ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «اكە مەن بالا» اڭگىمەسى تۋرالى
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «اكە مەن بالا» اڭگىمەسى تۋرالى
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ونىڭ ماقسات - مىندەتتەرى جانە نەگىزگى ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
كىرىسپە: سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بالالار، قولدارىڭدى ءبىر - ءبىرىڭنىڭ يىقتارىڭا قويىپ، شاتتىق شەڭبەرىن قۇرايىق!
وتباسىنىڭ گۇلىمىز،
كوڭىلدى وتەر كۇنىمىز.
«قايىرلى تاڭ!» دەپ ايتامىز،
ءبىر بولىپ كەشتە قايتامىز.
تاربيەشى: بالالار، بىلەسىڭدەر مە، تاڭەرتەڭ تۇرىپ، كوزىمىزدى اشىپ، تەرەزەگە قاراساق الدىمەن ارايلاپ اتقان تاڭدى، كۇننىڭ نۇرىن كورەمىز. بۇگىن كوڭىل - كۇيىمىز وسى كۇن سياقتى كەرەمەت. بۇگىنگى ساباعىمىز دا، تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە. بالالار، ساباققا جاقسى كوڭىل - كۇيمەن كەلدىك پە؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
بۇگىنگى تاربيە ساباعىمىزدا ۇلى اقىن، ۇستاز ىبىراي التىنسارين اتامىزبەن تانىسا وتىرىپ، ىبىراي اتامىزدىڭ ەڭبەك جايلى، ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى جايلى وي بولىسەمىز.
تاربيەشى: ىبىراي اتامىزدىڭ قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
تاقتاعا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ پورترەتى قىستىرىلادى.
تاربيەشى: بالالار، سۋرەتتە كىمدى كورىپ تۇرسىڭدار؟ ىبىرايدىڭ قانداي ولەڭدەرىن، ەرتەگىلەرىن، اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
بۇگىنگى ساباعىمىز قازاقتىڭ تۇڭعىش پەداگوگى ىبىراي التىنسارين اڭگىمەلەرىنە ارنالادى. ىبىراي التىنسارين 1846 جىلى قوستاناي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءبىرىنشى رەت قازاق الىپپەسىن جاسايدى. بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى. قازاق دالاسىندا العاش رەت مەكتەپ اشقان. اعارتۋشى، ۇستاز، جازۋشى. (سلايد)
نەگىزگى ءبولىم. ساحنالىق كورىنىس. ى. التىنسارين. «اكە مەن بالا»
اكە بالاسىن ەرتىپ، ەگىننەن جاياۋ كەلە جاتادى. جولدا جاتقان اتتىڭ ەسكى تاعاسىن كورىپ بالاسىنا ايتادى:
- بالام، اناۋ تاعانى الى ءجۇر، - دەدى
- بالا اكەسىنە: - سىنىپ قالعان ەسكى تاعانى الىپ نە قىلايىن، - دەدى. اكەسى ۇندەمەدى، تاعانى ءوزى الدى دا، جۇرە بەردى. قالانىڭ شەتىندە تەمىرشى ۇستالار بار ەكەن، سوعان جەتكەن سوڭ اكەسى قايىرىلىپ، ماناعى تاعانى ءۇش تيىنعا ساتتى. ودان ءبىراز جەر وتكەن سوڭ، شيە ساتىپ وتىرعانداردان ول ءۇش تيىنعا ءبىرتالاي شيە ساتىپ الدى. سونىمەن شيەنى ورامالىنا ءتۇيىپ، ءوزى ءبىر - بىرلەپ الىپ جەپ، اكەسىنىڭ قولىنان ءبىر شيە ءتۇسىپ كەتتى. ارتىندا كەلە جاتقان بالا شيەنى جەردەن الىپ اۋزىنا سالادى. ءبىرازدان سوڭ ءبىر شيە، ودان ءبىراز وتكەن سوڭ جانە ءبىر شيە، سونىمەن اكەسى ون شاقتى شيە تاستايدى. بالاسى ونشاقتى رەت جەردەن ءيىلىپ الادى. ەڭ سوڭىندا اكەسى توقتاپ تۇرىپ، بالاسىنا شيەنى ورامالىمەن بەرىپ تۇرىپ ايتادى:
- كوردىڭ بە، مانا تاعانى جامانسىنىپ، جەردەن ءبىر عانا ءيىلىپ كوتەرىپ الۋعا ەرىندىڭ، ەندى سول تاعاعا العان شيەنى؛ جەرگە تۇسكەنىن الامىن دەپ ءبىر ەڭكەيۋدىڭ ورنىنا ون ەڭكەيدىڭ. ەسىڭدە بولسىن: از جۇمىستى قيىنسىنساڭ – كوپ جۇمىسقا تاپ بولاسىڭ، ازعا قاناعات ەتە بىلمەسەڭ – كوپتەن دە قۇر قالاسىڭ، - دەدى.
