گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
ساباقتىڭ تاقىرىبى: گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
ساباق ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقساتى: گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى.، گەنەتيكالىق كارتالار تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
2. تاربيەلىك ماقساتى: بىلىمدىلىك پەن ساۋاتتىلىققا تاربيەلەي وتىرىپ، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا، تىڭداۋعا ۇيرەتۋ. ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ەڭ نەگىزىن انىقتاپ، تالداۋ جاساي بىلۋگە، سالىستىرۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: اقپاراتتىق وقىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
وقىتۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ، سەمانتيكالىق كارتا تولتىرۋ، ەل وقۋلىقپەن جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: سلايدتار، كەستە.
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى.
1. گ. مەندەلدىڭ 1865 جىلى شىققان ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
2. گەنەتيكا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
3. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاعان عالىم؟
4. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا انىقتاما
5. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ جارىققا شىققان جىلى؟
6. ديگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز نە؟
7. گوموزيگوتا ۇعىمىن قالاي تۇسىنەمىز؟
8. تولىمسىز دومينانتتىلىق ءمانى نەدە؟
9. پوليگيبريدتى بۋدانداستىرۋ ءمانى.
10. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى
11. ديگيبريدتى بۋدانداستىرۋدىڭ تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭدىلىعىن ءتۇسىندىر.
12. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى دەگەنىمىز نە؟
13. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسىن اشقان كىم؟
14. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسىن سيپاتتا.
ۆ) سۋرەتتى سويلەت. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى
س). اسسوساسيا قۇرۋ. « گەنەتيكالىق كارتالار»
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ. گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
گەنەتيكالىق كارتالار دەپ — حروموسومادا بولاتىن تىركەس گەندەردىڭ ورنالاسۋ سىزبانۇسقاسىن ايتادى. قازىرگى كەزدە، اسىرەسە، گەنەتيكالىق تۇرعىدان تولىق زەرتتەلگەن وبەكتىلەردىڭ، اتاپ ايتقاندا، دروزوفيلانىڭ، جۇگەرى جانە قىزان وسىمدىكتەرىنىڭ، تىشقاننىڭ، پىشەن تاياقشاسىنىڭ، ت. ب. گەنەتيكالىق كارتالارى جاسالعان. بولاشاقتا باسقا دا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ جانە ادامنىڭ گەنەتيكالىق كارتاسىن جاساۋ مىندەتى تۇر.
گەنەتيكالىق كارتالار ۇقساس حروموسومالاردىڭ ءار جۇبى بويىنشا جەكە - جەكە جاسالادى. حروموسومالاردىڭ جۇپتارىن تىركەستىك توپتار دەپ اتايدى. ولاردىڭ سانى حروموسومالاردىڭ گاپلويدتى جيىنتىعىنا تەڭ بولاتىندىعى بۇرىن ايتىلعان بولاتىن. مىسالى، دروزوفيلادا 8 حروموسوما بولسا، ول 4 تىركەستىك توپتى، جۇگەرىدەگى 20 حروموسوما 10 تىركەستىك توپتى قۇرايدى. تىركەستىك توپتار ريم سيفرلارىمەن ءى، ءىى، ءىىى، ءىV جانە ت. ب. بولىپ بەلگىلەنەدى. كارتانى دۇرىس قۇراستىرۋ ءۇشىن گەندەردىڭ تۇقىم قۋالاۋ زاڭدىلىقتارىن تولىق زەرتتەپ، ءبىلۋ قاجەت. مىسالى، دروزوفيلانىڭ 4 تىركەستىك توپتا شوعىرلانعان 7000 - عا جۋىق گەنى، سول سياقتى جۇگەرىنىڭ 10 تىركەستىك توبىندا بولاتىن 10000 - عا جۋىق گەنى زەرتتەلگەن جانە ت. ب. گەنەتيكالىق كارتانى قۇراستىرۋ كەزىندە تىركەسۋ توبى، گەندەردىڭ تولىق نەمەسە قىسقارتىلىپ الىنعان اتاۋلارى كورسەتىلەدى جانە حروموسومادا ورنالاسقان گەندەردىڭ ارا قاشىقتىعىن كورسەتەتىن سيفرلار جازىلادى. گەندەر اراسىنداعى ارا قاشىقتىقتىڭ ولشەم بىرلىگى 1% كروسسينگوۆەرگە تەڭ بولادى.
