عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى
عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى
كونسپەكت
10 عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستادى. ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالار اراب تىلىندە جازىلدى. شىعىستىڭ كورنەكتى عالىمى ءابۋ ناسر ءال - فارابي دە شىعارمالارىن اراب تىلىندە جازعان. ول دۇنيە جۇزىنە اريستوتەل سىندى عۇلاما عالىم رەتىندە تانىلدى. فاراب ولكەسىنەن شىققان ونداعان فارابيلەردىڭ ەڭبەكتەرى مەن ەسىمدەرى بەلگىلى. 12 عاسىردا ءومىر سۇرگەن عالىمدار قاتارىنا يسحاق ءال - فارابي، جاۋحاري ءال - فارابي، احماد ءال - فارابي جاتادى. ەنسيكلوپەديست - عالىم ءال - بيرۋني تاريح، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، استرونوميا، مەديسينا سەكىلدى عىلىم سالالارىنان 150 - دەن استام ەڭبەك جازىپ قالدىرعان. ماحمۋد ءقاشعاريدىڭ ءۇش كىتاپتان تۇراتىن “تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى” (“ديۋاني لۋعات ات - تۇرك”) ەڭبەگى – تۇرىك تايپالارى سوزدەرىنىڭ جيىنتىعى. بۇل كىتاپتان بۇگىنگى عالىمدار تۇرىكتەردىڭ مەكەندەرىنىڭ اتى، تاريحى، ەتنوگرافياسى، اۋىز ادەبيەتى جايلى كوپتەگەن ماعلۇماتتار الادى. ءجۇسىپ ءبالاساعۇنيدىڭ – “قۇتادعۋ بىلىك” ەڭبەگى العاش رەت تۇرىك تىلىندە جازىلعان كىتاپ. عالىمنىڭ “قۇت نەگىزى - بىلىك” (“قۇتادعۋ بىلىك”) ەڭبەگىندە فيلوسوفيا، استرونوميا، الگەبرا عىلىمدارىنا توقتالۋى ونىڭ جان - جاقتى، بىلىكتى ادام ەكەندىگىن كورسەتەدى. احمەت يۇگنەكيدىڭ بىزگە جەتكەن ەڭبەگى – “اقيقات سىيى”. بۇل شىعارما حالىقتى يناباتتى بولۋعا، ادال ءومىر سۇرۋگە، ارامدىقتان اۋلاق بولۋعا شاقىرادى. قوجا احمەت ياسساۋيدەن قالعان مۇرا – “دانالىق كىتابى” (“ديۋاني حيكمەت”) بولىپ تابىلادى. بۇل ەڭبەك ادالدىققا، يماندىلىققا، دانالىققا شاقىرادى. سونىمەن بىرگە، اللاعا ادال بولۋعا باۋليدى، ءدىن جولىندا تازا بولۋعا ۇگىتتەيدى. احمەت ءياسساۋيدىڭ شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى – عۇلاما اقىن سۇلەيمەن باقىرعاني. ءالي اقىننىڭ “ءجۇسىپ - زىليحا” اتتى پوەماسى ماحاباتتاعى ادالدىقتى جىرلاعان. 10 - 12 عاسىرلاردا قازاقستان جەرىن مەكەندەگەن تۇرىك تىلدەس حالىقتار اراسىندا عىلىمي، ادەبي شىعارمالار جازىلىپ، رۋحاني مادەنيەتتىڭ دامۋى العا باسقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. ءياسساۋيدىڭ شاكىرتى، عۇلاما اقىن:
2. “دانالىق كىتابىن” جازعان:
3. احمەت ياسساۋيگە ءدىني ءبىلىم بەرگەن ۇستازى:
4. احمەت ءياسساۋيدىڭ تۋعان قالاسى:
5. احمەت يۇگنەكيگە بەرىلگەن باعا:
6. احمەت يۇگنەكيدىڭ ەڭبەگى:
7. قاراحاندىقتاردىڭ داڭقى شىققان اقىنى:
8. جازبا ادەبيەت قالىپتاسا باستاعان كەز:
9. 1021 - 1075 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن عۇلاما:
10. بالاساعۇني “قۇتادعۋ بىلىك” ەڭبەگىن سىيعا تارتتى:
11. تۇرىك تىلدەس تايپالاردىڭ ءبىر - بىرىنە جاقىندىعىن زەرتتەگەن عالىم:
12. العاش رەت تۇرىك تىلىندە جازىلعان ەڭبەك:
13. ءقاشعاريدى “تۇرىك تىلدەرىن سالىستىرا زەرتتەۋشىلەردىڭ كوشباسشىسى” دەپ اتاعان عالىم:
14. ماحمۋد ءقاشعاريدىڭ ەڭبەگى:
15. دەنەلەردىڭ جەرگە تارتىلىس كۇشىن العاش تاپقان عالىم:
16. “اسىل تاستار” ەڭبەگىن جازعان ەنسيكلوپەديست - عالىم:
17. يسحاق ءال - فارابي ءومىر ءسۇردى:
18. ءال - ءفارابيدىڭ تەرەڭ يگەرگەن عىلىم سالاسى:
19. ءال - فارابي ءومىر ءسۇردى:
20. 10 عاسىردان باستاپ ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالار جازىلدى:
21. 13 عاسىردا ماحاباتتاعى ادالدىقتى جىرلاعان پوەما:
22. بۇحارا قالاسىندا ا. ياسساۋيگە ءدىني ءبىلىم الۋىنا كومەكتەسكەن عۇلامانى كورسەتىڭىز:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
10 عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستادى. ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالار اراب تىلىندە جازىلدى. شىعىستىڭ كورنەكتى عالىمى ءابۋ ناسر ءال - فارابي دە شىعارمالارىن اراب تىلىندە جازعان. ول دۇنيە جۇزىنە اريستوتەل سىندى عۇلاما عالىم رەتىندە تانىلدى. فاراب ولكەسىنەن شىققان ونداعان فارابيلەردىڭ ەڭبەكتەرى مەن ەسىمدەرى بەلگىلى. 12 عاسىردا ءومىر سۇرگەن عالىمدار قاتارىنا يسحاق ءال - فارابي، جاۋحاري ءال - فارابي، احماد ءال - فارابي جاتادى. ەنسيكلوپەديست - عالىم ءال - بيرۋني تاريح، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، استرونوميا، مەديسينا سەكىلدى عىلىم سالالارىنان 150 - دەن استام ەڭبەك جازىپ قالدىرعان. ماحمۋد ءقاشعاريدىڭ ءۇش كىتاپتان تۇراتىن “تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى” (“ديۋاني لۋعات ات - تۇرك”) ەڭبەگى – تۇرىك تايپالارى سوزدەرىنىڭ جيىنتىعى. بۇل كىتاپتان بۇگىنگى عالىمدار تۇرىكتەردىڭ مەكەندەرىنىڭ اتى، تاريحى، ەتنوگرافياسى، اۋىز ادەبيەتى جايلى كوپتەگەن ماعلۇماتتار الادى. ءجۇسىپ ءبالاساعۇنيدىڭ – “قۇتادعۋ بىلىك” ەڭبەگى العاش رەت تۇرىك تىلىندە جازىلعان كىتاپ. عالىمنىڭ “قۇت نەگىزى - بىلىك” (“قۇتادعۋ بىلىك”) ەڭبەگىندە فيلوسوفيا، استرونوميا، الگەبرا عىلىمدارىنا توقتالۋى ونىڭ جان - جاقتى، بىلىكتى ادام ەكەندىگىن كورسەتەدى. احمەت يۇگنەكيدىڭ بىزگە جەتكەن ەڭبەگى – “اقيقات سىيى”. بۇل شىعارما حالىقتى يناباتتى بولۋعا، ادال ءومىر سۇرۋگە، ارامدىقتان اۋلاق بولۋعا شاقىرادى. قوجا احمەت ياسساۋيدەن قالعان مۇرا – “دانالىق كىتابى” (“ديۋاني حيكمەت”) بولىپ تابىلادى. بۇل ەڭبەك ادالدىققا، يماندىلىققا، دانالىققا شاقىرادى. سونىمەن بىرگە، اللاعا ادال بولۋعا باۋليدى، ءدىن جولىندا تازا بولۋعا ۇگىتتەيدى. احمەت ءياسساۋيدىڭ شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى – عۇلاما اقىن سۇلەيمەن باقىرعاني. ءالي اقىننىڭ “ءجۇسىپ - زىليحا” اتتى پوەماسى ماحاباتتاعى ادالدىقتى جىرلاعان. 10 - 12 عاسىرلاردا قازاقستان جەرىن مەكەندەگەن تۇرىك تىلدەس حالىقتار اراسىندا عىلىمي، ادەبي شىعارمالار جازىلىپ، رۋحاني مادەنيەتتىڭ دامۋى العا باسقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. ءياسساۋيدىڭ شاكىرتى، عۇلاما اقىن:
2. “دانالىق كىتابىن” جازعان:
3. احمەت ياسساۋيگە ءدىني ءبىلىم بەرگەن ۇستازى:
4. احمەت ءياسساۋيدىڭ تۋعان قالاسى:
5. احمەت يۇگنەكيگە بەرىلگەن باعا:
6. احمەت يۇگنەكيدىڭ ەڭبەگى:
7. قاراحاندىقتاردىڭ داڭقى شىققان اقىنى:
8. جازبا ادەبيەت قالىپتاسا باستاعان كەز:
9. 1021 - 1075 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن عۇلاما:
10. بالاساعۇني “قۇتادعۋ بىلىك” ەڭبەگىن سىيعا تارتتى:
11. تۇرىك تىلدەس تايپالاردىڭ ءبىر - بىرىنە جاقىندىعىن زەرتتەگەن عالىم:
12. العاش رەت تۇرىك تىلىندە جازىلعان ەڭبەك:
13. ءقاشعاريدى “تۇرىك تىلدەرىن سالىستىرا زەرتتەۋشىلەردىڭ كوشباسشىسى” دەپ اتاعان عالىم:
14. ماحمۋد ءقاشعاريدىڭ ەڭبەگى:
15. دەنەلەردىڭ جەرگە تارتىلىس كۇشىن العاش تاپقان عالىم:
16. “اسىل تاستار” ەڭبەگىن جازعان ەنسيكلوپەديست - عالىم:
17. يسحاق ءال - فارابي ءومىر ءسۇردى:
18. ءال - ءفارابيدىڭ تەرەڭ يگەرگەن عىلىم سالاسى:
19. ءال - فارابي ءومىر ءسۇردى:
20. 10 عاسىردان باستاپ ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالار جازىلدى:
21. 13 عاسىردا ماحاباتتاعى ادالدىقتى جىرلاعان پوەما:
22. بۇحارا قالاسىندا ا. ياسساۋيگە ءدىني ءبىلىم الۋىنا كومەكتەسكەن عۇلامانى كورسەتىڭىز:
تاقىرىپتىڭ تەستى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
