عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيا تاقىرىبى: «اباي مۇراسى - ۇرپاققا ۇلاعات»
شقو، تارباعاتاي اۋدانى، اقجار اۋىلى،
ق. بيليالوۆ اتىنداعى گيمنازيا كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
شەنگەلبايەۆا گۋلنۋر امانگەلدينوۆنا
عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيا تاقىرىبى: «اباي مۇراسى - ۇرپاققا ۇلاعات»
بايانداما تاقىرىبى: مەكتەپتە اباي شىعارماشىلىعىن وقىتۋدىڭ جاڭاشىل ادىستەمەسى مەن تەحنولوگياسى
ەگەمەندى ەل مۇددەسى تۇرعىسىنا ساي جاڭا ادامدى قالىپتاستىرۋعا جالپى باستاۋ بولار تاربيەنىڭ كوزى ابايدان تابىلادى. اباي مۇراسىن وقىتۋدا وركەنيەتكە بەت بۇرعان قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانى وقىتۋشىلارى وسى زامان تالابىمەن جاڭاشا پايىمداپ، قايتا وي ساراسىنان وتكىزۋدى تالاپ ەتەدى. ابايدىڭ ادام تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋعا نەگىز بولارلىق عيبرات سوزدەرى ۇرپاق تاربيەسىنە ات سالىسام دەگەندەردىڭ تىلەگىمەن تىكەلەي قابىسىپ جاتىر.
بۇگىنگى ۇرپاق تاربيەسىنە جاۋاپتىلاردىڭ كوپىرتىپ ايتار ۋاعىزدان ارىلعان تۇستا ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرار اسىل ءسوز بەن اقىل ءسوز دە ابايدا ەكەنى انىق. ابايدىڭ تۇلعا قالىپتاستىرۋعا قاتىستى ايتقان سوزدەرى – بۇگىنگىگە دە، بولاشاققا دا باعدارلاما. ولاي بولسا، اباي عيبراتىن ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ، ونىڭ شىعارمالارىنداعى مازمۇندى وقۋشى ومىرىنە ازىق ەتەرلىك دەڭگەيگە كوتەرۋ – وزەكتى ماسەلە.
ادامنىڭ الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگى، ونىڭ قوعامدىق قاتىناسى كۇردەلەنىپ، ونىڭ قوعامداعى الەۋمەتتىك ءمانى دە وزگەرۋدە. مۇنىڭ ءبارى ۇرپاق تاربيەسىنىڭ مازمۇنى جانە ءادىسى جاعىنان دا وزگەرۋىن قالايدى.
اباي شىعارمالارىن ورتا بۋىن وقۋشىلارىنا وقىتۋ ارقىلى جاڭا قوعامنىڭ جاڭا ادامىنا كەرەكتى قاسيەت قالىپتاستىرۋ جولىن، ونى مەكتەپتەگى ساباق جۇيەسىندە ىسكە اسىرۋ ادىستەمەسى كورسەتەدى.
ال وقۋ - تاربيە پروسەسىندە اباي شىعارمالارىن ناتيجەلى ءوتۋدىڭ ءبىر كەپىلى – ءمۇعالىمنىڭ ادەبيەتتانۋ، پەداگوگيكا، پسيحولوگيا عىلىمدارىن تەرەڭ مەڭگەرىپ، ءار ساباقتا ۇتىمدى ءادىس - تاسىلدەردى اتالعان نەگىزدەرمەن بىرلىكتە قاتار ورە ءبىلۋى. سوندىقتان وقۋ قۇرالىندا اباي شىعارمالارىن ورتا بۋىندا وقىتۋدىڭ پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق نەگىزدەرى، تاربيەلىك ماڭىزى، ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەرى ۇسىنىلىپ وتىر. وقۋشىلاردى اباي شىعارمالارىنا قىزىقتىرۋ جولدارىن ىزدەۋ، ولارعا كەرەكتى پراكتيكالىق جۇمىستار جۇرگىزۋ، ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، جۇرگىزگەن وڭ ناتيجەلەردى ۇستازدار قاۋىمىنا، سونداي - اق مۇعالىمدىك ماماندىققا دايارلانۋشى جاستارعا ۇسىنۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن ءىس - شارانىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى.
اباي شىعارمالارى ورتا مەكتەپتە ەكى جۇيەدە وقىپ ۇيرەنىلەتىنىن ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ەڭ الدىمەن ادەبيەتتىك وقۋ ساباقتارىندا ياعني 5 - 8 سىنىپتارداعى ابايدىڭ ءار الۋان تاقىرىپتارداعى ولەڭدەرى، اقىن ومىرىنەن بەرىلەتىن مالىمەت.
ەكىنشىسى – جوعارعى كلاستارداعى ادەبيەت تاريحى كۋرسى بويىنشا ۇيرەنىلەتىن ابايدىڭ شىعارماشىلىعىن مونوگرافيالىق تۇردە وقىتۋ. ادەبيەت ساباقتارىنىڭ بۇل ەكى جۇيەسى ءوزارا تىعىز بايلانىستى دەي تۇرساق تا، ولاردىڭ وقىتىلۋى مەن ماقساتى تۇرعىسىنان ەلەۋلى ايىرماشىلىقتارى بار. سوندىقتان دا، بۇل ەكى جۇيەنىڭ ادىستەمەلىك جاعى ەكى باسقا، ياعني ەكەۋى ەكى ماقساتقا قاراتىلعان.
اباي قۇنانبايەۆ شىعارمالارىن وقىتۋ مەكتەپتە ادەبيەتتى وقىتۋ پرينسيپتەرىمەن تىعىز بايلانىستى. ول – ادەبيەتتىڭ قوعامدىق سانا تۋدىرعان كوركەم ونەردىڭ ءبىر سالاسى رەتىندەگى ايىرماشىلىعى. ادەبيەت – ادامتانۋ، الەمتانۋ عىلىمى.
ابايدىڭ جىل مەزگىلىنە ارنالعان ولەڭدەرىندە جىل مەزگىلدەرىنە ءتان بەلگىلەردى سۋرەتتەپ، تابيعات كورىنىسىن ەلەستەتە وتىرىپ، الەۋمەتتىك جاعدايدى كورسەتۋ، سونى ايقىنداۋ نيەتى باسىم جاتىر. اۆتوردىڭ قاي ءسوزىنىڭ قاتىڭقى دا، شىتىناپ شىعۋى، قاھارلى قىسقا، نە سۋىق كۇزگە ىزالانۋدان گورى جىرتىق - تەسىك، كەم - كەتىك، جۇپىنى ومىرگە، ونداعى بەيقامدىققا، قىرسىزدىققا ىزالانۋى كوبىرەك كورىنىپ تۇرادى. وعان قوسا اقىننىڭ ىزالانۋىندا سول جىرتىق - تەسىك، جاماۋ - جاسقاۋمەن جۇرگەندەر مەن بۇرسەڭدەگەن بالالارعا جانى اشۋ، اياۋ بەلگىسى دە بايقالادى.
كۇز تۋرالى كوڭىلسىزدەۋ وي مەن اقىن سۋرەتتەۋىندەگى كورىنىس كوز الدىڭا ەكىنشى ءبىر سيىقسىز كورىنىستى الىپ كەلەدى. ول – جىرتىق كيىم، جاماۋ - جاسقاۋمەن جۇرگەن اۋىل ايەلدەرى، ءبارىنىڭ قاباعى جابىرقاڭقى، بۇرسەڭدەگەن بالا، وت جاقپاعان، سۋىقتان قۇتى قاشقان ءۇي.
بۇل كورىنىس بىرىنشىدەن، اۆتوردىڭ ولارعا دەگەن ايانىشى مەن جان اشۋىن تۋعىزىپ، ەكىنشىدەن، ودان تۋعان كوڭىل - كۇيدىڭ كەيىسكە اينالعانى بايقالادى. بەرىلگەن ەمپاتيالىق اڭگىمە - سۇحبات ارقىلى اقىننىڭ وسى كوڭىل - كۇيىن وقۋشىعا سەزىندىرۋ ماقساتى كوزدەلۋى كەرەك.
