جامبىل جابايەۆتىڭ "العاداي تۋرالى ءاربىر وي" ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا جامبىل ولەڭدەرىنىڭ ءمانىن اشىپ مەڭگەرتۋ، جاتقا ايتۋ، ولەڭدى تالداۋ ماشىعىن جەتىلدىرۋ. تەوريالىق ۇعىمداردى مەڭگەرتۋ.
2. تاربيەلىك ماقساتى: پاتريوتيزمگە، وتاندى سۇيۋگە، ادامگەرشىلىككە باۋلۋ. پوەزيا، ءسوز ونەرى، كوركەمونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ. ويلاۋ شەبەرلىگىن، سويلەۋ، جازۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: اڭگىمەلەسۋ، سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق جۇمىس، تەستىك ساۋالدار، مانەرلەپ جاتقا وقۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ج. جابايەۆ سۋرەتتەرى، شىعارمالارى، “داستان اتا” كىتابى.
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، بەينەلەۋ، ءان - مۋزىكا.
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) امانداسۋ
ءا) تۇگەندەۋ
ب) ساباققا نازار اۋدارتۋ ماقساتىندا:
بالالار، امانبىسىڭ شىراقتارىم،
مايىسىپ كولگە بىتكەن قۇراقتارىم.
جۇرمەسەم ەسەندەسىپ تۇرا المايمىن،
ىشىنەن اسىپ كەتسە ءبىر اپتانىن – دەپ جىرلاعان جامبىل اقىننىڭ اسقاق ءۇنى ۇرپاعىنا دەگەن اتالىق زور ماحابباتىن، اق پەيىلدىڭ كۋاسىندەي.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ەندەشە، ەكى عاسىردىڭ كۋاسى ج. جابايەۆتىڭ ءومىربايان مەن شىعارماشىلىعى جايلى جوسپار بويىنشا باياندايمىز.
1. جامبىلدىڭ بالا اتانۋى
2. قوبىزشى بالا
3. العاشقى ءدارىس
4. جاراپازان
5. مەنىڭ ءپىرىم - ءسۇيىنباي
6. جامبىل - ايتىسكەر اقىن
7. شوقانعا كەزدەسۋى
8. العاشقى وڭتۇستىك
9. “لەنينگرادتىق ورەندەرىم”
10. “اتتاندىرۋ” ولەڭىن جاتقا سۇراۋ.
جوسپار بويىنشا تىڭدالعاننان سوڭ، اقىننىڭ ءبىر شۋماق ولەڭىن وقيمىن:
كوكتەي ءتۇس وتانىمنىڭ شاتتىق باعى
كەل ۇشىپ، سايراي ءتۇسشى بۇلبۇل تاعى
بۇلبۇلداي شاتتىق جىرىن اقتارىڭدار،
وت جۇرەك ەركىندىكتىڭ ادامدارى.
بۇل ولەڭ 1938جىلى جازىلعان. “كۇن تولعاۋىنان” ءۇزىندى. ول كەز بەيبىت ءومىر بولاتىن. سودان كەيىن ۇلى وتان سوعىسى باستالىپ كەتتى.
سۇراق: 1. ۇلى وتان سوعىسى قاشان باستالدى جانە قاشان اياقتالدى؟ وسى سياقتى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا دا حالىق مايدانعا اتتاندىرعان اكە، اعا، بالا، جاقىندارىنا ارناپ قوشتاسۋ ولەڭدەرىن شىعارعان. سونىڭ ءبىرى – جامبىلدىڭ “اتتاندىرۋ” ولەڭى.
