«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرس
«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرس.
تۇسىنىك حات.
7 - سىنىپقا ارنالعان «عاجايىپ ميكروالەم» اتتى ەلەكتيۆتى كۋرس 34 ساعاتقا ارنالعان.
مەكتەپ كۋرسىندا وتە ۇساق ءتىرى اعزالار الەمى – باكتەريالار، تومەنگى ساتىداعى ساڭىراۋقۇلاقتار، قاراپايىم جانۋارلار تاراۋلارىن وقۋعا ساعات از بەرىلگەن، وسىعان بايلانىستى ەلەكتيۆتى كۋرستا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ بارىسىندا ميكروورگانيزدەر ءبولىمى قامتىلدى.
ميكروورگانيزدەردى باقىلاۋ كەزىندە ميكروسكوپتى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. ساباقتا ءتىرى وبەكتىنى زەرتتەۋ، تاجىريبە جۇرگىزۋ وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرادى، پراكتيكالىق بىلىمدەرىن جەتىلدىرەدى جانە تەوريا مەن پراكتيكانىڭ بايلانىسىن نىعايتادى.
كۋرس ماقساتى: قاعىلەز الەمنىڭ ۇساق وكىلدەرى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، تانىمدىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
كۋرستىڭ مىندەتتەرى:
- ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ تاريحي دامۋ كەزەڭدەرى
- ءارتۇرلى پاتشالىقتاردىڭ ءبىر جاسۋشالى وكىلدەرىنىڭ قۇرىلىسىن سالىستىرۋ
- لابوراتوريالىق قۇرال - جابدىقتارمەن جانە ميكروسكوپپەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ
- شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
وقۋشى نەنى ءبىلۋ قاجەت.
- ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋ تاريحى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتى پايدالانۋ ارقىلى زەرتتەلگەنى تۋرالى ءبىلۋ.
- ۇساق اعزالار الەمىنىڭ وكىلدەرىنىڭ قۇرىلىس ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىلۋ.
وقۋشىلار ىستەي ءبىلۋى كەرەك:
- ميكروپرەپاراتتاردى دايىنداۋ.
- ءارتۇرلى باكتەريالار مەن كوگەرگەن ساڭىراۋقۇلاقتاردى ءوسىرۋ.
- ءارتۇرلى پاتشالىقتاردىڭ وكىلدەرىن سۋرەتتەۋ.
- بيولوگيالىق تاجىريبە ناتيجەلەرىن باقىلاۋ جانە قورىتىندى جاساۋ.
وقىتۋدىڭ ادىستەرى مەن تۇرلەرى:
- اڭگىمە، ءدارىس
- قوسىمشا ادەبيەتپەن جۇمىس
- پراكتيكالىق، لابوراتوريالىق جۇمىس
- زەرتتەۋ ءادىسىن پراكتيكالىق جۇمىستا قولدانۋ
- وزىندىك جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ
- وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ، جوبا جاساۋ، قورعاۋ.
«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرسىنىڭ مازمۇنى مەن قۇرىلىمى.
I. كىرىسپە. ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋ كەزەڭدەرى
ميكروسكوپتىڭ اشىلۋ تاريحى. ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان زەرتتەۋشى عالىمدار. فرانسۋز ميكروبيولوگى لۋي پاستەر( 1822 - 1895) جانە نەمىس عالىمى روبەرت كوح ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار. قازىرگى ميكروبيولوگيانىڭ نەگىزگى باعىتتارى: گەنەتيكالىق جانە جاسۋشالىق ينجەنەريا، تاماق ونەركاسىبى، اۋىلشارۋاشىلىق، مەديسينا، دەنساۋلىق ساقتاۋ، لاستانعان اۋانى، سۋدى توپىراقتى تازارتۋ، پلاستماسسا جاساۋ، مەتالل جانە مۇناي ءوندىرۋ، توپىراقتىڭ قۇرىلىمىن جاقسارتۋ.
ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسى جانە ونىمەن جۇمىس ىستەۋ ەرەجەسى. زەرتحانالىق قۇرال - جابدىقتاردى قولدانۋ ەرەجەسى.
زەرتحانالىق جۇمىس
№ 1 ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسى جانە ونىمەن جۇمىس ىستەۋ ەرەجەسى.
II باكتەريالار
باكتەريالاردىڭ قولايلى ورتادا ءومىر ءسۇرۋى. باكتەريا جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسى مەن ءپىشىنى. سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىمى. قورەكتەنۋ ءتاسىلى. باكتەريالاردىڭ تارالۋ جولى جانە ماڭىزى.
باكتەريالاردىڭ بيوسفەراداعى ءرولى: ءشىرىتۋ باكتەريالارى – ورگانيكالىق زاتتاردىڭ مينەراليزاسياسى؛ توپىراق باكتەرياسى – توپىراقتىڭ قۇرىلىمىن ءتۇزۋشى؛ ازوت ءتۇزۋشى باكتەريالار - توپىراقتى ازوتتى قوسىلىستارمەن بايىتۋشى؛ سيانوباكتەريالار؛ مۇناي ءتۇزۋشى باكتەريالار.
باكتەريالاردىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جانە شارۋاشىلىق قىزمەتىندەگى وڭ ءرولى: ءسۇت تاعامدارىن اشىتۋ، تەرى يلەۋ، سۇرلەم دايىنداۋ، ءسۇت قىشقىلىن الۋ.
تەرىس ءرولى: ازىق - تۇلىك تاعامدارىن ءشىرىتۋ، ادامداردى، جانۋارلاردى، وسىمدىكتەردى اۋرۋعا شالدىقتىراتىن پاتوگەندى باكتەريالار.
باكتەريالارمەن كۇرەسۋ ادىستەرى. پاستەريزاسيالاۋ، ستەريلدەۋ، زالالسىزداندىرۋ.
زەرتحانالىق جۇمىستار
№ 2 «ءتىس باكتەرياسى»
№3 «كارتوپ تاياقشاسىنىڭ جانە ءشىرىتۋ تاياقشاسىنىڭ قۇرىلىسىن قاراۋ»
ۋاقىتشا ميكروپرەپارات دايىنداۋ ءتاسىلى.
تاجىريبەلىك جۇمىس «كارتوپ تاياقشاسىنىڭ جانە ءشىرىتۋ باكتەرياسىنا قورەكتىك ورتا ازىرلەۋ جانە باكتەريالاردىڭ ءوسىرۋ مادەنيەتىن قاراستىرۋ»
III ميكروسكوپيالىق ساڭىراۋقۇلاقتار
ساڭىراۋقۇلاقتار دۇنيەسى. ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ بەلگىلەرى. ساڭىراۋقۇلاقتار كلاسسيفيكاسياسى( فيكوميسەتتەر، بازيديالدى ت. ب). زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىنىڭ ماڭىزى. اشىتقى. اشىتقى ساڭىراۋقۇلاعىنىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جانە ونىڭ قۇرىلىسى.
زەرتحانالىق جۇمىستار
№4 «زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىن ميكروسكوپ ارقىلى قاراۋ»
№5 «اشىتقى مادەنيەتىن باقىلاۋ»
تاجىريبەلىك جۇمىس «تەمپەراتۋرانىڭ كوگەرگەن ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ وسۋىنە جانە دامۋىنا ىقپالى».
«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرس. جۇكتەۋ
تۇسىنىك حات.
7 - سىنىپقا ارنالعان «عاجايىپ ميكروالەم» اتتى ەلەكتيۆتى كۋرس 34 ساعاتقا ارنالعان.
مەكتەپ كۋرسىندا وتە ۇساق ءتىرى اعزالار الەمى – باكتەريالار، تومەنگى ساتىداعى ساڭىراۋقۇلاقتار، قاراپايىم جانۋارلار تاراۋلارىن وقۋعا ساعات از بەرىلگەن، وسىعان بايلانىستى ەلەكتيۆتى كۋرستا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ بارىسىندا ميكروورگانيزدەر ءبولىمى قامتىلدى.
ميكروورگانيزدەردى باقىلاۋ كەزىندە ميكروسكوپتى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. ساباقتا ءتىرى وبەكتىنى زەرتتەۋ، تاجىريبە جۇرگىزۋ وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرادى، پراكتيكالىق بىلىمدەرىن جەتىلدىرەدى جانە تەوريا مەن پراكتيكانىڭ بايلانىسىن نىعايتادى.
كۋرس ماقساتى: قاعىلەز الەمنىڭ ۇساق وكىلدەرى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، تانىمدىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
كۋرستىڭ مىندەتتەرى:
- ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ تاريحي دامۋ كەزەڭدەرى
- ءارتۇرلى پاتشالىقتاردىڭ ءبىر جاسۋشالى وكىلدەرىنىڭ قۇرىلىسىن سالىستىرۋ
- لابوراتوريالىق قۇرال - جابدىقتارمەن جانە ميكروسكوپپەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ
- شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
وقۋشى نەنى ءبىلۋ قاجەت.
- ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋ تاريحى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتى پايدالانۋ ارقىلى زەرتتەلگەنى تۋرالى ءبىلۋ.
- ۇساق اعزالار الەمىنىڭ وكىلدەرىنىڭ قۇرىلىس ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىلۋ.
وقۋشىلار ىستەي ءبىلۋى كەرەك:
- ميكروپرەپاراتتاردى دايىنداۋ.
- ءارتۇرلى باكتەريالار مەن كوگەرگەن ساڭىراۋقۇلاقتاردى ءوسىرۋ.
- ءارتۇرلى پاتشالىقتاردىڭ وكىلدەرىن سۋرەتتەۋ.
- بيولوگيالىق تاجىريبە ناتيجەلەرىن باقىلاۋ جانە قورىتىندى جاساۋ.