ولاي بولسا، ورتا بۋىن سىنىپتاردا اباي شىعارمالارىن وقىتۋدا باسشىلىققا الار بىردەن - ءبىر ءتيىمدى ءادىس - ءتاسىل ساباقتى ەمپاتيالىق ديالوگقا نەگىزدەي قۇرۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ق. بيليالوۆ اتىنداعى گيمنازيا كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
شەنگەلبايەۆا گۋلنۋر امانگەلدينوۆنا
عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيا تاقىرىبى: «اباي مۇراسى - ۇرپاققا ۇلاعات»
بايانداما تاقىرىبى: مەكتەپتە اباي شىعارماشىلىعىن وقىتۋدىڭ جاڭاشىل ادىستەمەسى مەن تەحنولوگياسى
ەگەمەندى ەل مۇددەسى تۇرعىسىنا ساي جاڭا ادامدى قالىپتاستىرۋعا جالپى باستاۋ بولار تاربيەنىڭ كوزى ابايدان تابىلادى. اباي مۇراسىن وقىتۋدا وركەنيەتكە بەت بۇرعان قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانى وقىتۋشىلارى وسى زامان تالابىمەن جاڭاشا پايىمداپ، قايتا وي ساراسىنان وتكىزۋدى تالاپ ەتەدى. ابايدىڭ ادام تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋعا نەگىز بولارلىق عيبرات سوزدەرى ۇرپاق تاربيەسىنە ات سالىسام دەگەندەردىڭ تىلەگىمەن تىكەلەي قابىسىپ جاتىر.
بۇگىنگى ۇرپاق تاربيەسىنە جاۋاپتىلاردىڭ كوپىرتىپ ايتار ۋاعىزدان ارىلعان تۇستا ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرار اسىل ءسوز بەن اقىل ءسوز دە ابايدا ەكەنى انىق. ابايدىڭ تۇلعا قالىپتاستىرۋعا قاتىستى ايتقان سوزدەرى – بۇگىنگىگە دە، بولاشاققا دا باعدارلاما. ولاي بولسا، اباي عيبراتىن ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ، ونىڭ شىعارمالارىنداعى مازمۇندى وقۋشى ومىرىنە ازىق ەتەرلىك دەڭگەيگە كوتەرۋ – وزەكتى ماسەلە.
ادامنىڭ الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگى، ونىڭ قوعامدىق قاتىناسى كۇردەلەنىپ، ونىڭ قوعامداعى الەۋمەتتىك ءمانى دە وزگەرۋدە. مۇنىڭ ءبارى ۇرپاق تاربيەسىنىڭ مازمۇنى جانە ءادىسى جاعىنان دا وزگەرۋىن قالايدى.
اباي شىعارمالارىن ورتا بۋىن وقۋشىلارىنا وقىتۋ ارقىلى جاڭا قوعامنىڭ جاڭا ادامىنا كەرەكتى قاسيەت قالىپتاستىرۋ جولىن، ونى مەكتەپتەگى ساباق جۇيەسىندە ىسكە اسىرۋ ادىستەمەسى كورسەتەدى.
ال وقۋ - تاربيە پروسەسىندە اباي شىعارمالارىن ناتيجەلى ءوتۋدىڭ ءبىر كەپىلى – ءمۇعالىمنىڭ ادەبيەتتانۋ، پەداگوگيكا، پسيحولوگيا عىلىمدارىن تەرەڭ مەڭگەرىپ، ءار ساباقتا ۇتىمدى ءادىس - تاسىلدەردى اتالعان نەگىزدەرمەن بىرلىكتە قاتار ورە ءبىلۋى. سوندىقتان وقۋ قۇرالىندا اباي شىعارمالارىن ورتا بۋىندا وقىتۋدىڭ پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق نەگىزدەرى، تاربيەلىك ماڭىزى، ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەرى ۇسىنىلىپ وتىر. وقۋشىلاردى اباي شىعارمالارىنا قىزىقتىرۋ جولدارىن ىزدەۋ، ولارعا كەرەكتى پراكتيكالىق جۇمىستار جۇرگىزۋ، ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، جۇرگىزگەن وڭ ناتيجەلەردى ۇستازدار قاۋىمىنا، سونداي - اق مۇعالىمدىك ماماندىققا دايارلانۋشى جاستارعا ۇسىنۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن ءىس - شارانىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى.