قورىتىندى. سۇراق - جاۋاپ.
تاربيەشى: بالانىڭ ىستەگەنى دۇرىس پا؟ اكە بالاسىنا قانداي سوزدەر ايتتى؟ بالانىڭ مىنەزى ۇنادى ما؟ سەندەر اكەلەرىڭنىڭ ءتىلىن الاسىڭدار ما؟ سەندەردىڭ اكەلەرىڭ قانداي اقىل بەرەدى؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
ويىن - جاتتىعۋ. «ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى» اعاشىنا ەڭبەكقورلىق، يماندىلىق، ادالدىق، ادىلدىك، ادەپتىلىك، ىزەتتىلىك، جالقاۋلىق، وزىمشىلدىك، كۇنشىلدىك، ساراڭدىق، قورقاقتىق، قاناعات، مەنمەندىك، جالقاۋلىق، قاتىگەزدىك، اشۋ، ىزاقورلىق، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق، سىپايىلىق، جاۋاپكەرشىلىك سياقتى قاعازداردىڭ كەرەگىن قىستىرادى. كەرەك ەمەس قاعازداردى قوقىس شەلەگىنە تاستايدى.
تاقتامەن جۇمىس:
دومينو ويىنى: ءبىر اللاعا سىيىنىپ،
كەل، بالالار، وقىلىق
وقىعاندى كوڭىلگە
ىقىلاسپەنەن توقىلىق.
تاقتانىڭ رەتسىز تۇرعان ولەڭ سوزدەرىن وقۋشىلار رەت - رەتىمەن ورنىنا قويادى.
بالالار، وسىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدى اياقتالدى. كورىسكەنشە كۇن جاقسى، بالالار!
قاسكەلەڭ قالاسى وبلىستىق زەردە بۇزىلىستارى بار
بالالارعا ارنالعان مەكتەپ - ينتەرناتى تاربيەشىسى
يسمايلوۆا جادرا مۋراتوۆنا
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ونىڭ ماقسات - مىندەتتەرى جانە نەگىزگى ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
كىرىسپە: سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بالالار، قولدارىڭدى ءبىر - ءبىرىڭنىڭ يىقتارىڭا قويىپ، شاتتىق شەڭبەرىن قۇرايىق!
وتباسىنىڭ گۇلىمىز،
كوڭىلدى وتەر كۇنىمىز.
«قايىرلى تاڭ!» دەپ ايتامىز،
ءبىر بولىپ كەشتە قايتامىز.
تاربيەشى: بالالار، بىلەسىڭدەر مە، تاڭەرتەڭ تۇرىپ، كوزىمىزدى اشىپ، تەرەزەگە قاراساق الدىمەن ارايلاپ اتقان تاڭدى، كۇننىڭ نۇرىن كورەمىز. بۇگىن كوڭىل - كۇيىمىز وسى كۇن سياقتى كەرەمەت. بۇگىنگى ساباعىمىز دا، تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە. بالالار، ساباققا جاقسى كوڭىل - كۇيمەن كەلدىك پە؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
بۇگىنگى تاربيە ساباعىمىزدا ۇلى اقىن، ۇستاز ىبىراي التىنسارين اتامىزبەن تانىسا وتىرىپ، ىبىراي اتامىزدىڭ ەڭبەك جايلى، ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى جايلى وي بولىسەمىز.
تاربيەشى: ىبىراي اتامىزدىڭ قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
تاقتاعا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ پورترەتى قىستىرىلادى.