ءىۇ: بەكىتۋ تاپسىرمالارى. ا) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
• گەنەتيكالىق كارتانىڭ ءمانى نەدە؟
• قانداي ورگانيزمدەردىڭ گەنەتيكالىق كارتاسى جاسالدى؟
• ورگانيزمدەردىڭ گەنەتيكالىق كارتاسىن جاساۋدىڭ تەوريالىق جانە پراكتيكالىق ماڭىزدىلىعى نەمەن تۇسىندىرىلەدى؟
• گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى مىسال كەلتىر.
• گەندەردىڭ تولىق تىركەسۋ دەگەنىمىز نە؟
• گەندەردىڭ تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى دەگەنىمىز نە؟
ۆ) ەسەپتەر شىعارۋ. №1 ەسەپ.
س ۇلى وسىمدىگىنىڭ بيىك بولۋى رەسەسسيۆتى، ەگەر الىنعان ۇرپاقتاردىڭ جارتىسى قالىپتى، ال جارتىسى ۇزىن بولسا، ولاردىڭ اتا انالارىنىڭ گەنوتيپى قانداي. ەسەپتى شىعار.
№2 ەسەپ.
ەگەر اق تاۋىقتى قارا تاۋىقپەن شاعىلىستىرسا، ولاردان الىناتىن ۇرپاقتىڭ قانشا پايىزى شۇبار بولادى؟ اق تاۋىق گوموزيگوتالى دومينانتتى، قارا تاۋىق تولىق ەمەس گەتەروزيگوتالى.
№3 ەسەپ.
شابدالىدا تۇكتى ۆ جەمىسى، تەگىسكە ۆ قاراعاندا دومينانتتى. ال جۇمساق جەمىسىنىڭ اق ءتۇسى D سارىسىنان d دومينانتتى. تەگىس اق پەن تۇكتى سارىنى بۋدانداستىرعاندا قانداي ۇرپاقتار دۇنيەگە كەلەدى؟
ەسەپتەر جيناعىنداعى تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرۋ. № 24، 25 28 - 30
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما. گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
ءۇى. باعالاۋ.
ساباق ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقساتى: گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى.، گەنەتيكالىق كارتالار تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
2. تاربيەلىك ماقساتى: بىلىمدىلىك پەن ساۋاتتىلىققا تاربيەلەي وتىرىپ، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا، تىڭداۋعا ۇيرەتۋ. ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقساتى: تاقىرىپتىڭ ەڭ نەگىزىن انىقتاپ، تالداۋ جاساي بىلۋگە، سالىستىرۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: اقپاراتتىق وقىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
وقىتۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ، سەمانتيكالىق كارتا تولتىرۋ، ەل وقۋلىقپەن جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: سلايدتار، كەستە.
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى.
1. گ. مەندەلدىڭ 1865 جىلى شىققان ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
2. گەنەتيكا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
3. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاعان عالىم؟
4. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا انىقتاما
5. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ جارىققا شىققان جىلى؟
6. ديگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز نە؟
7. گوموزيگوتا ۇعىمىن قالاي تۇسىنەمىز؟
8. تولىمسىز دومينانتتىلىق ءمانى نەدە؟
9. پوليگيبريدتى بۋدانداستىرۋ ءمانى.
10. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى
11. ديگيبريدتى بۋدانداستىرۋدىڭ تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭدىلىعىن ءتۇسىندىر.
12. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى دەگەنىمىز نە؟
13. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسىن اشقان كىم؟
14. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسىن سيپاتتا.
ۆ) سۋرەتتى سويلەت. تۇقىم قۋالاۋدىڭ حروموسومالىق تەورياسى
س). اسسوساسيا قۇرۋ. « گەنەتيكالىق كارتالار»
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ. گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
گەنەتيكالىق كارتالار دەپ — حروموسومادا بولاتىن تىركەس گەندەردىڭ ورنالاسۋ سىزبانۇسقاسىن ايتادى. قازىرگى كەزدە، اسىرەسە، گەنەتيكالىق تۇرعىدان تولىق زەرتتەلگەن وبەكتىلەردىڭ، اتاپ ايتقاندا، دروزوفيلانىڭ، جۇگەرى جانە قىزان وسىمدىكتەرىنىڭ، تىشقاننىڭ، پىشەن تاياقشاسىنىڭ، ت. ب. گەنەتيكالىق كارتالارى جاسالعان. بولاشاقتا باسقا دا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ جانە ادامنىڭ گەنەتيكالىق كارتاسىن جاساۋ مىندەتى تۇر.
