فيزيكالىق دەنە. زات. سالماق
«فيزيكالىق دەنە. زات. سالماق»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: جەر عالامشارى تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، جيناقتاۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋ دارەجەسىن تەكسەرۋ. جاڭا تاقىرىپ بويىنشا فيزيكالىق دەنە، زات، سالماق ۇعىمدارىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ توپپەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىلارىن دامىتىپ، وتىلگەن ماتەريالدى جۇيەلەي بىلۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: تاپقىرلىققا، بەلسەندىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، گلوبۋس، اتلاس، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ، جيناقتاۋ ساباعى جانە جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءتيپى: سايىس ساباعى جانە جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، اۋىزشا اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
سىنىپ وقۋشىلارى 2 توپقا بولىنەدى، ءار توپتىڭ توپ باسشىلارى بار. ولار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالايدى. توپتارعا باعالاۋ پاراعى تاراتىلادى.
بالالار، بۇگىن ءبىز «جەر عالامشارى» تاراۋى بويىنشا العان ءبىلىمىمىزدى جۇيەلەپ، قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا سايىس تۇرىندە وتكىزگەلى وتىرمىز، سونىمەن قاتار ءبىز جاڭا تاراۋدىڭ تاقىرىبىمەن تانىسامىز.
ءى كەزەڭ: «دايارلىق بايقاۋى» (وي قوزعاۋ).
ءىى كەزەڭ: «تەز جاۋاپ».
ءىىى كەزەڭ: «گەوگرافيالىق لوتو».
IV كەزەڭ: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
V كەزەڭ: ساباقتى بەكىتۋ.
ءى كەزەڭ: دايارلىق بايقاۋى. وقۋشىلاردىڭ سايىسقا دايىندىعىنا جانە جيناقىلىعىنا زەر سالۋ ءۇشىن وي قوزعاۋ ءساتى. ءار توپقا جۇمباقتار ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلەدى.
ءى - توپ
1) دۇنيەدە ءبىر قاربىز بار سولمايتۇعىن،
جاز ءشىرىپ، قىستا ءۇسىپ توڭبايتۇعىن.
جاھاننىڭ جەرىن، سۋىن، جاندىكتەرىن
ءىشى كەڭ، ءبارىن سالسا تولمايتۇعىن. (جەر، اسپان)
2) ۇلكەن - ۇلكەن تۇيەنى،
تاستاپتى ادام شوگەرىپ.
وركەشى بۇلتقا تيەدى،
باۋىرى جاتىر كوگەرىپ. (تاۋ)
ءىى - توپ
1) تۇرعىنى جوق ەلدەر
ءۇيى جوق قالالار
اعاشى جوق ورماندار
سۋى جوق تەڭىزدەر.
بۇل نە؟ (گەوگرافيالىق كارتا)
2) بار ما، جوق پا
ونى انىق بىلمەيسىڭ
ول جوق جەردە
ءومىر ءسۇرىپ جۇرمەيسىڭ. (اۋا)
ءىى كەزەڭ. «تەز جاۋاپ».
1 - توپ.
