق ءدۋاليزمى (ەكى جاقتىلىعى) دەپ اتالادى
ەلەكتروننىڭ مەتالدان بوساپ شىعۋى ءۇشىن جاسايتىن جۇمىسىن ەلەكتروننىڭ شىعۋ جۇمىسى دەپ اتايدى. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى بويىنشا جۇتىلعان جارىق فوتونىنىڭ hν ەنەرگياسى ەلەكتروننىڭ اشىعۋ جۇمىسىنا جانە ونىڭ Ek=meυ²/2 كينەتيكالىق ەنەرگياسىنا جۇمسالادى.
ەينشتەين فورمۋلاسى
فوتوەففەكت قۇبىلىسى مىنا شارت ورىندالسا عانا بايقالا باستايدى:
hν0» Aشىعۋ. فوتوەففەكت بايقالاتىن جارىقتىڭ ەڭ از دەگەندەگى جيىلىگىن نەمەسە وعان سايكەس كەلەتىن تولقىن ۇزىندىعىن فوتوەففەكتتىڭ قىزىل شەكاراسى دەپ اتايدى. مىسالى، مىرىش ءۇشىن جارىق تولقىنىنىڭ ۇزىندىعى (قىزىل شەكاراسى)- 370 مكم، كاليي - 450 مكم، ناتريي - 680 مكم.
فوتوەففەكت قۇبىلىسىنا نەگىزدەلىپ جاسالعان قۇرالدى فوتوەلەمەنت دەپ اتايدى. ول كاتود، انود جانە ساڭىلاۋدان تۇرادى.
جاڭا ساباقتى «دجيگسو»ءادىسى بويىنشا ءۇش توپقا ءبولىپ بەرەمىن. توپتاعى وقۋشىلار ءوز ارالارىندا «ءتوراعا، حاتشى، تايمكيپەر»سايلاپ الىپ جاڭا ساباق بويىنشا بەرىلگەن ماتەريالدى پوستەرگە تۇسىرەدى. پوستەر جاساۋ كەزىندە عالامتوردان قوسىمشا مالىمەتتەر قاراي وتىرىپ، وقۋلىقپەن شەكتەلىپ قالماي، فوتوەففەكت قۇبىلىسى تۋرالى، ونى زەرتتەگەن عالىمدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتەدى. بەرىلگەن ۋاقىت اياقتالعاندا توپتان وقۋشىلار شىعىپ، پوستەرلەرىن قورعاي وتىرىپ، جاڭا ساباق بويىنشا تۇسىنىك بەرەدى. پوستەر قورعاپ بولعان سوڭ وقۋلىقتاعى 39 - جاتتىعۋدى ءۇش توپتان ءۇش وقۋشى شىعىپ تاقتاعا شىعارادى. تاقتاداعى شىعارعان ەسەپتەرىن توپتا وتىرعان وقۋشىلار تەكسەرەدى، قاتەسى بولعان جاعدايدا قارسى توپتار قاتەسىن تاۋىپ، دۇرىستاۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
ساباقتى بەكىتۋ كەزەڭى: بەس جولدى ولەڭ، ياعني فوتوەففەكت تۋرالى
1. زات ەسىم - نە؟
2. سىن ەسىم - قانداي؟
3. سان ەسىم - قانشا؟
4. ەتىستىك - نە ىستەيدى؟
5. سويلەم.
باعالاۋ. ءار وقۋشى وزدەرىنە بەرىلگەن باعالاۋ پاراقشاسىنا بەرىلگەن كريتەرييلەر بويىنشا ءوز - وزدەرىن باعالاپ، العان باعالارىن قويادى.
ءۇي تاپسىرماسى: فوتوەففەكت قۇبىلىسى. ەينشتەين فورمۋلاسى. رىمكەيەۆيچ ەسەپتەر جيناعى №1104، 1105، 1106 ەسەپتەر.
كەرى بايلانىس: ينسەرت ءادىسى بويىنشا وقۋشىلار ساباق تۋرالى وز ويلارىن جازادى.
ساباق ءبىتتى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءماتىندى رەداكسيالاۋ جانە پىشىمدەۋ
