گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى
دۇنيەتانۋ 4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى جايلى ماعلۇمات بەرۋ. قورشاعان ورتانى قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ
وقۋشىلاردىڭ تانىم دەڭگەيىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، گلوبۋس، كارتا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
I. پسيحولوگيالىق دايىندىق
انا، بالا، قالا، دالا اينالا
ءشوبى جۇپار، سۋى كاۋسار ساي – سالا
اي مەنەن كۇن، جۇلدىز، اسپان تابيعات
بۇكىل الەم امانبىسىڭ جاماعات!
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سىنىپ وقۋشىلارىن توپقا ءبولۋ
I توپ «جەر»
II توپ «كۇن»
III توپ «اي»
ەسكە ءتۇسىرۋ. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرما. جەر شار ءتارىزدى دەنە. گلوبۋس - جەردىڭ ءدال ۇلگىسى
«جەر» توبىنىڭ تاپسىرماسى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي ماتەريكتە ورنالاسقان؟
«كۇن» توبىنىڭ تاپسىرماسى
جەردىڭ شار تارىزدەس ەكەندىگىنە قانداي دالەلدەر بار؟
«اي» توبىنىڭ تاپسىرماسى
گلوبۋستان نەمەسە جارتى شارلار كارتاسىنان ماتەريكتەر مەن مۇحيتتاردى تاپ جانە اتا.
IV. جاڭا ساباق:
وي قوزعاۋ.
تاجىريبە.
1. گلوبۋستىڭ بەتىنە بورمەن بەلگى سالىڭدار. بىلىگىنەن ءبىر اينالدىرىپ وتىڭدەر. سوندا نەنى كوردىڭىزدەر؟
2. گلوبۋس بىلىگىنىڭ ۇشتارى بەكىتىلگەن بەتىنە شىعاتىن استىڭعى جانە ۇستىڭگى نۇكتەسىن سىزىپ بايقاپ كورىڭدەر. نەنى بايقادىڭ؟
اقپاراتتاندىرۋ:
جەر شارىنىڭ جورامال بىلىگى بەتىنە شىعاتىن جەرلەردەگى نۇكتەلەر پوليۋستەر دەپ اتالادى. جەر شارىندا ەكى پوليۋس بار. ولار سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليۋستەر. جەر ءوز بىلىگىنەن اينالعاندا ونىڭ پوليۋستەرى اينالماي، ورنىندا قالادى. پوليۋستەر گلوبۋستا جانە جارتى شارلار كارتاسىندا نۇكتە تۇرىندە بەلگىلەنەدى. گلوبۋستا پوليۋستەردەن بىردەي قاشىقتىقتا ەكۆاتور سىزىعى جۇرگىزىلەدى (لاتىنشا ەكۆاتور - تەڭەيتكىش دەگەن ءسوز).
ەكۆاتور. ەكۆاتور سىزىعى جەردى تەڭ ەكى جارتى شارعا - سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك جارتى شارعا بولەدى. جەر ەكۆاتورىنىڭ ۇزىندىعى 40 000 كم. ەكۆاتورعا قاتارلاستىرا بەلگىلى ءبىر قاشىقتىق سايىن جۇرگىزىلگەن سىزىقتار پاراللەلدەر دەپ اتالادى (گرەكشە پاراللەل - قاتار ءجۇرۋشى دەگەن ءسوز). ولار باتىس - شىعىس باعىتىن كورسەتەدى. پاراللەل شەڭبەرىنىڭ ۇزىندىعى ەكۆاتوردان پوليۋستەرگە قاراي جۇرگەن سايىن قىسقارا بەرەدى. بۇل ايتىلعانداردان باسقا، سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليۋستەردىڭ اراسىن قوساتىن شەڭبەر تۇرىندەگى سىزىقتار بار. ولار:
مەريدياندار. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا مەريديان تۇسكىلىك دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ويتكەنى تال تۇستەگى كولەڭكە سول جەردەگى جەرگىلىكتى مەريديان باعىتىنا سايكەس كەلەدى. مەريديان سولتۇستىك - وڭتۇستىك باعىتتى كورسەتەدى. جەر شارىنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسى ارقىلى سانسىز كوپ مەريديان جۇرگىزۋگە بولادى. سولاردىڭ ءبىرى حالىقارالىق كەلىسىم بويىنشا باستاپقى مەريديان رەتىندە قابىلدانعان. ول ۇلىبريتانيانىڭ استاناسى لوندون قالاسىنىڭ ماڭىمەن وتەدى. باستاپقى مەريديان شەڭبەرى جەردى باتىس جانە شىعىس جارتى شارلارعا ءبولىپ تۇرادى. بەلگىلى ءبىر گرادۋس سايىن جۇرگىزىلگەن پاراللەلدەر مەن مەريدياندار گلوبۋستىڭ بەتىن تور كوزدەرگە بولەدى. ونى گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى دەپ اتاي
سەرگىتۋ ءساتى.