وقىتۋدىڭ ادىستەرى مەن تۇرلەرى:
- اڭگىمە، ءدارىس
- قوسىمشا ادەبيەتپەن جۇمىس
- پراكتيكالىق، لابوراتوريالىق جۇمىس
- زەرتتەۋ ءادىسىن پراكتيكالىق جۇمىستا قولدانۋ
- وزىندىك جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ
- وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ، جوبا جاساۋ، قورعاۋ.
«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرسىنىڭ مازمۇنى مەن قۇرىلىمى.
I. كىرىسپە. ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋ كەزەڭدەرى
ميكروسكوپتىڭ اشىلۋ تاريحى. ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان زەرتتەۋشى عالىمدار. فرانسۋز ميكروبيولوگى لۋي پاستەر( 1822 - 1895) جانە نەمىس عالىمى روبەرت كوح ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار. قازىرگى ميكروبيولوگيانىڭ نەگىزگى باعىتتارى: گەنەتيكالىق جانە جاسۋشالىق ينجەنەريا، تاماق ونەركاسىبى، اۋىلشارۋاشىلىق، مەديسينا، دەنساۋلىق ساقتاۋ، لاستانعان اۋانى، سۋدى توپىراقتى تازارتۋ، پلاستماسسا جاساۋ، مەتالل جانە مۇناي ءوندىرۋ، توپىراقتىڭ قۇرىلىمىن جاقسارتۋ.
ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسى جانە ونىمەن جۇمىس ىستەۋ ەرەجەسى. زەرتحانالىق قۇرال - جابدىقتاردى قولدانۋ ەرەجەسى.
زەرتحانالىق جۇمىس
№ 1 ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسى جانە ونىمەن جۇمىس ىستەۋ ەرەجەسى.
II باكتەريالار
باكتەريالاردىڭ قولايلى ورتادا ءومىر ءسۇرۋى. باكتەريا جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسى مەن ءپىشىنى. سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىمى. قورەكتەنۋ ءتاسىلى. باكتەريالاردىڭ تارالۋ جولى جانە ماڭىزى.
باكتەريالاردىڭ بيوسفەراداعى ءرولى: ءشىرىتۋ باكتەريالارى – ورگانيكالىق زاتتاردىڭ مينەراليزاسياسى؛ توپىراق باكتەرياسى – توپىراقتىڭ قۇرىلىمىن ءتۇزۋشى؛ ازوت ءتۇزۋشى باكتەريالار - توپىراقتى ازوتتى قوسىلىستارمەن بايىتۋشى؛ سيانوباكتەريالار؛ مۇناي ءتۇزۋشى باكتەريالار.
باكتەريالاردىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جانە شارۋاشىلىق قىزمەتىندەگى وڭ ءرولى: ءسۇت تاعامدارىن اشىتۋ، تەرى يلەۋ، سۇرلەم دايىنداۋ، ءسۇت قىشقىلىن الۋ.
تەرىس ءرولى: ازىق - تۇلىك تاعامدارىن ءشىرىتۋ، ادامداردى، جانۋارلاردى، وسىمدىكتەردى اۋرۋعا شالدىقتىراتىن پاتوگەندى باكتەريالار.
باكتەريالارمەن كۇرەسۋ ادىستەرى. پاستەريزاسيالاۋ، ستەريلدەۋ، زالالسىزداندىرۋ.
زەرتحانالىق جۇمىستار
№ 2 «ءتىس باكتەرياسى»
№3 «كارتوپ تاياقشاسىنىڭ جانە ءشىرىتۋ تاياقشاسىنىڭ قۇرىلىسىن قاراۋ»
ۋاقىتشا ميكروپرەپارات دايىنداۋ ءتاسىلى.
تاجىريبەلىك جۇمىس «كارتوپ تاياقشاسىنىڭ جانە ءشىرىتۋ باكتەرياسىنا قورەكتىك ورتا ازىرلەۋ جانە باكتەريالاردىڭ ءوسىرۋ مادەنيەتىن قاراستىرۋ»
III ميكروسكوپيالىق ساڭىراۋقۇلاقتار
ساڭىراۋقۇلاقتار دۇنيەسى. ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ بەلگىلەرى. ساڭىراۋقۇلاقتار كلاسسيفيكاسياسى( فيكوميسەتتەر، بازيديالدى ت. ب). زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىنىڭ ماڭىزى. اشىتقى. اشىتقى ساڭىراۋقۇلاعىنىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جانە ونىڭ قۇرىلىسى.
زەرتحانالىق جۇمىستار
№4 «زەڭ ساڭىراۋقۇلاقتارىن ميكروسكوپ ارقىلى قاراۋ»
№5 «اشىتقى مادەنيەتىن باقىلاۋ»
تاجىريبەلىك جۇمىس «تەمپەراتۋرانىڭ كوگەرگەن ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ وسۋىنە جانە دامۋىنا ىقپالى».
«عاجايىپ ميكروالەم» ەلەكتيۆتى كۋرس. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: توپىراقتىڭ ەرەكشەلىگى جانە ونىڭ تۇرلەرى.
