سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 كۇن بۇرىن)
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار - مەكتەپتەگى پەداگوگيكالىق ۇدەرىستىڭ تۇتاس نەگىزى
مۇعالىمدەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك سەميناردىڭ تاقىرىبى: «جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار - مەكتەپتەگى پەداگوگيكالىق ۇدەرىستىڭ تۇتاس نەگىزى»
ماقساتى: مۇعالىمدەرگە جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار جايلى ماعلۇمات بەرۋ. ءوز بويىمىزداعى قۇندىلىقتاردى ءىس جۇزىندە قولدانۋ.
مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىگى: قۇندىلىقتاردىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانىن ءتۇسىندىرۋ؛
ب) دامىتۋشىلىعى: ءوزارا جاعىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
ۆ) تاربيەلىك ءمانى: مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ؛
رەسۋرستار: ينەتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىقتار، تىرەك سىزبالارى، سۋرەتتەر

جوسپار:
1. جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار رۋحاني - ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى تۋرالى
2. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» رۋحاني - ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ اكسيولوگيالىق نەگىزدەرى (بەس قۇندىلىق)
3. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» رۋحاني - ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋدىڭ باسقا پاندەرمەن ينتەگراسيالاۋ
ءوزىن - ءوزى تانۋ ساباعىنىڭ ءبىر ەلەمەنتى «تىنىشتىق ءساتى» بۇل ەلەمەنتتى كەز - كەلگەنىڭىز ساباقتارىڭىزدىڭ بارىسىندا وقۋشىلار شۋىلداپ كەتكەن ساتتەرىندە پايدالانۋعا بولادى.

«تەڭىز تۇبىنە ساياحات»
ءمۇعالىم: — كوزىڭىزدى جۇمىڭىز بىرنەشە رەت تەرەڭ تىنىس الىڭىز؛ دەنەڭىزدى بوساتىڭىز. بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ تەڭىز تۇبىنە ساياحاتقا شىعامىز.
تەڭىز جاعاسىمەن كەلە جاتقانىڭىزدى ەلەستەتىڭىز. تولقىنداردىڭ جەڭىل شالپىلىنا شاعالالاردىڭ شۋىلىنا قۇلاق ءتۇرىڭىز. جالاڭ اياقتارىڭىزبەن سەزىنىڭىز. شالعايدان قارا نۇكتە كورىپ تۇرسىز: ول جاقىنداعان كەزدە دەلفين ەكەنى ءتۇسىندىڭىز. ول ءسىزدى تەڭىز تۇبىنە الىپ كەتۋ ءۇشىن كەلدى. ول وتە ادەپتى جاندىك، ءسىزدى شىدامدىلىقپەن كۇتىپ تۇر. جايلاپ ونىڭ ارقاسىنا وتىرىڭىز، مىقتاپ ۇستاپ، جولعا شىعىڭىز. ءسىز سۋ استىنداسىز، جان - جاعىڭىزعا قاراڭىز، مۇندا اسەم بالىقتار، سەگىزاياق، عاجايىپ بالدىرلار قانشاما. سۋ استى نەتكەن قىزىقتى ءالى عاجاپ الەم. ءسىز ءبىر نارسەنى بايقادىڭىز با؟ مۇندا نەتكەن تۇڭعيىق، تولىق تىنىشتىق. وسى تىنىشتىق كۇيدە بولىڭىز.
ال ءقازىر جوعارىعا، ءوز الەمىڭىزگە كەرى قايتۋعا دايىندالىڭىز. ءسىز سۋ بەتىنە شىقتىڭىز، جاعاعا جاقىندادىڭىز. دەلفيننىڭ ارقاسىنان ءتۇسىڭىز، ونى سيپالاڭىز جانە وسىنداي عاجاپ ساياحاتقا اپارعانى ءۇشىن ريزاشىلىق ءبىلدىرىڭىز.
سىنىپ ورالىڭىز، ءوز ورنىڭىزعا كەلىڭىز بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ كوزىڭىزدى اشىڭىز، وسى تىنىشتىقتى بويىڭىزدا ساقتاۋعا تىرىسىڭىز.