تاربيەشى: بالالار، سۋرەتتە كىمدى كورىپ تۇرسىڭدار؟ ىبىرايدىڭ قانداي ولەڭدەرىن، ەرتەگىلەرىن، اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
بۇگىنگى ساباعىمىز قازاقتىڭ تۇڭعىش پەداگوگى ىبىراي التىنسارين اڭگىمەلەرىنە ارنالادى. ىبىراي التىنسارين 1846 جىلى قوستاناي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءبىرىنشى رەت قازاق الىپپەسىن جاسايدى. بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى. قازاق دالاسىندا العاش رەت مەكتەپ اشقان. اعارتۋشى، ۇستاز، جازۋشى. (سلايد)
نەگىزگى ءبولىم. ساحنالىق كورىنىس. ى. التىنسارين. «اكە مەن بالا»
اكە بالاسىن ەرتىپ، ەگىننەن جاياۋ كەلە جاتادى. جولدا جاتقان اتتىڭ ەسكى تاعاسىن كورىپ بالاسىنا ايتادى:
- بالام، اناۋ تاعانى الى ءجۇر، - دەدى
- بالا اكەسىنە: - سىنىپ قالعان ەسكى تاعانى الىپ نە قىلايىن، - دەدى. اكەسى ۇندەمەدى، تاعانى ءوزى الدى دا، جۇرە بەردى. قالانىڭ شەتىندە تەمىرشى ۇستالار بار ەكەن، سوعان جەتكەن سوڭ اكەسى قايىرىلىپ، ماناعى تاعانى ءۇش تيىنعا ساتتى. ودان ءبىراز جەر وتكەن سوڭ، شيە ساتىپ وتىرعانداردان ول ءۇش تيىنعا ءبىرتالاي شيە ساتىپ الدى. سونىمەن شيەنى ورامالىنا ءتۇيىپ، ءوزى ءبىر - بىرلەپ الىپ جەپ، اكەسىنىڭ قولىنان ءبىر شيە ءتۇسىپ كەتتى. ارتىندا كەلە جاتقان بالا شيەنى جەردەن الىپ اۋزىنا سالادى. ءبىرازدان سوڭ ءبىر شيە، ودان ءبىراز وتكەن سوڭ جانە ءبىر شيە، سونىمەن اكەسى ون شاقتى شيە تاستايدى. بالاسى ونشاقتى رەت جەردەن ءيىلىپ الادى. ەڭ سوڭىندا اكەسى توقتاپ تۇرىپ، بالاسىنا شيەنى ورامالىمەن بەرىپ تۇرىپ ايتادى:
- كوردىڭ بە، مانا تاعانى جامانسىنىپ، جەردەن ءبىر عانا ءيىلىپ كوتەرىپ الۋعا ەرىندىڭ، ەندى سول تاعاعا العان شيەنى؛ جەرگە تۇسكەنىن الامىن دەپ ءبىر ەڭكەيۋدىڭ ورنىنا ون ەڭكەيدىڭ. ەسىڭدە بولسىن: از جۇمىستى قيىنسىنساڭ – كوپ جۇمىسقا تاپ بولاسىڭ، ازعا قاناعات ەتە بىلمەسەڭ – كوپتەن دە قۇر قالاسىڭ، - دەدى.
قورىتىندى. سۇراق - جاۋاپ.
تاربيەشى: بالانىڭ ىستەگەنى دۇرىس پا؟ اكە بالاسىنا قانداي سوزدەر ايتتى؟ بالانىڭ مىنەزى ۇنادى ما؟ سەندەر اكەلەرىڭنىڭ ءتىلىن الاسىڭدار ما؟ سەندەردىڭ اكەلەرىڭ قانداي اقىل بەرەدى؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
ويىن - جاتتىعۋ. «ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى» اعاشىنا ەڭبەكقورلىق، يماندىلىق، ادالدىق، ادىلدىك، ادەپتىلىك، ىزەتتىلىك، جالقاۋلىق، وزىمشىلدىك، كۇنشىلدىك، ساراڭدىق، قورقاقتىق، قاناعات، مەنمەندىك، جالقاۋلىق، قاتىگەزدىك، اشۋ، ىزاقورلىق، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق، سىپايىلىق، جاۋاپكەرشىلىك سياقتى قاعازداردىڭ كەرەگىن قىستىرادى. كەرەك ەمەس قاعازداردى قوقىس شەلەگىنە تاستايدى.
تاقتامەن جۇمىس:
دومينو ويىنى: ءبىر اللاعا سىيىنىپ،
كەل، بالالار، وقىلىق
وقىعاندى كوڭىلگە
ىقىلاسپەنەن توقىلىق.
تاقتانىڭ رەتسىز تۇرعان ولەڭ سوزدەرىن وقۋشىلار رەت - رەتىمەن ورنىنا قويادى.
بالالار، وسىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدى اياقتالدى. كورىسكەنشە كۇن جاقسى، بالالار!
قاسكەلەڭ قالاسى وبلىستىق زەردە بۇزىلىستارى بار
بالالارعا ارنالعان مەكتەپ - ينتەرناتى تاربيەشىسى
يسمايلوۆا جادرا مۋراتوۆنا
You Might Also Like
-
قىسقا مەرزىمدى ساباق جوسپارى (11 سىنىپ)
