InfoHub Logo

ماتەماتيكا حالىق تاعىلىمىندا. (سىنىپتان تىس شارا)
حوش كەلدىڭىزدەر، ءقادىرلى ۇستازدار، ءادىلقازىلار جانە وقۋشىلار!
قىمباتتى ءبىلىم سۇيگىش جاس دوستار! بۇگىندە سەندەر قىزىقتى، ماتەماتيكانىڭ جۇمباقتى دا، تارتىمدى الەمىمەن تانىساسىڭدار. سەندەر بۇل الەمنىڭ قانشالىقتى قىزىقتى، ءارى سان ءتۇرلى ەكەندىگىنە كوز جەتكىزەسىڭدەر.
سايىستا سەندەرگە ءار ءتۇرلى قىزىقتى سۇراقتار مەن تاپسىرمالار ۇسىنىلادى. سايىستا جەڭۋ ءۇشىن بەلسەندىلىك تانىتىپ، بەرىلگەن سۇراقتارعا وزگەلەردەن تەزىرەك ويلانىپ جاۋاپ بەرۋلەرىڭ كەرەك جانە تاپسىرمالاردى دۇرىس ورىنداۋلارىڭ قاجەت.
ماتەماتيكالىق سايىس - بۇل ەڭبەك. سوندىقتان سايىس كەزىندە وتە ۇقىپتى، ويلارىڭ جيناقتالعان بولۋ كەرەك جانە ءتارتىپ ساقتالعانى ءجون. ەندى بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ جوسپارىمەن تاڭىساسىڭدار:
«ماتەماتيكا اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەدى سوندىقتان ونى وقۋ كەرەك.» (م. ۆ. لومونوسوۆ).
«ءبىلىمدى بولۋ دەگەن - جاڭالىق اشۋعا قابىلەتتى بولۋ» (ءال - فارابي).
«ەكى نارسە عانا ءومىردىڭ ءسانىن كەلتىرەدى: ءبىرى - ماتەماتيكامەن شۇعىلدانۋ، ەكىنشىسى - ودان ساباق بەرۋ.» (س. د. پۋاسسون)

ماتەماتيكا بارلىق پاندەر پاتشاسى،
ونسىز قۇرىلمايدى، ولشەۋسىز كارتاسى.
ناقتى جاۋاپ وي تولعاۋىن اشاتىن
جاۋاپتارىن دۇرىس شەشىپ تاباتىن.
عىلىمداردىڭ سىر ساندىعىن جيناقتاپ،
دالەلدەيدى، شىعارادى سالالاپ.
كەرەگىنە جاراتامىز ءبىز ونى
ونسىز ءپاننىڭ كەلىسپەيدى اجارى.

ءى. « جۇمباقتار سايىسى».
ءىى تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور.
ءىىى شەبەر قولدار سايىسى.
IV كىم جۇيرىك.
V شەشەندىككە باۋلۋ.

1) ءبىر ءيتىم بار قاباعان،
اۋىزىنا تەمىر جاماعان. (كەبەجە )
2) اتقا ارتا سالدىم،
ىشىنە تولتىرىپ ارپا سالدىم (قورجىن)
3) ءبىر قىز كوردىم سايلانعان
وراي تاستاپ بەلدەۋلى (دومبىرا)
4) ماتا قيىندىلارىن قيدالادىم،
قيماي ونى قىزعا ارنادىم(قۇراق)
5) 100 ءمۇيىزى بار ۇستىندە كيىزى بار (كيىز ءۇي)

ءىى. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور!»
1) بىردە ءبىزدىڭ اۋىلدا ات شابىس بولىپ، تايلى تۇياعىمىزبەن ءدوڭ باسىنا بارعانبىز. اتتىڭ كوركى جال ەمەس پە، ادام كوركى مال ەمەس پە؟- دەي كەلىپ
- اكەم ماعان
- اناۋ ءۇش پار اتتى كوردىڭ بە؟
- ءۇش پار ات سەگىز شاقىرىم شاپسا، ءبىر ات قانشا شاقىرىم شابادى؟- دەدى
مەن نە دەپ جاۋاپ بەرگەنىم ەسىمدە جوق، سەن نە دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىڭ؟(8 شاقىرىم)
2) كەنجەتاي 1968 جىلى 29 اقپاندا دۇنيەگە كەلگەن. ءقازىر 45 جاستا بولسا، وسى كەزگە دەيىن نەشە رەت تۋعان كۇنىن جاسايدى؟ (11 رەت)
3) اتادان مال قالعانشا تال قالسىن دەگەندەي، ءقازىر مەكتەپ اۋلاسىندا 500 تال بار. 33 ادام جىلىنا 3 تالدان ەكسە، 3 جىلدان سوڭ مەكتەپ اۋلاسىندا قانشا تال بولادى؟
99+99+99=297، 500+297=797
4) ەكى سەگىز - ون التى جانە سەگىزح جانە التى.
جانداپ جۇرگەن ءبىر التى، بارلىعى نەشە التى؟

