يماندىلىق – يناباتتىلىق باستاۋى
يماندىلىق – يناباتتىلىق باستاۋى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ونىڭ ماقسات - مىندەتتەرى جانە نەگىزگى ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
ءى. كىرىسپە: پسيحولوگيالىق دايىندىق. بالالار، بۇگىنگى تاربيە ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن «ادامدىقتىڭ بەلگىسى، ءيىلىپ سالەم بەرگەنى» دەمەكشى، «سالەمەتسىزدەر مە؟» دەپ امانداسىپ الايىق. تاربيەشى: بالالار، بىلەسىڭدەر مە، تاڭەرتەڭ تۇرىپ، كوزىمىزدى اشىپ، تەرەزەگە قاراساق الدىمەن ارايلاپ اتقان تاڭدى، كۇننىڭ نۇرىن كورەمىز. بۇگىن كوڭىل - كۇيىمىز وسى كۇن سياقتى كەرەمەت. بۇگىنگى ساباعىمىز دا، تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە. بالالار، ساباققا جاقسى كوڭىل - كۇيمەن كەلدىك پە؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى. بۇگىنگى تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە، ياعني «يماندىلىق – يناباتتىلىق باستاۋى» دەپ اتالادى.
تاقىرىپقا ساي وي - قوزعاۋعا وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويىلادى.
1. يماندىلىق دەگەن نە؟
2. يماندىلىققا قانداي قاسيەتتەردى جاتقىزۋعا بولادى؟
3. ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرىن اتاڭىز.
وقۋشىلاردىڭ ويىن ءارى قاراي ءوزىم تولىقتىرامىن. ادامنىڭ يماندى بولۋى – ونىڭ جوعارى قاسيەتى. ونىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى - ءوزى ءۇشىن ەمەس، ەل، قوعام ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ، ۋادەدە تۇرۋ، جاقىنىڭا قول ۇشىن سوزۋ، بارلىق ۋاقىت جاقسىلىق جاساۋ، اتا - اناڭا كومەكتەسۋ، ءاربىر ىستە جاۋاپتى بولۋ. ۇلى ابايدىڭ «ءوزىڭ ءۇشىن ەڭبەك قىلساڭ، ءوزى ءۇشىن وتتاعان حايۋاننىڭ ءبىرى بولاسىڭ» دەگەن ءسوزى بار. «دوسىڭا دوستىق قارىز ءىس، دوسىڭا ادال بول». اقىلدى، مەيىرىمدى ادام، وزگەنىڭ جاقسىلىعىن باعالاعىش كەلەدى. ارلى ادام - ارداقتى ادام. ارىمىز تازا بولسا، وتكەنىمىز دە تازا. «وتىرىكتىڭ بالىن جالاپ ءتىرى جۇرگەنشە، شىندىقتىڭ ۋىن ءىشىپ ولگەن ارتىق» دەگەن باۋىرجان مومىش ۇلى.
يمان ءسوزى «سەنىم» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. يماندىلىق ادامگەرشىلىكتىڭ بيىك ماقساتتارىن ءمىنسىز اتقارۋعا ۇندەيدى. حالىق ادامگەرشىلىگى جوعارى كىسىنى «يماندى» دەپ قۇرمەتتەيدى. ادامگەرشىلىگى جوق ادامدى «يمانسىز» دەپ جەك كورەدى. بالالار، قازاقتا مىنانداي تىلەك بار. قىزدارعا يبالى، يناباتتى بولسىن، ۇلدارعا يماندى، جۇرەكتى بولسىن، قايىرىمدى بولسىن.
وي - قوزعاۋ.
- بالالار، سەندەر قانداي كەزدە جاقسى ءسوزدى قولداناسىڭدار؟
- ءبىر - بىرىڭە قانداي جاقسى ءسوز ايتاسىڭدار؟
- جامان، دورەكى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
نەگىزگى ءبولىم. توپتىق ويىن.