جاڭا ساباق:
I. جاكەننىڭ ءوز بەلىنەن التى ۇل بولعان: قوجامبەردى، قوجاش، اققۇل، ىزتىلەۋ، العاداي، تەزەكباي. الدىڭعى ەكەۋى ەرتەرەك ءولىپتى. ىزتىلەۋمەن العاداي ارميا قاتارىنا الىنادى. العادايدىڭ كورسەتكەن ەرلىكتەرىن ايتىپ، ءبولىم باستىعى حات جازعاندا، جاكەڭ قاتتى قۋاندى. 1942 جىلدىڭ كۇزىندە العادايدىڭ ءوزى اكەسىنە حات جازىپ، ەرلىك ىستەرىمەن تانىستىرادى. بالاسىنا قايتارعان جاۋابىندا اقىن:
حاتىڭدى، بالام، وقىدىم،
قالىڭدى ءبىلدىم ساپاردان.
قۋانىپ ساعان وتىرمىن.
گۆاردەەس اتانعان.
سۇرانشى، ساۋرىق سەكىلدى
بولىپسىڭ، بالام، قاھارمان...
ەسىڭدە، بالام، بار شىعار.
ايتقانىم وتان ءامىرىن،
شەگىنبە جاۋدان، جاندى سال،
شەشىلمەك سودان تاعدىرىڭ! – دەپ بالاسىنا رۋح بەرە ءتۇسىپ،
دوستارىڭا سالەم ايت!
جاۋلارىڭدى جەڭىپ قايت!- دەپ تىلەك بىلدىرەدى.
جاكەڭ اقىن العادايدى جاقسى كورىپ، “وزگە بالارىم ءبىر توبە، بۇل ءبىر توبە” دەپ وتىرادى ەكەن. سۇراق: تاعى قانداي اقىندى بىلەسىڭدەر، بالاسىنا ولەڭ شىعارعان؟
جاۋاپ: اباي “ءابدىراحمانعا”
العاداي
↓
اكە كورگەن
اكەسىنىڭ سۇيىكتى ۇلى
ارمانشىل
ادال
اقىلدى
ەر جۇرەك
يبالى
سىيلى
II. اقىننىڭ “العاداي تۋرالى ءاربىر وي” ولەڭى مانەرلەپ وقىلادى. (ءمۇعالىم)
سۇراقتار: 1. العاداي كىم؟
2. اقىن اتا نەگە وعان كۇڭىرەنىپ ولەڭ شىعارادى؟
3. اقىن ونى نەگە جوقتايدى؟
4. العاداي نەگە، كىم ءۇشىن مەرت بولدى؟
5. سوعىسقا ارنالعان تاعى قانداي ولەڭدەرى بار؟
III. 1943 ج. بالاسى العادايدىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىكپەن قايتىس بولعانىن، عالي ورمانوۆ (سول كەزدەگى حاتشىسى)، ءابدىلدا تاجىبايەۆتار ەستىرتكەندە وسى جىرىن شىعارعان؟
سۇراقتار: 1. ولەڭنىڭ 1 - ءشى جانە 2 - ءشى بولىمدەرىنىڭ مازمۇننان بالاسىن جوعالتقان اكەسىنىڭ قايعىسىن قالاي بايقاۋعا بولادى؟
2. 3 - ءشى بولىمىندە اكە وزىنە قالاي توقتاۋ ايتادى؟
IV. ادەبيەت تەورياسى:
حالىق پوەزياسىنىڭ شاعىن تۇرلەرى:
تۇرمىس - سالت جىرلارى
(جار - جار، بەتاشار، سىنسۋ، بەسىك جىرى)،
مۇڭ - شەر ولەڭدەر
(قوشتاسۋ، ەستىرتۋ، جوقتاۋ، باتا)
بالالار، ولەڭدى تالداي وتىرىپ، اقىننىڭ ولەڭدەرىنە ورتاق كەيىپكەر “العادايعا” مىنەزدەمە جاسايىق. (اسسوسياسيا ادىسىمەن)
سۇراقتار: 1. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قانداي باتىرلارىن بىلەسىڭدەر؟
2. الداعى جىلى جەڭىستىڭ نەشە جىلدىق مەرەكەسى تويلانادى؟
3. جامبىل قانداي اقىن؟ (اسسوسياسيا ادىسىمەن)
جامبىل - ايتىسكەر اقىن، ابىز جىراۋ، ەپيك اقىن، جاۋىنگەر اقىن.