بەكىتۋ
وقۋشى قىزمەتى
وقۋلىقپەن جۇمىس. تىزبەكتەپ وقىتۋ
سوزدىكپەن جۇمىس. لاتىنشا ەكۆاتور - تەڭەيتكىش دەگەن ءسوز. گرەكشە پاراللەل - قاتار ءجۇرۋشى دەگەن ءسوز. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا مەريديان – «تۇسكىلىك» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ىزدەندىرۋ
«جەر» توبى
گلوبۋستان پوليۋستەردى، ەكۆاتور، پاراللەل جانە مەريديان سىزىقتارىن تاۋىپ كورسەت.
«كۇن» توبى
مەريديان جانە پاراللەل سىزىقتارىنىڭ نەشە گرادۋس سايىن جۇرگىزىلگەنىن انىقتا. «اي» توبى
جارتى شارلار كارتاسىنان پوليۋستەردى، ەكۆاتور، پاراللەل جانە مەريديان سىزىقتارىن تاۋىپ كورسەت.
بليس تۋرنير.
جەر توبى
1. جەر شارىندا نەشە پوليۋس بار؟
2. جەر ءوز بىلىگىنەن اينالعاندا ونىڭ پوليۋستەرى اينالاما؟
3. پوليۋستەر گلوبۋستا نەمەسە جارتى شارلار كارتاسىندا قالاي بەينەلەنەدى؟
اي توبى
1. ەكۆاتور ءسوزى قانداي ماعىنا بەرەدى؟
2. جەردى تەڭ ەكى جارتى شارعا بولەتىن قانداي سىزىق؟
3. جەر ەكۆاتورىنىڭ ۇزىندىعى قانشا كيلومەتر؟
كۇن توبى
1. ەكۆاتورعا قاتارلاستىرا بەلگىلى ءبىر قاشىقتىق سايىن جۇرگىزىلگەن سىزىقتار نە دەپ اتالادى؟
2. پاراللەل قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
3. پاراللەل قانداي باعىتتاردى كورسەتەدى؟
شىعارماشىلىق تاپسىرما:
ءار توپ ءوز اتاۋلارىنا بايلانىستى وي تولعاۋ جازۋ كەرەك.
رەفلەكسيا
بۇگىنگى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ؟
نەنى ۇيرەندىڭ؟
شاعىن توپتا جۇمىس ىستەگەن ۇناي ما؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما
1. گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى.
2. وزدەرىڭ تۇراتىن جەردەگى مەريدياننىڭ باعىتىن انىقتاۋ
اتىراۋ وبلىسى،
جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى
№19 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
باسپايەۆا گۇلشات ماقسوت قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى جايلى ماعلۇمات بەرۋ. قورشاعان ورتانى قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ
وقۋشىلاردىڭ تانىم دەڭگەيىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، گلوبۋس، كارتا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
I. پسيحولوگيالىق دايىندىق
انا، بالا، قالا، دالا اينالا
ءشوبى جۇپار، سۋى كاۋسار ساي – سالا
اي مەنەن كۇن، جۇلدىز، اسپان تابيعات
بۇكىل الەم امانبىسىڭ جاماعات!
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سىنىپ وقۋشىلارىن توپقا ءبولۋ
I توپ «جەر»
II توپ «كۇن»
III توپ «اي»
ەسكە ءتۇسىرۋ. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرما. جەر شار ءتارىزدى دەنە. گلوبۋس - جەردىڭ ءدال ۇلگىسى
«جەر» توبىنىڭ تاپسىرماسى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي ماتەريكتە ورنالاسقان؟
«كۇن» توبىنىڭ تاپسىرماسى
جەردىڭ شار تارىزدەس ەكەندىگىنە قانداي دالەلدەر بار؟
«اي» توبىنىڭ تاپسىرماسى
گلوبۋستان نەمەسە جارتى شارلار كارتاسىنان ماتەريكتەر مەن مۇحيتتاردى تاپ جانە اتا.
IV. جاڭا ساباق:
وي قوزعاۋ.
تاجىريبە.
1. گلوبۋستىڭ بەتىنە بورمەن بەلگى سالىڭدار. بىلىگىنەن ءبىر اينالدىرىپ وتىڭدەر. سوندا نەنى كوردىڭىزدەر؟
2. گلوبۋس بىلىگىنىڭ ۇشتارى بەكىتىلگەن بەتىنە شىعاتىن استىڭعى جانە ۇستىڭگى نۇكتەسىن سىزىپ بايقاپ كورىڭدەر. نەنى بايقادىڭ؟
اقپاراتتاندىرۋ:
جەر شارىنىڭ جورامال بىلىگى بەتىنە شىعاتىن جەرلەردەگى نۇكتەلەر پوليۋستەر دەپ اتالادى. جەر شارىندا ەكى پوليۋس بار. ولار سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليۋستەر. جەر ءوز بىلىگىنەن اينالعاندا ونىڭ پوليۋستەرى اينالماي، ورنىندا قالادى. پوليۋستەر گلوبۋستا جانە جارتى شارلار كارتاسىندا نۇكتە تۇرىندە بەلگىلەنەدى. گلوبۋستا پوليۋستەردەن بىردەي قاشىقتىقتا ەكۆاتور سىزىعى جۇرگىزىلەدى (لاتىنشا ەكۆاتور - تەڭەيتكىش دەگەن ءسوز).