1 – تاپسىرما. ادامدا اسىل قاسيەتتەرمەن قاتار جاعىمسىز قاسيەتتەر دە بولادى. ادامنىڭ ءارتۇرلى ارەكەتتەرىنە بايلانىستى جازىلعان سوزدەردى وقۋشىلار «ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى» جانە «ادامنىڭ جاعىمسىز قاسيەتتەرى» دەپ تاقتاعا توپتاستىرادى. ولار يماندىلىق، ادالدىق، ادىلدىك، ادەپتىلىك، ىزەتتىلىك، جالقاۋلىق، وزىمشىلدىك، كۇنشىلدىك، ساراڭدىق، قورقاقتىق، مەنمەندىك، قاتىگەزدىك، اشۋ، ىزاقورلىق، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق، سىپايىلىق، جاۋاپكەرشىلىك.
2 - تاپسىرما. ۇلى ابايدىڭ «بەس نارسەدەن قاشىق بول، بەس نارسەگە اسىق بول، ادام بولام دەسەڭىز» دەگەن ولەڭ جولدارىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ ول قانداي قاسيەتتەر؟
1 - توپقا نەدەن جيرەنۋ كەرەك. (وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر، مال، شاشپاق)
2 - توپقا نەنى ۇيرەنۋ كەرەك. (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راحىم)
تاربيەشى: ءبىز ايتىپ جاتىرعان يماندىلىق وسى قايسىسىنا جاتادى؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
3 - تاپسىرما. سەنىڭ بويىڭدا قانداي قاسيەتتەر بار؟ وقۋشىلار ءوز بويىنداعى قاسيەتتەردى ايتا باستايدى.
4 - تاپسىرما. ادامگەرشىلىكتى، مادەنيەتتى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
2 - توپتاعى وقۋشىلار كەزەك - كەزەك جاۋاپ بەرەدى. تاماق ءىشىپ بولعان سوڭ «راحمەت» ايتۋ كەرەك. بايقاۋسىزدا بىرەۋدى قاعىپ كەتسەڭ، «كەشىرىڭىز» دەۋ كەرەك. بىرەۋ سەننەن ءجون سۇراسا، سەن وعان سىپايى، دۇرىس جاۋاپ بەرۋىڭ كەرەك. ادامداردىڭ ورتاسىندا وتىرعاندى تىنىشتىق ساقتاي ءبىلۋدى ۇيرەن. نازىك، بيازى ۇنمەن سويلەۋگە داعدىلان دەپ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى. اۆتوبۋستا، قوعامدىق ورىندا ەگدە كىسىلەردى كورگەندە نە ىستەيسىڭ؟ ۇلكەن ادامدارمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟ دەگەن سياقتى سۇراقتار قويىلادى. وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
قورىتىندى: ويىن - جاتتىعۋ.
جوعارىدا ايتىلعان ويدى بەكىتە ءتۇسۋ ماقساتىندا «دوسىڭا جاقسى ءسوز ارنا» اتتى ويىن ۇيىمداستىرالادى. وقۋشىلارعا ءتۇرلى گۇلدىڭ، جۇرەكشەنىڭ، كوبەلەكتىڭ سۋرەتى تاراتىلىپ بەرىلەدى. ولار ونىڭ ەكىنشى بەتىنە قاتار وتىرعان دوسىنا قۋانتاتىن ءسوز جازىپ، جاريا ەتەدى جانە سىيعا تارتادى. ويىن سوڭىندا بالالار ءوز كوڭىل-كۇيلەرىن جەتكىزەدى.
تاربيەشى: ادامگەرشىلىك، يماندىلىق پەن يناباتتىلىق تۋرالى ماعلۇمات الدىق. ەگەر سەن بالا كۇنىڭنەن ادەپتى، يماندى، جۇرەگى مەيىرىمگە تولى بالا بولىپ وسسەڭ، ەسەيە كەلە اتا - اناڭنىڭ، ءوز وتانىڭنىڭ ماقتانىشى بولاسىڭ. جاقسىلىققا جاقسىلىق - ءار كىسىنىڭ ءىسى، جاماندىققا جاقسىلىق – ەر كىسىنىڭ ءىسى دەي وتىرىپ، ءبىر - بىرىڭىزگە دەگەن ىقىلاس سەزىمدەرىڭىز، ەش ۋاقىتتا جويىلماسىن دەپ بۇگىنگى ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
ساباقتىڭ اياقتالعانىن حابارلاۋ.