گەنەتيكالىق كارتالار ۇقساس حروموسومالاردىڭ ءار جۇبى بويىنشا جەكە - جەكە جاسالادى. حروموسومالاردىڭ جۇپتارىن تىركەستىك توپتار دەپ اتايدى. ولاردىڭ سانى حروموسومالاردىڭ گاپلويدتى جيىنتىعىنا تەڭ بولاتىندىعى بۇرىن ايتىلعان بولاتىن. مىسالى، دروزوفيلادا 8 حروموسوما بولسا، ول 4 تىركەستىك توپتى، جۇگەرىدەگى 20 حروموسوما 10 تىركەستىك توپتى قۇرايدى. تىركەستىك توپتار ريم سيفرلارىمەن ءى، ءىى، ءىىى، ءىV جانە ت. ب. بولىپ بەلگىلەنەدى. كارتانى دۇرىس قۇراستىرۋ ءۇشىن گەندەردىڭ تۇقىم قۋالاۋ زاڭدىلىقتارىن تولىق زەرتتەپ، ءبىلۋ قاجەت. مىسالى، دروزوفيلانىڭ 4 تىركەستىك توپتا شوعىرلانعان 7000 - عا جۋىق گەنى، سول سياقتى جۇگەرىنىڭ 10 تىركەستىك توبىندا بولاتىن 10000 - عا جۋىق گەنى زەرتتەلگەن جانە ت. ب. گەنەتيكالىق كارتانى قۇراستىرۋ كەزىندە تىركەسۋ توبى، گەندەردىڭ تولىق نەمەسە قىسقارتىلىپ الىنعان اتاۋلارى كورسەتىلەدى جانە حروموسومادا ورنالاسقان گەندەردىڭ ارا قاشىقتىعىن كورسەتەتىن سيفرلار جازىلادى. گەندەر اراسىنداعى ارا قاشىقتىقتىڭ ولشەم بىرلىگى 1% كروسسينگوۆەرگە تەڭ بولادى.
ءىۇ: بەكىتۋ تاپسىرمالارى. ا) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
• گەنەتيكالىق كارتانىڭ ءمانى نەدە؟
• قانداي ورگانيزمدەردىڭ گەنەتيكالىق كارتاسى جاسالدى؟
• ورگانيزمدەردىڭ گەنەتيكالىق كارتاسىن جاساۋدىڭ تەوريالىق جانە پراكتيكالىق ماڭىزدىلىعى نەمەن تۇسىندىرىلەدى؟
• گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى مىسال كەلتىر.
• گەندەردىڭ تولىق تىركەسۋ دەگەنىمىز نە؟
• گەندەردىڭ تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى دەگەنىمىز نە؟
ۆ) ەسەپتەر شىعارۋ. №1 ەسەپ.
س ۇلى وسىمدىگىنىڭ بيىك بولۋى رەسەسسيۆتى، ەگەر الىنعان ۇرپاقتاردىڭ جارتىسى قالىپتى، ال جارتىسى ۇزىن بولسا، ولاردىڭ اتا انالارىنىڭ گەنوتيپى قانداي. ەسەپتى شىعار.
№2 ەسەپ.
ەگەر اق تاۋىقتى قارا تاۋىقپەن شاعىلىستىرسا، ولاردان الىناتىن ۇرپاقتىڭ قانشا پايىزى شۇبار بولادى؟ اق تاۋىق گوموزيگوتالى دومينانتتى، قارا تاۋىق تولىق ەمەس گەتەروزيگوتالى.
№3 ەسەپ.
شابدالىدا تۇكتى ۆ جەمىسى، تەگىسكە ۆ قاراعاندا دومينانتتى. ال جۇمساق جەمىسىنىڭ اق ءتۇسى D سارىسىنان d دومينانتتى. تەگىس اق پەن تۇكتى سارىنى بۋدانداستىرعاندا قانداي ۇرپاقتار دۇنيەگە كەلەدى؟
ەسەپتەر جيناعىنداعى تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرۋ. № 24، 25 28 - 30
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما. گەندەردىڭ تولىق جانە تولىق ەمەس تىركەسۋلەرى. گەنەتيكالىق كارتالار
ءۇى. باعالاۋ.
You Might Also Like