قورىتىندى: 1. تەستىك ساۋالدار
2. جازعان اڭگىمەلەر وقىتۋ
“ءبىز سوعىستى كورگەن جوقپىز”، “سوعىس بولماسىن!”
وقۋشىلاردى باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتقا ايتۋ.
تەستىك ساۋالدار
1. ج. جابايەۆ قاي جىلى تۋدى؟
ا) 1839ج.
ءا) 1843ج.
ب) 1846ج.
ۆ) 1849ج.
2. جامبىلدىڭ اكەسىنىڭ اتى؟
ا) ىستىباي
ءا) جاباي (جاپا)
ب) سۇىندىك
ۆ) كوكىم
3. جامبىلدىڭ شەشەسىنىڭ اتى؟
ا) ۇلدان
ءا) قۇرتقا
ب) ءلاسيمان
ۆ) سارا
4. جامبىلدىڭ شىققان جەرى؟
ا) ارعىن - اقجول
ءا) البان - ايت
ب) شاپراشتى - ەكەي
ۆ) نايمان
5. اقىننىڭ ەڭ العاشقى جەرى؟
ا) شاعىم
ءا) كوكىمگە
ب) وسيەت
6. جامبىلدىڭ وزىنە ءپىر تۇتقان ۇستازى
ا) كەنەن
ءا) ىبىراي
ب) ءسۇيىنباي
ۆ) شوقان
7. قۇلامبەت پەن جامبىل قاي جىلى ايتىستى؟
ا) 1880ج.
ءا) 1886ج.
ب) 1897ج.
ۆ) 1899ج.
8. جامبىلدىڭ شاكىرتى
ا) نۇريلا
ءا) كەنەن
ب) ايكۇمىس
ۆ) سارا
9. ۇلى وتان سوعىسىندا قازا تاپقان ۇلى
ا) تەزەكباي
ءا) قانان
ب) ءتايتى
ۆ) العاداي
10. جامبىل مەملەكەتتىك سىيلىعىن قاي جىلى الادى؟
ا) 1899ج.
ءا) 1909ج.
ب) 1932ج.
ۆ) 1941ج.
2. تاربيەلىك ماقساتى: پاتريوتيزمگە، وتاندى سۇيۋگە، ادامگەرشىلىككە باۋلۋ. پوەزيا، ءسوز ونەرى، كوركەمونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
3. دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ. ويلاۋ شەبەرلىگىن، سويلەۋ، جازۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: اڭگىمەلەسۋ، سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق جۇمىس، تەستىك ساۋالدار، مانەرلەپ جاتقا وقۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ج. جابايەۆ سۋرەتتەرى، شىعارمالارى، “داستان اتا” كىتابى.
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، بەينەلەۋ، ءان - مۋزىكا.
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) امانداسۋ
ءا) تۇگەندەۋ
ب) ساباققا نازار اۋدارتۋ ماقساتىندا:
بالالار، امانبىسىڭ شىراقتارىم،
مايىسىپ كولگە بىتكەن قۇراقتارىم.
جۇرمەسەم ەسەندەسىپ تۇرا المايمىن،
ىشىنەن اسىپ كەتسە ءبىر اپتانىن – دەپ جىرلاعان جامبىل اقىننىڭ اسقاق ءۇنى ۇرپاعىنا دەگەن اتالىق زور ماحابباتىن، اق پەيىلدىڭ كۋاسىندەي.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ەندەشە، ەكى عاسىردىڭ كۋاسى ج. جابايەۆتىڭ ءومىربايان مەن شىعارماشىلىعى جايلى جوسپار بويىنشا باياندايمىز.
1. جامبىلدىڭ بالا اتانۋى
2. قوبىزشى بالا
3. العاشقى ءدارىس
4. جاراپازان
5. مەنىڭ ءپىرىم - ءسۇيىنباي
6. جامبىل - ايتىسكەر اقىن
7. شوقانعا كەزدەسۋى
8. العاشقى وڭتۇستىك
9. “لەنينگرادتىق ورەندەرىم”
10. “اتتاندىرۋ” ولەڭىن جاتقا سۇراۋ.
جوسپار بويىنشا تىڭدالعاننان سوڭ، اقىننىڭ ءبىر شۋماق ولەڭىن وقيمىن:
كوكتەي ءتۇس وتانىمنىڭ شاتتىق باعى
كەل ۇشىپ، سايراي ءتۇسشى بۇلبۇل تاعى
بۇلبۇلداي شاتتىق جىرىن اقتارىڭدار،
وت جۇرەك ەركىندىكتىڭ ادامدارى.
بۇل ولەڭ 1938جىلى جازىلعان. “كۇن تولعاۋىنان” ءۇزىندى. ول كەز بەيبىت ءومىر بولاتىن. سودان كەيىن ۇلى وتان سوعىسى باستالىپ كەتتى.
سۇراق: 1. ۇلى وتان سوعىسى قاشان باستالدى جانە قاشان اياقتالدى؟ وسى سياقتى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا دا حالىق مايدانعا اتتاندىرعان اكە، اعا، بالا، جاقىندارىنا ارناپ قوشتاسۋ ولەڭدەرىن شىعارعان. سونىڭ ءبىرى – جامبىلدىڭ “اتتاندىرۋ” ولەڭى.
جاڭا ساباق:
I. جاكەننىڭ ءوز بەلىنەن التى ۇل بولعان: قوجامبەردى، قوجاش، اققۇل، ىزتىلەۋ، العاداي، تەزەكباي. الدىڭعى ەكەۋى ەرتەرەك ءولىپتى. ىزتىلەۋمەن العاداي ارميا قاتارىنا الىنادى. العادايدىڭ كورسەتكەن ەرلىكتەرىن ايتىپ، ءبولىم باستىعى حات جازعاندا، جاكەڭ قاتتى قۋاندى. 1942 جىلدىڭ كۇزىندە العادايدىڭ ءوزى اكەسىنە حات جازىپ، ەرلىك ىستەرىمەن تانىستىرادى. بالاسىنا قايتارعان جاۋابىندا اقىن:
حاتىڭدى، بالام، وقىدىم،
قالىڭدى ءبىلدىم ساپاردان.
قۋانىپ ساعان وتىرمىن.
گۆاردەەس اتانعان.
سۇرانشى، ساۋرىق سەكىلدى
بولىپسىڭ، بالام، قاھارمان...
ەسىڭدە، بالام، بار شىعار.
ايتقانىم وتان ءامىرىن،
شەگىنبە جاۋدان، جاندى سال،
شەشىلمەك سودان تاعدىرىڭ! – دەپ بالاسىنا رۋح بەرە ءتۇسىپ،
دوستارىڭا سالەم ايت!
جاۋلارىڭدى جەڭىپ قايت!- دەپ تىلەك بىلدىرەدى.