قاسكەلەڭ قالاسى وبلىستىق زەردە بۇزىلىستارى بار
بالالارعا ارنالعان مەكتەپ - ينتەرناتى تاربيەشىسى
يسمايلوۆا جادرا مۋراتوۆنا
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ونىڭ ماقسات - مىندەتتەرى جانە نەگىزگى ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
ءى. كىرىسپە: پسيحولوگيالىق دايىندىق. بالالار، بۇگىنگى تاربيە ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن «ادامدىقتىڭ بەلگىسى، ءيىلىپ سالەم بەرگەنى» دەمەكشى، «سالەمەتسىزدەر مە؟» دەپ امانداسىپ الايىق. تاربيەشى: بالالار، بىلەسىڭدەر مە، تاڭەرتەڭ تۇرىپ، كوزىمىزدى اشىپ، تەرەزەگە قاراساق الدىمەن ارايلاپ اتقان تاڭدى، كۇننىڭ نۇرىن كورەمىز. بۇگىن كوڭىل - كۇيىمىز وسى كۇن سياقتى كەرەمەت. بۇگىنگى ساباعىمىز دا، تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە. بالالار، ساباققا جاقسى كوڭىل - كۇيمەن كەلدىك پە؟ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى. بۇگىنگى تاقىرىبىمىز دا ەرەكشە، ياعني «يماندىلىق – يناباتتىلىق باستاۋى» دەپ اتالادى.
تاقىرىپقا ساي وي - قوزعاۋعا وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويىلادى.
1. يماندىلىق دەگەن نە؟
2. يماندىلىققا قانداي قاسيەتتەردى جاتقىزۋعا بولادى؟
3. ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرىن اتاڭىز.
وقۋشىلاردىڭ ويىن ءارى قاراي ءوزىم تولىقتىرامىن. ادامنىڭ يماندى بولۋى – ونىڭ جوعارى قاسيەتى. ونىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى - ءوزى ءۇشىن ەمەس، ەل، قوعام ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ، ۋادەدە تۇرۋ، جاقىنىڭا قول ۇشىن سوزۋ، بارلىق ۋاقىت جاقسىلىق جاساۋ، اتا - اناڭا كومەكتەسۋ، ءاربىر ىستە جاۋاپتى بولۋ. ۇلى ابايدىڭ «ءوزىڭ ءۇشىن ەڭبەك قىلساڭ، ءوزى ءۇشىن وتتاعان حايۋاننىڭ ءبىرى بولاسىڭ» دەگەن ءسوزى بار. «دوسىڭا دوستىق قارىز ءىس، دوسىڭا ادال بول». اقىلدى، مەيىرىمدى ادام، وزگەنىڭ جاقسىلىعىن باعالاعىش كەلەدى. ارلى ادام - ارداقتى ادام. ارىمىز تازا بولسا، وتكەنىمىز دە تازا. «وتىرىكتىڭ بالىن جالاپ ءتىرى جۇرگەنشە، شىندىقتىڭ ۋىن ءىشىپ ولگەن ارتىق» دەگەن باۋىرجان مومىش ۇلى.
يمان ءسوزى «سەنىم» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. يماندىلىق ادامگەرشىلىكتىڭ بيىك ماقساتتارىن ءمىنسىز اتقارۋعا ۇندەيدى. حالىق ادامگەرشىلىگى جوعارى كىسىنى «يماندى» دەپ قۇرمەتتەيدى. ادامگەرشىلىگى جوق ادامدى «يمانسىز» دەپ جەك كورەدى. بالالار، قازاقتا مىنانداي تىلەك بار. قىزدارعا يبالى، يناباتتى بولسىن، ۇلدارعا يماندى، جۇرەكتى بولسىن، قايىرىمدى بولسىن.
وي - قوزعاۋ.
- بالالار، سەندەر قانداي كەزدە جاقسى ءسوزدى قولداناسىڭدار؟
- ءبىر - بىرىڭە قانداي جاقسى ءسوز ايتاسىڭدار؟
- جامان، دورەكى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
نەگىزگى ءبولىم. توپتىق ويىن.
1 – تاپسىرما. ادامدا اسىل قاسيەتتەرمەن قاتار جاعىمسىز قاسيەتتەر دە بولادى. ادامنىڭ ءارتۇرلى ارەكەتتەرىنە بايلانىستى جازىلعان سوزدەردى وقۋشىلار «ادامنىڭ اسىل قاسيەتتەرى» جانە «ادامنىڭ جاعىمسىز قاسيەتتەرى» دەپ تاقتاعا توپتاستىرادى. ولار يماندىلىق، ادالدىق، ادىلدىك، ادەپتىلىك، ىزەتتىلىك، جالقاۋلىق، وزىمشىلدىك، كۇنشىلدىك، ساراڭدىق، قورقاقتىق، مەنمەندىك، قاتىگەزدىك، اشۋ، ىزاقورلىق، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق، سىپايىلىق، جاۋاپكەرشىلىك.
2 - تاپسىرما. ۇلى ابايدىڭ «بەس نارسەدەن قاشىق بول، بەس نارسەگە اسىق بول، ادام بولام دەسەڭىز» دەگەن ولەڭ جولدارىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ ول قانداي قاسيەتتەر؟
1 - توپقا نەدەن جيرەنۋ كەرەك. (وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر، مال، شاشپاق)
2 - توپقا نەنى ۇيرەنۋ كەرەك. (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راحىم)
تاربيەشى: ءبىز ايتىپ جاتىرعان يماندىلىق وسى قايسىسىنا جاتادى؟
وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
3 - تاپسىرما. سەنىڭ بويىڭدا قانداي قاسيەتتەر بار؟ وقۋشىلار ءوز بويىنداعى قاسيەتتەردى ايتا باستايدى.
4 - تاپسىرما. ادامگەرشىلىكتى، مادەنيەتتى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
2 - توپتاعى وقۋشىلار كەزەك - كەزەك جاۋاپ بەرەدى. تاماق ءىشىپ بولعان سوڭ «راحمەت» ايتۋ كەرەك. بايقاۋسىزدا بىرەۋدى قاعىپ كەتسەڭ، «كەشىرىڭىز» دەۋ كەرەك. بىرەۋ سەننەن ءجون سۇراسا، سەن وعان سىپايى، دۇرىس جاۋاپ بەرۋىڭ كەرەك. ادامداردىڭ ورتاسىندا وتىرعاندى تىنىشتىق ساقتاي ءبىلۋدى ۇيرەن. نازىك، بيازى ۇنمەن سويلەۋگە داعدىلان دەپ وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى. اۆتوبۋستا، قوعامدىق ورىندا ەگدە كىسىلەردى كورگەندە نە ىستەيسىڭ؟ ۇلكەن ادامدارمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟ دەگەن سياقتى سۇراقتار قويىلادى. وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى.
قورىتىندى: ويىن - جاتتىعۋ.
جوعارىدا ايتىلعان ويدى بەكىتە ءتۇسۋ ماقساتىندا «دوسىڭا جاقسى ءسوز ارنا» اتتى ويىن ۇيىمداستىرالادى. وقۋشىلارعا ءتۇرلى گۇلدىڭ، جۇرەكشەنىڭ، كوبەلەكتىڭ سۋرەتى تاراتىلىپ بەرىلەدى. ولار ونىڭ ەكىنشى بەتىنە قاتار وتىرعان دوسىنا قۋانتاتىن ءسوز جازىپ، جاريا ەتەدى جانە سىيعا تارتادى. ويىن سوڭىندا بالالار ءوز كوڭىل-كۇيلەرىن جەتكىزەدى.
تاربيەشى: ادامگەرشىلىك، يماندىلىق پەن يناباتتىلىق تۋرالى ماعلۇمات الدىق. ەگەر سەن بالا كۇنىڭنەن ادەپتى، يماندى، جۇرەگى مەيىرىمگە تولى بالا بولىپ وسسەڭ، ەسەيە كەلە اتا - اناڭنىڭ، ءوز وتانىڭنىڭ ماقتانىشى بولاسىڭ. جاقسىلىققا جاقسىلىق - ءار كىسىنىڭ ءىسى، جاماندىققا جاقسىلىق – ەر كىسىنىڭ ءىسى دەي وتىرىپ، ءبىر - بىرىڭىزگە دەگەن ىقىلاس سەزىمدەرىڭىز، ەش ۋاقىتتا جويىلماسىن دەپ بۇگىنگى ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
ساباقتىڭ اياقتالعانىن حابارلاۋ.
قاسكەلەڭ قالاسى وبلىستىق زەردە بۇزىلىستارى بار
بالالارعا ارنالعان مەكتەپ - ينتەرناتى تاربيەشىسى
يسمايلوۆا جادرا مۋراتوۆنا
You Might Also Like
-
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «اكە مەن بالا» اڭگىمەسى تۋرالى