ەكۆاتور. ەكۆاتور سىزىعى جەردى تەڭ ەكى جارتى شارعا - سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك جارتى شارعا بولەدى. جەر ەكۆاتورىنىڭ ۇزىندىعى 40 000 كم. ەكۆاتورعا قاتارلاستىرا بەلگىلى ءبىر قاشىقتىق سايىن جۇرگىزىلگەن سىزىقتار پاراللەلدەر دەپ اتالادى (گرەكشە پاراللەل - قاتار ءجۇرۋشى دەگەن ءسوز). ولار باتىس - شىعىس باعىتىن كورسەتەدى. پاراللەل شەڭبەرىنىڭ ۇزىندىعى ەكۆاتوردان پوليۋستەرگە قاراي جۇرگەن سايىن قىسقارا بەرەدى. بۇل ايتىلعانداردان باسقا، سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليۋستەردىڭ اراسىن قوساتىن شەڭبەر تۇرىندەگى سىزىقتار بار. ولار:
مەريدياندار. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا مەريديان تۇسكىلىك دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ويتكەنى تال تۇستەگى كولەڭكە سول جەردەگى جەرگىلىكتى مەريديان باعىتىنا سايكەس كەلەدى. مەريديان سولتۇستىك - وڭتۇستىك باعىتتى كورسەتەدى. جەر شارىنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسى ارقىلى سانسىز كوپ مەريديان جۇرگىزۋگە بولادى. سولاردىڭ ءبىرى حالىقارالىق كەلىسىم بويىنشا باستاپقى مەريديان رەتىندە قابىلدانعان. ول ۇلىبريتانيانىڭ استاناسى لوندون قالاسىنىڭ ماڭىمەن وتەدى. باستاپقى مەريديان شەڭبەرى جەردى باتىس جانە شىعىس جارتى شارلارعا ءبولىپ تۇرادى. بەلگىلى ءبىر گرادۋس سايىن جۇرگىزىلگەن پاراللەلدەر مەن مەريدياندار گلوبۋستىڭ بەتىن تور كوزدەرگە بولەدى. ونى گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى دەپ اتاي
سەرگىتۋ ءساتى.
بەكىتۋ
وقۋشى قىزمەتى
وقۋلىقپەن جۇمىس. تىزبەكتەپ وقىتۋ
سوزدىكپەن جۇمىس. لاتىنشا ەكۆاتور - تەڭەيتكىش دەگەن ءسوز. گرەكشە پاراللەل - قاتار ءجۇرۋشى دەگەن ءسوز. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا مەريديان – «تۇسكىلىك» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ىزدەندىرۋ
«جەر» توبى
گلوبۋستان پوليۋستەردى، ەكۆاتور، پاراللەل جانە مەريديان سىزىقتارىن تاۋىپ كورسەت.
«كۇن» توبى
مەريديان جانە پاراللەل سىزىقتارىنىڭ نەشە گرادۋس سايىن جۇرگىزىلگەنىن انىقتا. «اي» توبى
جارتى شارلار كارتاسىنان پوليۋستەردى، ەكۆاتور، پاراللەل جانە مەريديان سىزىقتارىن تاۋىپ كورسەت.
بليس تۋرنير.
جەر توبى
1. جەر شارىندا نەشە پوليۋس بار؟
2. جەر ءوز بىلىگىنەن اينالعاندا ونىڭ پوليۋستەرى اينالاما؟
3. پوليۋستەر گلوبۋستا نەمەسە جارتى شارلار كارتاسىندا قالاي بەينەلەنەدى؟
اي توبى
1. ەكۆاتور ءسوزى قانداي ماعىنا بەرەدى؟
2. جەردى تەڭ ەكى جارتى شارعا بولەتىن قانداي سىزىق؟
3. جەر ەكۆاتورىنىڭ ۇزىندىعى قانشا كيلومەتر؟
كۇن توبى
1. ەكۆاتورعا قاتارلاستىرا بەلگىلى ءبىر قاشىقتىق سايىن جۇرگىزىلگەن سىزىقتار نە دەپ اتالادى؟
2. پاراللەل قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
3. پاراللەل قانداي باعىتتاردى كورسەتەدى؟
شىعارماشىلىق تاپسىرما:
ءار توپ ءوز اتاۋلارىنا بايلانىستى وي تولعاۋ جازۋ كەرەك.
رەفلەكسيا
بۇگىنگى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ؟
نەنى ۇيرەندىڭ؟
شاعىن توپتا جۇمىس ىستەگەن ۇناي ما؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما
1. گلوبۋستىڭ گرادۋس تورى.
2. وزدەرىڭ تۇراتىن جەردەگى مەريدياننىڭ باعىتىن انىقتاۋ
اتىراۋ وبلىسى،
جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى
№19 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
باسپايەۆا گۇلشات ماقسوت قىزى
You Might Also Like