1) جەر نەشىنشى عالامشار؟ (3)
2) جەر كۇندى مەجەلەنگەن ۋاقىتتا تولىق اينالىپ ءوتۋىن نە دەيمىز؟ (جىل)
3) قۇرلىقتىڭ جان - جاعىن مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر قورشاپ جاتقان ءىرى بولىكتى نە دەپ اتايدى؟ (ماتەريك)
4) جەر بەتىنىڭ قانشا پايىزى سۋ؟ (71%)
5) ەڭ العاشقى وتە دالدىكپەن بەرىلگەن كارتا XVI ع. باسىندا قايدا جاسالدى؟ (ەۋروپادا)
6) جەر شارىندا قانشا مۇحيت بار؟ (4)
7) جەردىڭ ىشكى قۇرىلىمىن اتا. (يادرو، مانتيا، جەر قىرتىسى)
8) جەردىڭ قاتتى قاباتى؟ (ليتوسفەرا)
9) ەمدىك سۋلاردىڭ شىعىپ جاتقان جەرى؟ (اراسان)
10) تىنىق مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى؟ (ماريان شۇڭعىماسى)
11) جەر بەتىنىڭ قۇنارلى قاباتى؟ (توپىراق)
12) تابيعي جولمەن جاسالعان ارنا ارقىلى اعاتىن سۋ؟ (وزەن)
13) وزەننىڭ باستالار جەرىنەن قۇيار جەرىنە دەيىنگى ارالىقتى نە دەيدى؟ (وزەننىڭ الابى)
14) جەردىڭ اۋا قاباتى؟ (اتموسفەرا)
15) بەلگىلى ءبىر ايماقتاعى ۇزاق جىلدار بويى قايتالاناتىن اتموسفەرانىڭ تومەنگى قاباتىنىڭ جاعدايىن نە دەيمىز؟ (كليمات).
2 - توپ.
1) جەر شارىنىڭ كىشىرەيتىلگەن مودەلى؟ (گلوبۋس)
2) جەردىڭ تابيعي سەرىگى؟ (اي)
3) ماتەريكتەردىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان ۇلكەن سۋلى القاپتاردى نە دەيمىز؟ (مۇحيتتار)
4) جەر بەتىنىڭ قانشا پايىزى قۇرلىق؟ (29%)
5) كارتادا كوگىلدىر تۇسپەن نە بەينەلەنگەن؟ (سۋ)
6) جەر شارىندا قانشا ماتەريك بار؟ (6)
7) تاۋ جىنىستارىنىڭ نەگىزگى ءۇش ءتيپىن اتا. (ماگمالىق، شوگىندى، مەتامورفتى)
8) جەردىڭ سۋ قابىعى؟ (گيدروسفەرا)
9) سۋ تابيعاتتا نەشە كۇيدە كەزدەسەدى؟ (3)
10) دۇنيە جۇزىلىك مۇحيتتىڭ بولىكتەرى؟ (تەڭىز، شىعاناق، بۇعاز)
11) توپىراقتانۋ عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ورىستىڭ جاراتىلىستانۋشىسى؟ (ۆ. ۆ. دوكۋچايەۆ)
12) وزەننىڭ قۇيار جەرى نە دەپ اتالادى؟ (وزەننىڭ ساعاسى)
13) ءۇندى مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى؟ (زوند شۇڭعىماسى)
14) اۋا قانداي گازداردىڭ قوسىندىسى؟ (وتتەگى، ازوت، كومىرقىشقىل، ارگون)
15) بەلگىلى ءبىر جەردەگى تاۋلىك ىشىندە بولاتىن اتموسفەرانىڭ تومەنگى قاباتىنىڭ جاعدايى نە دەپ اتالادى؟ (اۋا - رايى).
ءىىى كەزەڭ: «گەوگرافيالىق لوتو». ءاربىر توپ سلايد بويىنشا كورسەتىلگەن سۋرەتتىڭ اتاۋىن تاۋىپ، كارتادان كورسەتۋى كەرەك.
ءى توپ:
1) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ىستىق ماتەريك؟ (افريكا)
2) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ماتەريك؟ (ەۋرازيا)
3) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كىشى جانە قۇرعاق ماتەريك؟ (اۆستراليا)
4) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ىلعالدى جانە جاسىل ماتەريك؟ (وڭتۇستىك امەريكا)
5) جەر بەتىندەگى اۋدانى جاعىنان ەڭ ۇلكەن ارال؟ (گرەنلانديا)
ءىى توپ:
1) مۇز جامىلعان ماتەريك؟ (انتاركتيدا)
2) ەڭ ۇزىن مۇحيت؟ (اتلانت)
3) ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ تەرەڭ مۇحيت؟ (تىنىق)
4) جەر بەتىندەگى اۋدانى جاعىنان ەڭ ۇلكەن كول؟ (كاسپيي)
5) ەڭ ۇزىن وزەن؟ (ءنىل)
IV كەزەڭ: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا تاقىرىپ: «فيزيكالىق دەنە. زات. سالماق».