مۇعالىمگە ارنالعان ەكى ەرەجە
1. باسقالارعا ۇيرەتكەنىڭدى، الدىمەن ءوزىڭ ورىندا.
2. 1 - ەرەجەگە قارا.
«وقۋشى تولتىراتىن قۇتى ەمەس، جاعاتىن الاۋ!» دەگەن ناقىل ءسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەسىزدەر؟

ءمۇعالىم رۋحىن بىردە ءبىر كىتاپ الماستىرماۋى قاجەت جانە الماستىرا المايدى دا
ادولف ديستەرۆەگ
(1790 – 1866)
اكسيولوگيا (گرەكشە ἀξία – قۇندىلىق جانە λόγος – ءىلىم) – «قۇندىلىق» كاتەگورياسىن زەرتتەيتىن فيلوسوفيا سالاسى.
ادام ءۇشىن اسا ماڭىزدى زاتتار، قۇبىلىستار، قاسيەتتەر، جاي - كۇيلەردى قۇندىلىقتار دەپ اتالىنادى.
قۇندىلىقتار يەرارحياسى جەكە ادام ساناسىندا ماڭگىلىك تۇراقتاپ قالمايدى: ءومىر اعىنى بارىسىندا ءبىر قۇندىلىقتار ءبىرىنشى كەزەككە شىقسا، ەندى ءبىرى ەكىنشى كەزەككە جىلجيدى، ياعني قۇندىلىقتاردىڭ ورنى ماڭىزدىلىعىنا بايلانىستى اۋىسىپ تۇرادى.
ت. ي. پەتراكوۆا ۇسىنعان قۇندىلىقتار جۇيەسىنىڭ جىكتەمەسى ولاردى ءۇش تۇرگە ءبولىپ قاراستىرۋدى كوزدەيدى: تابيعي، جۇرە پايدا بولعان جانە ابسوليۋتتىك.
تابيعي قۇندىلىقتار – بۇل ادامنىڭ تابيعي كۇشى مەن جان - دۇنيەسىنىڭ قابىلەتىلىگى قۇندىلىقتارى: ياعني اقىل - وي، سەزىم، كۇش - جىگەر (اقىلدىڭ ايقىندىعى، ويدىڭ ۇشقىرلىعى، سەزىمنىڭ تازالىعى، ەستىڭ سەنىمدىلىگى، كۇش - جىگەردىڭ قايراتتىلىعى).
جۇرە پايدا بولعان قۇندىلىقتار – بۇل ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدى جانە ادامگەرشىلىك تۇرعىدان دامۋى بارىسىندا مەڭگەرگەن قۇندىلىقتار (ادەپتىلىك، سىپايىلىق، سىيلاستىق، جاناشىرلىق، كەڭپەيىلدى، اقكوڭىلدىلىك، سابارلىق جانە ت. ب.)
ابسوليۋتتىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار – ول ۋاقىتقا باعىنبايتىن، ەشقانداي ورتامەن، قوعاممەن شەكتەلمەيتىن، بۇكىل ادامزات ءۇشىن ماڭىزى زور قۇندىلىقتار.
ابسوليۋتتىك (ماڭگىلىك) جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار تۇلعاعا رۋحاني - ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى وزەگى بولىپ تابىلادى. ماڭگىلىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار تابيعي جانە جۇرە پايدا بولعان قۇندىلىقتاردى دا قامتيدى. ويتكەنى جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار تۇرعىسىنان العاندا ولار ادامي قاسيەتتەر بولىپ تابىلادى.
ماڭگىلىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى جارىققا شىعارۋ ىزگىلىككە جول اشادى.
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار بارلىق ادامي قاسيەتتەردىڭ وزەگى بولىپ تابىلادى.

ماڭگىلىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار ادام بويىنا تۋمىسىنان بەرىلگەن سىي جانە ولار ادامنىڭ رۋحاني دامۋىنىڭ بارلىق كەزەڭىنە ءنار بولادى. تۇلعانىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىنىڭ كورىنۋ دەڭگەيى ونىڭ رۋحاني دەڭگەيىن بىلدىرەدى (1 - سۋرەت).
وقىتۋ ۇدەرىسىنە ماڭگىلىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى ەنگىزۋ تۇلعانىڭ ادامي ىزگىلىك قاسيەتتەرىن اشۋعا، سونىمەن قاتار ادامنىڭ رۋحاني دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
ماڭگىلىك قۇندىلىقتار – ءبىلىم نەگىزى جانە ونىڭ وزەگى بولىپ تابىلادى.
ءوز بويىندا ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى دامىتۋدىڭ ءوزى ءبىلىم بولىپ سانالادى. اقيقات، دۇرىس ارەكەت، تىنىشتىق، سۇيىسپەنشىلىك، قيانات جاساماۋ سياقتى ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى جەتە تۇسىنگىسى كەلەتىن كەز كەلگەن ادام، وسى قۇندىلىقتاردى ءىس جۇزىندە قولدانىپ، ولاردى ادال نيەتپەن جانە اق پەيىلمەن تاراتسا، سول ادامدى ناعىز ءبىلىمدى ادام دەپ اتاۋعا بولادى.
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار جانە
ادام تۇلعاسىنىڭ قۇرىلىمى
ىشكى ۇيلەسىمدىلىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ادام ويى، ءسوزى، ءىسى ادامي تۇلعانىڭ مىناداي اسپەكتىلەرىنە سايكەس كەلەتىن جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتارعا ساي بولۋى ءتيىس:
قيانات جاساماۋ – رۋحاني دەڭگەي،
اقيقات – ينتەللەكتۋالدى دەڭگەي (اجىراتۋ، ينتۋيسيا)،
سۇيىسپەنشىلىك – ادامگەرشىلىك دەڭگەي (مەنتالدى، اقىل - وي، ءسوز)،
تىنىشتىق – ەموسيالىق دەڭگەي (سەزىم)،
دۇرىس ارەكەت – فيزيكالىق دەڭگەي.

ابسوليۋتتىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار
اقيقات، دۇرىس ارەكەت، تىنىشتىق، سۇيىسپەنشىلىك جانە قيانات جاساماۋ ادامنىڭ ۇلتىنا، ناسىلىنە، تۇراتىن ورتاسىنا جانە ءدىني، مادەني تيىستىلىگىنە بايلانىسسىز جانە ۋاقىتپەن شەكتەلمەيدى.
ولار بولىنبەيدى، ءوزارا بايلانىستى، ءوزارا تاۋەلدى جانە ءبىر - بىرىنە ەتەنە ەنىپ، ادام رۋحانياتى مەن مادەنيەتىنىڭ ءبىرىڭعاي نەگىزىن قۇرايدى.
ءوز بويىندا ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى دامىتۋدىڭ ءوزى ءبىلىم بولىپ سانالادى. اقيقات، دۇرىس ارەكەت، تىنىشتىق، سۇيىسپەنشىلىك، قيانات جاساماۋ سياقتى ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى جەتە تۇسىنگىسى كەلەتىن كەز كەلگەن ادام، وسى قۇندىلىقتاردى ءىس جۇزىندە قولدانىپ، ولاردى ادال نيەتپەن جانە اق پەيىلمەن تاراتسا، سول ادامدى ناعىز كەمەل ادام دەپ اتاۋعا بولادى.
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى پاندەرگە ىقپالداستىرۋ مىسالدارى
«ءوزىن – ءوزى تانۋ» رۋحاني - ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ ەرەكشەلىگى «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانىن باسقا پاندەرمەن ىقپالداستىرۋ ارقىلى ساباقتىڭ رۋحاني ماڭىزدىلىعىن كۇشەيتۋ، بالانىڭ ساناسىن كەڭەيتۋ. «ءوزىن - ءوزى تانۋ ءپانىن باسقا پاندەرمەن ىقپالداستىرۋ» تاقىرىبى قازىرگى كەزدەگى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.

ءوزىن-وزى تانۋ ءمۇعالىمى باكيروۆا اياگوز بەريكبايەۆنا

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما