InfoHub Logo

قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ادەبي جانە تاريحي اقيقات. ءىلياس جانسۇگىروۆ«قۇلاگەر» پوەماسى
وسى ساباق ارقىلى جۇزەگە اساتىن وقۋ ماقساتتارى Aي4 سالىستىرۋ، اناليز جاساۋ
اي3 كوركەمدەگىش قۇرالدار مەن ءستيلدى انىقتاۋ
Aي6 وقۋ جانە دالەلدى جاۋاپ بەرۋ
ادەبي تاقىرىپتارداعى جاسىرىن ماعىنالاردى تالداۋ جانە ولاردى قازىرگى ومىرمەن بايلانىستىرۋ
اقىن - جازۋشىنىڭ وزىندىك قولتاڭباسىن، ءستيلىن انىقتايدى.
جەكە سىندى دالەلدەۋ مەن ۇسىنۋ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ماتەريالدارىن پايدالانىپ، ادەبي شىعارمالارداعى قوزعالعان ماسەلەلەردى تالداۋ

ساباقتىڭ باسى
ۇيىمداستىرۋ ءساتى. ساباققا قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سىنىپتى جىلقى مالىنا قاتىستى ماقال - ماتەلدەرمەن 5 توپقا ءبولۋ.
1. جاقسى اتتىڭ ارتىنان قۇنان ەرەدى،
جاقسى جىگىتتىڭ ارتىنان ۇلان ەرەدى.
2. جاقسى اتتان جال كەتسە دە، ءال كەتپەيدى.
3. جومارت جوقتىعىن بىلدىرمەيدى،
جۇيرىك ات توقتىعىن بىلدىرمەيدى.
4. جاقسى ات الدىنان سۇرىنبەيدى، ارتىنان سۇرىنەدى.
5. جاقسى جىگىت پەن جاقسى ات كوپتىكى.
وقۋشىلار ماقال سوزدەردىڭ ماعىناسىن قىسقاشا ءتۇسىندىرىپ كەتەدى.
بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتى جانە جەتىستىك كريتەرييلەرى تانىستىرىلادى.

ساباقتىڭ ورتاسى
ماعىنانى تانۋ
الدىڭعى ساباقتا العان بىلىمدەرىن بايقاۋ ماقساتىندا ورتاعا سۇراقتار تاستالادى.
سۇراقتار:
1. اقان سەرى ەرمەيمەن تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى كىمنىڭ اسىنا كەلدى؟
2. وسى كەزدە بايگەگە قانشا ات جارىسقا ءتۇستى؟
3. ءى. جانسۇگىروۆ "قۇلاگەر" پوەماسىن قاي جىلى جازدى؟
4. پوەما نەشە بولىمنەن تۇرادى؟
5. قۇلاگەرگە ءوز باعاسىن بەرگەن كىم ەدى؟
6. جۇيرىكتى جارىستا قاي جەردە مەرت قىلادى؟
7. قۇلاگەردى اقان قاي كولدىڭ جاعاسىنا ارۋلاپ كومەدى؟
8. وعان بەلگى ورناتقان ءجۇسىپ تورە دەگەن كىم؟
9. ساعان شىعارمانىڭ قاي تۇسى ۇلكەن وي سالدى؟
جاۋاپتى تاقتاعا ستيكەرگە جازىپ، اتتىڭ سۋرەتىنىڭ جانىنا جاپسىرادى.
سوڭعى سۇراقتى داپتەرلەرىنە 2 - 3 سويلەممەن جازىپ، پىكىرلەرىن ايتادى.
رەجيسسەر بولات مانسۇروۆتىڭ"قۇلاگەر" فيلمىنەن ۇزىندىلەر كورسەتىلەدى
• وقۋشىلار جۇپپەن تالقىلايدى.
• تاپسىرما 1.
 اقان سەرىنىڭ "قۇلاگەر" ءانىنىڭ ماتىنىمەن تانىسادى.
 3 جانردىڭ كوتەرگەن ماسەلەسى مەن تاقىرىبىن، كوركەمدىك شەبەرلىگىن، جانرلاردىڭ ۇقساستىعى مەن ايىرماشىلىعىن سالىستىرا وتىرىپ، سىني كوزقاراستا تالداۋ جاسايدى. ونى كەستەگە تولتىرادى. سوڭىندا ءتۇيىندى ويدى بۇگىنگى ومىرمەن بايلانىستىرىپ "ىستىق ورىندىقتا" جەتكىزەدى.
"قۇلاگەر"پوەماسى
"قۇلاگەر" ءانى
فيلم
قازىرگى ومىرمەن