اباي شىعارمالارى ورتا مەكتەپتە ەكى جۇيەدە وقىپ ۇيرەنىلەتىنىن ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ەڭ الدىمەن ادەبيەتتىك وقۋ ساباقتارىندا ياعني 5 - 8 سىنىپتارداعى ابايدىڭ ءار الۋان تاقىرىپتارداعى ولەڭدەرى، اقىن ومىرىنەن بەرىلەتىن مالىمەت.
ەكىنشىسى – جوعارعى كلاستارداعى ادەبيەت تاريحى كۋرسى بويىنشا ۇيرەنىلەتىن ابايدىڭ شىعارماشىلىعىن مونوگرافيالىق تۇردە وقىتۋ. ادەبيەت ساباقتارىنىڭ بۇل ەكى جۇيەسى ءوزارا تىعىز بايلانىستى دەي تۇرساق تا، ولاردىڭ وقىتىلۋى مەن ماقساتى تۇرعىسىنان ەلەۋلى ايىرماشىلىقتارى بار. سوندىقتان دا، بۇل ەكى جۇيەنىڭ ادىستەمەلىك جاعى ەكى باسقا، ياعني ەكەۋى ەكى ماقساتقا قاراتىلعان.
اباي قۇنانبايەۆ شىعارمالارىن وقىتۋ مەكتەپتە ادەبيەتتى وقىتۋ پرينسيپتەرىمەن تىعىز بايلانىستى. ول – ادەبيەتتىڭ قوعامدىق سانا تۋدىرعان كوركەم ونەردىڭ ءبىر سالاسى رەتىندەگى ايىرماشىلىعى. ادەبيەت – ادامتانۋ، الەمتانۋ عىلىمى.
ابايدىڭ جىل مەزگىلىنە ارنالعان ولەڭدەرىندە جىل مەزگىلدەرىنە ءتان بەلگىلەردى سۋرەتتەپ، تابيعات كورىنىسىن ەلەستەتە وتىرىپ، الەۋمەتتىك جاعدايدى كورسەتۋ، سونى ايقىنداۋ نيەتى باسىم جاتىر. اۆتوردىڭ قاي ءسوزىنىڭ قاتىڭقى دا، شىتىناپ شىعۋى، قاھارلى قىسقا، نە سۋىق كۇزگە ىزالانۋدان گورى جىرتىق - تەسىك، كەم - كەتىك، جۇپىنى ومىرگە، ونداعى بەيقامدىققا، قىرسىزدىققا ىزالانۋى كوبىرەك كورىنىپ تۇرادى. وعان قوسا اقىننىڭ ىزالانۋىندا سول جىرتىق - تەسىك، جاماۋ - جاسقاۋمەن جۇرگەندەر مەن بۇرسەڭدەگەن بالالارعا جانى اشۋ، اياۋ بەلگىسى دە بايقالادى.
كۇز تۋرالى كوڭىلسىزدەۋ وي مەن اقىن سۋرەتتەۋىندەگى كورىنىس كوز الدىڭا ەكىنشى ءبىر سيىقسىز كورىنىستى الىپ كەلەدى. ول – جىرتىق كيىم، جاماۋ - جاسقاۋمەن جۇرگەن اۋىل ايەلدەرى، ءبارىنىڭ قاباعى جابىرقاڭقى، بۇرسەڭدەگەن بالا، وت جاقپاعان، سۋىقتان قۇتى قاشقان ءۇي.
بۇل كورىنىس بىرىنشىدەن، اۆتوردىڭ ولارعا دەگەن ايانىشى مەن جان اشۋىن تۋعىزىپ، ەكىنشىدەن، ودان تۋعان كوڭىل - كۇيدىڭ كەيىسكە اينالعانى بايقالادى. بەرىلگەن ەمپاتيالىق اڭگىمە - سۇحبات ارقىلى اقىننىڭ وسى كوڭىل - كۇيىن وقۋشىعا سەزىندىرۋ ماقساتى كوزدەلۋى كەرەك.
ولاي بولسا، ورتا بۋىن سىنىپتاردا اباي شىعارمالارىن وقىتۋدا باسشىلىققا الار بىردەن - ءبىر ءتيىمدى ءادىس - ءتاسىل ساباقتى ەمپاتيالىق ديالوگقا نەگىزدەي قۇرۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