تابيعاتتاعى زاتتار قانداي كۇيدە كەزدەسەدى؟ مىسال كەلتىرىڭدەر.
فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز – ءبىزدى قورشاعان زاتتار ( ماشينا، ءۇي، جيھاز، ويىنشىقتار، ت. ب.).
زات دەگەنىمىز – فيزيكالىق دەنەنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى ( وتتەگى، اۋا، سۋ، ت. ب.)
سۇيىقتىڭ مولەكۋلالارى ءبىر - بىرىنە تارتىلىپ تۇرادى، ياعني سۇيىقتىڭ قابىعى بار ءتارىزدى بولادى، مۇنداي بايلانىستى بەتتىك كەرىلىس دەپ اتايدى.
كەز - كەلگەن فيزيكالىق دەنەنىڭ قۇرامىندا بەلگىلى ءبىر مولشەردەگى زاتتار جانە ولاردىڭ وزىندىك سالماعى بولادى. سالماقتى نەگىزىنەن تارازىمەن ولشەيدى، ماسسا بىرلىگىنە كيلوگرامم (كگ) پايدالانىلادى.
V كەزەڭ: ساباقتى بەكىتۋ.
1. فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز نە؟
2. زات دەگەنىمىز نە؟
3. سالماقتىڭ ولشەم بىرلىگى؟
قورىتىندىلاۋ: ءار توپتىڭ قورىتىندى ۇپاي سانىن شىعارىپ، باعالانادى. توپتاعى بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى اتاپ وتىلەدى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: جەر عالامشارى تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، جيناقتاۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋ دارەجەسىن تەكسەرۋ. جاڭا تاقىرىپ بويىنشا فيزيكالىق دەنە، زات، سالماق ۇعىمدارىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ توپپەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىلارىن دامىتىپ، وتىلگەن ماتەريالدى جۇيەلەي بىلۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: تاپقىرلىققا، بەلسەندىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، گلوبۋس، اتلاس، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ، جيناقتاۋ ساباعى جانە جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءتيپى: سايىس ساباعى جانە جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، اۋىزشا اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
سىنىپ وقۋشىلارى 2 توپقا بولىنەدى، ءار توپتىڭ توپ باسشىلارى بار. ولار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالايدى. توپتارعا باعالاۋ پاراعى تاراتىلادى.
بالالار، بۇگىن ءبىز «جەر عالامشارى» تاراۋى بويىنشا العان ءبىلىمىمىزدى جۇيەلەپ، قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا سايىس تۇرىندە وتكىزگەلى وتىرمىز، سونىمەن قاتار ءبىز جاڭا تاراۋدىڭ تاقىرىبىمەن تانىسامىز.
ءى كەزەڭ: «دايارلىق بايقاۋى» (وي قوزعاۋ).
ءىى كەزەڭ: «تەز جاۋاپ».
ءىىى كەزەڭ: «گەوگرافيالىق لوتو».
IV كەزەڭ: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
V كەزەڭ: ساباقتى بەكىتۋ.
ءى كەزەڭ: دايارلىق بايقاۋى. وقۋشىلاردىڭ سايىسقا دايىندىعىنا جانە جيناقىلىعىنا زەر سالۋ ءۇشىن وي قوزعاۋ ءساتى. ءار توپقا جۇمباقتار ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتىلەدى.
ءى - توپ
1) دۇنيەدە ءبىر قاربىز بار سولمايتۇعىن،
جاز ءشىرىپ، قىستا ءۇسىپ توڭبايتۇعىن.
جاھاننىڭ جەرىن، سۋىن، جاندىكتەرىن
ءىشى كەڭ، ءبارىن سالسا تولمايتۇعىن. (جەر، اسپان)
2) ۇلكەن - ۇلكەن تۇيەنى،
تاستاپتى ادام شوگەرىپ.