توپقا پوەمادان 5 تاقىرىپ تاڭداۋ بەرىلەدى.
«اقان سەرى»، «ەرەمەندەگى اس»، «قۇلەگەر - اكەڭ تۇلپار...»، «بايگەدەگى ەگەس»، «اقان تراگەدياسى
تاپسىرما 2.
تجوقۋشىلارعا پوەمادان ۇزىندىلەر بەرىلەدى. ولار توپتا شىعارما ءۇزىندىسىنىڭ نەگىزگى يدەيالارىمەن جۇمىس جاسايدى جانە ماعىنانى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ولەڭ جولدارىن وقي وتىرىپ، بەت قيمىلىن، بي، مۋزىكانى قولدانىپ قويىلىم قويادى.
باسقا توپتار قويىلىمدا نە باياندالعانىن، وقۋشىلاردىڭ وسى ءبولىم ارقىلى نەگىزگى يدەيانى سيپاتتاي العاندىعىنا كوممەنتاريي بىلدىرەدى.
توپ وزدەرى تاڭداعان پوەما بولىمىندە نەنى سيپاتتاي الدى، اقىن ولەڭى تۋرالى ءوز وي پىكىرلەرىن ەسكەرتپەلەر ارقىلى جازىپ قالدىرادى.
وزدەرى بەينەلەگەن وقيعادا قانداي ماسەلە وي تاستادى، ونى بۇگىنگى ومىرمەن بايلانىستىرا سويلەۋ تاپسىرىلادى.
ەسكەرتۋ: وقۋشىلار ءسوز قولدانىسىندا كوركەمدىك ءتىلدى انىق جەتكىزە الۋى كەرەك.
ساۋساقپەن نە جۇلدىزشامەن باعالايدى.
‘ف’جۇپتىق كەرى بايلانىس
تاپسىرما 3.
ءاربىر توپ وزدەرىنە بەرىلگەن پوەما ۇزىندىلەرىنەن ەرەكشە ءسوز قولدانىستارىن تاۋىپ، اقىننىڭ ءتىل شەبەرلىگىنە تالداۋ بەرە وتىرىپ، ءستيلىن انىقتايدى.

وقۋشىلارعا تروپ پەن فيگۋرا تۋرالى ادەبيەت تەورياسىنان تۇسىنىك بەرىلەدى.

تروپ (گر. tropos – اينالىم، ءتىل ورالىمى، ءيىن، ءيىرىم، ءسوز قولدانىسى)
تروپ تۇرلەرىنە كورىكتەۋ، مەڭزەۋ، تەڭەۋ، اۋىستىرۋ، بەينەلەۋ، الماستىرۋ، كەيىپتەۋ، پەرنەلەۋ، اسىرەلەۋ، ارناۋ، قايتالاۋ، شەندەستىرۋ، دامىتۋ، تۇيدەكتەۋ، بۇكپەلەۋ، كەكەسىندەۋ، ت. ب. جاتقىزىلادى. مىسالى، جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا، اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا (اباي).[1][

ءسوز ايشىقتارى ورىس. فيگۋرى رەچي — سويلەۋدىڭ اسەمدىگىن، مانەرلىلىگىن ءجيى قولدانىلاتىن امال - تاسىلدەر. ولارعا: شەندەستىرۋ، قايتالاۋ،
پاراللەليزم، ريتوريكالىق سۇراق - جاۋاپ، داۋىس ىرعاعى ت. ب. جاتادى
اي6
1. پوەمانى وقىعان سوڭ قانداي سەزىم تۋدىرادى؟
2. پوەمانىڭ قۇندىلىعى نەدە؟
3. اقىن كوتەرگەن ماسەلە وزەكتى مە؟
سۇراقتار ارقىلى پىكىرلەسە وتىرىپ، اقپارات قۇرالدارىنان دەرەكتەر الادى. ونى دالەلدى ويمەن قورىتىندىلاي وتىرىپ، پوەمانىڭ قۇندىلىعىن، كوركەمدىگىن داپتەرلەرىنە جازادى.
"ف" باعالاۋ
اقان سەرى ءانى
قۇلاگەر
جەل سوقسا قامىس باسى مايدا دەيمىن،
ات قوستىم، ات ايداۋشىم، ايدا دەيمىن.
الدىڭعى ات باران بولماي، قىلىڭ بولدى،
جىعىلماسا قۇلاگەر قايدا دەيمىن.

ور بولىپ قالۋشى ەدى شاپقان جەرىڭ،
ءسۇيسىنىپ تۇرۋشى ەدى قوسقان ەلىڭ.
اتىعاي قاراۋىلعا ولجا سالعان،
بوتا تىرسەك، قىز ساعاق، ساندال كەرىم.

قۇلاگەر قۇنانىندا كەرىم ەدى،
ناعاشىم سۇراعاندا بەرىپ ەدى.
ات قوسا ەرەيمەنگە بارعانىمدا،
ءبىر سىپشى كوزى شىققىر كورىپ ەدى.

* * * * *
ماڭماڭگەر كەكىلىڭ كەلتە، جالىڭ مايدا
بايلاعان سەنى سىلاپ قالقاتاي دا
جۇرەسىڭ جەلماياداي جانۋارىم
كورەيىن قىزىعىڭدى وسىندايدا

قايىرماسى:
احاۋ. تۋعان ەلىم
بالاڭ ەدىم
وزىڭە وسىناۋ ءاندى
الا كەلدىم

ماڭماڭگەر، ءان قوسايىن جۇرىسىڭە
دەر ەكەن قالقا قالاي كەلىسىمە
سىدىرتىپ، ماڭماڭگەرمەن كەلە جاتىپ
وسىناۋ ءان كۇيىندىرىپ ءتۇستى ەسىمە

قايىرماسى

ماڭماڭگەر، كەكىلىڭ كەلتە، جالىڭ مايدا
بال تاتىر قانت قوسسا قاعاز شايعا
كىسىدەن اناۋ - مىناۋ جالتارۋ جوق
اق كويلەك، ءدۇريا بەشپەت ساۋلەم قايدا

اتىراۋ قالاسىنداعى حيميا - بيولوگيا باعىتىنداعى
نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن
ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى تەكەيەۆا جانشا تاجيبايەۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