جاكەڭ اقىن العادايدى جاقسى كورىپ، “وزگە بالارىم ءبىر توبە، بۇل ءبىر توبە” دەپ وتىرادى ەكەن. سۇراق: تاعى قانداي اقىندى بىلەسىڭدەر، بالاسىنا ولەڭ شىعارعان؟
جاۋاپ: اباي “ءابدىراحمانعا”
العاداي
↓
اكە كورگەن
اكەسىنىڭ سۇيىكتى ۇلى
ارمانشىل
ادال
اقىلدى
ەر جۇرەك
يبالى
سىيلى
II. اقىننىڭ “العاداي تۋرالى ءاربىر وي” ولەڭى مانەرلەپ وقىلادى. (ءمۇعالىم)
سۇراقتار: 1. العاداي كىم؟
2. اقىن اتا نەگە وعان كۇڭىرەنىپ ولەڭ شىعارادى؟
3. اقىن ونى نەگە جوقتايدى؟
4. العاداي نەگە، كىم ءۇشىن مەرت بولدى؟
5. سوعىسقا ارنالعان تاعى قانداي ولەڭدەرى بار؟
III. 1943 ج. بالاسى العادايدىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىكپەن قايتىس بولعانىن، عالي ورمانوۆ (سول كەزدەگى حاتشىسى)، ءابدىلدا تاجىبايەۆتار ەستىرتكەندە وسى جىرىن شىعارعان؟
سۇراقتار: 1. ولەڭنىڭ 1 - ءشى جانە 2 - ءشى بولىمدەرىنىڭ مازمۇننان بالاسىن جوعالتقان اكەسىنىڭ قايعىسىن قالاي بايقاۋعا بولادى؟
2. 3 - ءشى بولىمىندە اكە وزىنە قالاي توقتاۋ ايتادى؟
IV. ادەبيەت تەورياسى:
حالىق پوەزياسىنىڭ شاعىن تۇرلەرى:
تۇرمىس - سالت جىرلارى
(جار - جار، بەتاشار، سىنسۋ، بەسىك جىرى)،
مۇڭ - شەر ولەڭدەر
(قوشتاسۋ، ەستىرتۋ، جوقتاۋ، باتا)
بالالار، ولەڭدى تالداي وتىرىپ، اقىننىڭ ولەڭدەرىنە ورتاق كەيىپكەر “العادايعا” مىنەزدەمە جاسايىق. (اسسوسياسيا ادىسىمەن)
سۇراقتار: 1. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قانداي باتىرلارىن بىلەسىڭدەر؟
2. الداعى جىلى جەڭىستىڭ نەشە جىلدىق مەرەكەسى تويلانادى؟
3. جامبىل قانداي اقىن؟ (اسسوسياسيا ادىسىمەن)
جامبىل - ايتىسكەر اقىن، ابىز جىراۋ، ەپيك اقىن، جاۋىنگەر اقىن.
قورىتىندى: 1. تەستىك ساۋالدار
2. جازعان اڭگىمەلەر وقىتۋ
“ءبىز سوعىستى كورگەن جوقپىز”، “سوعىس بولماسىن!”
وقۋشىلاردى باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتقا ايتۋ.
تەستىك ساۋالدار
1. ج. جابايەۆ قاي جىلى تۋدى؟
ا) 1839ج.
ءا) 1843ج.
ب) 1846ج.
ۆ) 1849ج.
2. جامبىلدىڭ اكەسىنىڭ اتى؟
ا) ىستىباي
ءا) جاباي (جاپا)
ب) سۇىندىك
ۆ) كوكىم
3. جامبىلدىڭ شەشەسىنىڭ اتى؟
ا) ۇلدان
ءا) قۇرتقا
ب) ءلاسيمان
ۆ) سارا
4. جامبىلدىڭ شىققان جەرى؟
ا) ارعىن - اقجول
ءا) البان - ايت
ب) شاپراشتى - ەكەي
ۆ) نايمان
5. اقىننىڭ ەڭ العاشقى جەرى؟
ا) شاعىم
ءا) كوكىمگە
ب) وسيەت
6. جامبىلدىڭ وزىنە ءپىر تۇتقان ۇستازى
ا) كەنەن
ءا) ىبىراي
ب) ءسۇيىنباي
ۆ) شوقان
7. قۇلامبەت پەن جامبىل قاي جىلى ايتىستى؟
ا) 1880ج.
ءا) 1886ج.
ب) 1897ج.
ۆ) 1899ج.
8. جامبىلدىڭ شاكىرتى
ا) نۇريلا
ءا) كەنەن
ب) ايكۇمىس
ۆ) سارا
9. ۇلى وتان سوعىسىندا قازا تاپقان ۇلى
ا) تەزەكباي
ءا) قانان
ب) ءتايتى
ۆ) العاداي
10. جامبىل مەملەكەتتىك سىيلىعىن قاي جىلى الادى؟
ا) 1899ج.
ءا) 1909ج.
ب) 1932ج.
ۆ) 1941ج.
You Might Also Like