ءىىى. «شەبەر قولدار» سايىسى
بەرىلگەن گەومەتريالىق پايدالانا وتىرىپ ءوز بەتتەرىمەن بىرنەشە فيگۋرالاردى قۇراپ شىعۋعا ۇيرەتۋ. ءار ءتۇرلى نارسەدەن ءبىر نارسە قۇراستىرۋ.

ءىV. «كىم جۇيرىك»
1. ءتورت سانىنا بايلانىستى قانداي ۇلاعاتتى ۇعىمداردى بىلەسىز؟
2. جەتى سانىنا بايلانىستى قانداي ۇلاعاتتى ۇعىمداردى بىلەسىز؟
3. التى سانىنا بايلانىستى قانداي ۇلاعاتتى ۇعىمداردى بىلەسىز؟
4. ءۇش سانىنا بايلانىستى قانداي ۇلاعاتتى ۇعىمداردى بىلەسىز؟
ءۇش سانى:
ءۇش قۋات: اقىل، جۇرەك، ءتىل
ءۇش عايىپ: اجال، قوناق، نەسىبە
ءۇش كوز: سۋ اناسى - بۇلاق، جول اناسى - تۇياق، ءسوز اناسى - قۇلاق.
ءۇش جۇرت: ءوز جۇرتى، ناعاشى جۇرتى، قايىن جۇرتى.
جەتى سانى:
جەتى كۇن: بۇگىن، ەرتەڭ، بۇرسىگۇنى، ارعى كۇن، اۋىر كۇن، سوڭعى كۇن، ازىنا.
جەتى اتا: اكە، بالا، نەمەرە، شوبەرە، شوپشەك، نەمەنە، تۋاجات.
جەتى قازىنا: ەر جىگىت، سۇلۋ ايەل، ءىلىم - ءبىلىم، جۇيرىك ات، تازى، قىران بۇركىت، بەرەن مىلتىق
جەتى جۇت: قۇرعاقشىلىق، مال جۇتاۋ، وبا، ءورت، سوعىس، سەل، جەر سىلكىنۋ.
ءتورت سانى:
ءتورت تۇلعا: وت، سۋ، جەل، جەر.
ءتورت قۇبىلا: شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك.

ءتورت پىرلەر:
قوي - ەشكىنىڭ ءپىرى - شوپان اتا،
جىلقىنىڭ ءپىرى - قامبار اتا،
تۇيەنىڭ ءپىرى - ويسىلقارا،
سيىردىڭ ءپىرى - زەڭگى بابا.

V. شەشەندىك باۋلۋ
ناعىز تۇلپار تايىنان بەلگىلى بولاتىن سەكىلدى.
اقتايلاق بالا ۇلى ءجۇزدىڭ شىمىر بيىنەن باتا الۋعا بارىپتى، سوندا شىمىر بي:
بالام، ءبىر - ەكى اۋىز سۇرايىن - دەپتى دە سۇراقتارىن جاۋدىرىپتى.
ارزان نە؟ قىمبات نە؟ الىس نە؟ جاقىن نە؟ جامان نە؟ جاقسى نە؟ ءتاتتى نە؟ – دەپتى.
وقىستان، توسىننان قويىلعان سۇراقتارعا جاس اقتايلاق جاۋاپ بەرىپتى...
ارزان - وتىرىك، قىمباتىڭىز - شىندىق، جامانىڭىز - قيانات، جاقسىڭىز - اماندىق، الىسىڭىز - جۇماق، جاقىنىڭىز - ءولىم، قاتتى - جوقشىلىق، ءتاتتى - بالا.