وركەشى بۇلتقا تيەدى،
باۋىرى جاتىر كوگەرىپ. (تاۋ)
ءىى - توپ
1) تۇرعىنى جوق ەلدەر
ءۇيى جوق قالالار
اعاشى جوق ورماندار
سۋى جوق تەڭىزدەر.
بۇل نە؟ (گەوگرافيالىق كارتا)
2) بار ما، جوق پا
ونى انىق بىلمەيسىڭ
ول جوق جەردە
ءومىر ءسۇرىپ جۇرمەيسىڭ. (اۋا)
ءىى كەزەڭ. «تەز جاۋاپ».
1 - توپ.
1) جەر نەشىنشى عالامشار؟ (3)
2) جەر كۇندى مەجەلەنگەن ۋاقىتتا تولىق اينالىپ ءوتۋىن نە دەيمىز؟ (جىل)
3) قۇرلىقتىڭ جان - جاعىن مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر قورشاپ جاتقان ءىرى بولىكتى نە دەپ اتايدى؟ (ماتەريك)
4) جەر بەتىنىڭ قانشا پايىزى سۋ؟ (71%)
5) ەڭ العاشقى وتە دالدىكپەن بەرىلگەن كارتا XVI ع. باسىندا قايدا جاسالدى؟ (ەۋروپادا)
6) جەر شارىندا قانشا مۇحيت بار؟ (4)
7) جەردىڭ ىشكى قۇرىلىمىن اتا. (يادرو، مانتيا، جەر قىرتىسى)
8) جەردىڭ قاتتى قاباتى؟ (ليتوسفەرا)
9) ەمدىك سۋلاردىڭ شىعىپ جاتقان جەرى؟ (اراسان)
10) تىنىق مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى؟ (ماريان شۇڭعىماسى)
11) جەر بەتىنىڭ قۇنارلى قاباتى؟ (توپىراق)
12) تابيعي جولمەن جاسالعان ارنا ارقىلى اعاتىن سۋ؟ (وزەن)
13) وزەننىڭ باستالار جەرىنەن قۇيار جەرىنە دەيىنگى ارالىقتى نە دەيدى؟ (وزەننىڭ الابى)
14) جەردىڭ اۋا قاباتى؟ (اتموسفەرا)
15) بەلگىلى ءبىر ايماقتاعى ۇزاق جىلدار بويى قايتالاناتىن اتموسفەرانىڭ تومەنگى قاباتىنىڭ جاعدايىن نە دەيمىز؟ (كليمات).
2 - توپ.
1) جەر شارىنىڭ كىشىرەيتىلگەن مودەلى؟ (گلوبۋس)
2) جەردىڭ تابيعي سەرىگى؟ (اي)
3) ماتەريكتەردىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان ۇلكەن سۋلى القاپتاردى نە دەيمىز؟ (مۇحيتتار)
4) جەر بەتىنىڭ قانشا پايىزى قۇرلىق؟ (29%)
5) كارتادا كوگىلدىر تۇسپەن نە بەينەلەنگەن؟ (سۋ)
6) جەر شارىندا قانشا ماتەريك بار؟ (6)
7) تاۋ جىنىستارىنىڭ نەگىزگى ءۇش ءتيپىن اتا. (ماگمالىق، شوگىندى، مەتامورفتى)
8) جەردىڭ سۋ قابىعى؟ (گيدروسفەرا)
9) سۋ تابيعاتتا نەشە كۇيدە كەزدەسەدى؟ (3)
10) دۇنيە جۇزىلىك مۇحيتتىڭ بولىكتەرى؟ (تەڭىز، شىعاناق، بۇعاز)
11) توپىراقتانۋ عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ورىستىڭ جاراتىلىستانۋشىسى؟ (ۆ. ۆ. دوكۋچايەۆ)
12) وزەننىڭ قۇيار جەرى نە دەپ اتالادى؟ (وزەننىڭ ساعاسى)
13) ءۇندى مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى؟ (زوند شۇڭعىماسى)
14) اۋا قانداي گازداردىڭ قوسىندىسى؟ (وتتەگى، ازوت، كومىرقىشقىل، ارگون)
15) بەلگىلى ءبىر جەردەگى تاۋلىك ىشىندە بولاتىن اتموسفەرانىڭ تومەنگى قاباتىنىڭ جاعدايى نە دەپ اتالادى؟ (اۋا - رايى).
ءىىى كەزەڭ: «گەوگرافيالىق لوتو». ءاربىر توپ سلايد بويىنشا كورسەتىلگەن سۋرەتتىڭ اتاۋىن تاۋىپ، كارتادان كورسەتۋى كەرەك.
ءى توپ:
1) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ىستىق ماتەريك؟ (افريكا)
2) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ماتەريك؟ (ەۋرازيا)
3) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كىشى جانە قۇرعاق ماتەريك؟ (اۆستراليا)
4) دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ىلعالدى جانە جاسىل ماتەريك؟ (وڭتۇستىك امەريكا)
5) جەر بەتىندەگى اۋدانى جاعىنان ەڭ ۇلكەن ارال؟ (گرەنلانديا)
ءىى توپ:
1) مۇز جامىلعان ماتەريك؟ (انتاركتيدا)
2) ەڭ ۇزىن مۇحيت؟ (اتلانت)
3) ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ تەرەڭ مۇحيت؟ (تىنىق)
4) جەر بەتىندەگى اۋدانى جاعىنان ەڭ ۇلكەن كول؟ (كاسپيي)
5) ەڭ ۇزىن وزەن؟ (ءنىل)
IV كەزەڭ: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا تاقىرىپ: «فيزيكالىق دەنە. زات. سالماق».
تابيعاتتاعى زاتتار قانداي كۇيدە كەزدەسەدى؟ مىسال كەلتىرىڭدەر.
فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز – ءبىزدى قورشاعان زاتتار ( ماشينا، ءۇي، جيھاز، ويىنشىقتار، ت. ب.).
زات دەگەنىمىز – فيزيكالىق دەنەنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى ( وتتەگى، اۋا، سۋ، ت. ب.)
سۇيىقتىڭ مولەكۋلالارى ءبىر - بىرىنە تارتىلىپ تۇرادى، ياعني سۇيىقتىڭ قابىعى بار ءتارىزدى بولادى، مۇنداي بايلانىستى بەتتىك كەرىلىس دەپ اتايدى.
كەز - كەلگەن فيزيكالىق دەنەنىڭ قۇرامىندا بەلگىلى ءبىر مولشەردەگى زاتتار جانە ولاردىڭ وزىندىك سالماعى بولادى. سالماقتى نەگىزىنەن تارازىمەن ولشەيدى، ماسسا بىرلىگىنە كيلوگرامم (كگ) پايدالانىلادى.
V كەزەڭ: ساباقتى بەكىتۋ.
1. فيزيكالىق دەنە دەگەنىمىز نە؟
2. زات دەگەنىمىز نە؟
3. سالماقتىڭ ولشەم بىرلىگى؟
قورىتىندىلاۋ: ءار توپتىڭ قورىتىندى ۇپاي سانىن شىعارىپ، باعالانادى. توپتاعى بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى اتاپ وتىلەدى.
You Might Also Like
-
توپتاماداعى ساباقتار ءتىزىمى:1. جىل مەزگىلدەرى (سلايد)2. نان تۋرالى ولەڭ (سلايد)3. مەن سوعىستى جەك كورەم! (سلايد)4. التىن ءسوز (سلايد)
-
ماقساتى: وقۋشىلارعا جقتب - نىڭ قازىرگى تاڭداعى ادامزاتتىڭ باستى پروبلەماسى ەكەنىن، ونىڭ زياندى جاقتارىن ءتۇسىندىرۋ، عاسىر دەرتىنە اينالىپ وتىرعان
