جانارتاۋلار، ىستىق بۇلاقتار، گەيزەرلەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جانارتاۋلار، ىستىق بۇلاقتار، گەيزەرلەر.
ساباقتىڭ ماقساتى:
«جانارتاۋ»، «گەيزەر» ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ. وقۋشىلارعا جانارتاۋ ءۇردىسىنىڭ جەر قويناۋىنان ماگمانىڭ شىعۋى مەن بايلانىستىلىعىن جانە جانارتاۋ ارەكەتىنىڭ ليتوسفەراعا، گيدروسفەراعا جانە اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋىنا اسەرى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ. جانارتاۋدىڭ تابيعي اپات ەكەنى جايىندا ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىعى:
وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىنە، جاڭالىقتاردى تەز قابىلداۋدى قالىپتاستىرۋ، ءبىلىمىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ءمانى:
وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن ءبىلىم ىزدەنۋگە، ارەكەتتەرىن تۋدىرۋ جانە ويلاۋ، سويلەۋ، قابىلداۋعا بايلانىستىرا وتىرىپ ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كارتا، جانارتاۋدىڭ قۇرىلىسى، كومپيۋتەر، گرافوپروەكتور، سلايد ارقىلى جاسالعان سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ ءپان ارالىق بايلانىسى: ادەبيەت، تاريح، بەينەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى:
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ.
§20. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ.
1) وي شاقىرۋ ستراتەگياسى.
وقۋشىلارعا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. داپتەرلەرىنە وزدەرى بىلەتىن سوزدىكتەر جازادى.
2) توپتاستىرۋ ستراتەگياسى.
سىنىپتى توپقا ءبولۋ ماقساتىندا ەپيسەنتر، وشاق، سەيسموگراف پاراقشالارىن تارقاتامىن. سىنىپتاعى وقۋشىلار وزدەرىنە بەرىلگەن پاراقشالارداعى اتتار بويىنشا 3 توپقا بولىنەدى. توپ وزدەرىنىڭ ىشىنەن توپ باسشىلارىن سايلايدى.
3) قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ا) توپ باسشىلارىنا بەرىلگەن قالالاردىڭ كوورديناتالارىن انىقتاۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى.
1. ريم 420 س. ە. 120 ش. ب.
2. توكيو 360 س. ە. 1390 ش. ب
3. انكارا 400 س. ە. 340 ش. ب.
ءا) ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعىپ توپتىڭ اتىن قورعاۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى.
4) زەردەلەۋ ستراتەگياسى.
كورسەتىلگەن سۋرەتتەردەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جەر شارىنىڭ ىشكى قۇرىلىسىن اتا؟
2. مانتيانىڭ قالىڭدىعى قانشاعا جۋىق؟
3. يادرو نەدەن تۇرادى؟
4. جەر قىرتىسىن تۇزەتىن تاۋ جىنىستارىن اتا؟
5. جەردىڭ سىلكىنۋ كۇشى نەمەن ولشەنەدى؟
6. جەر شارىندا قانداي جەر سىلكىنۋ بەلدەۋلەرى بار؟
5) ەسكە ءتۇسىرۋ ستراتەگياسى.
بۇل تاپسىرمادا كورسەتىلگەن جىلداردا بولعان وقيعالاردى انىقتاپ، كارتادان كورسەتەدى. تابيعي اپات جايىندا اتاپ وتەدى.
1. 1908 جىلى -
2. 1911 جىلى -
3. 1923 جىلى -
4. 1948 جىلى -
5. 1988 جىلى -
6. 1991 جىلى -
7. 1999 جىلى -
ءىىى جاڭا ساباق: جانارتاۋلار، ىستىق بۇلاقتار، گەيزەرلەر.
6) وي تولعانىس ستراتەگياسى.
ا) «جانارتاۋ»، «گەيزەر» دەگەن سوزدەردەن كەيىن وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
ءا) وقۋشىلاردىڭ تولعانىسىن وياتۋ ماقساتىندا «جانارتاۋ»، «گەيزەرلەر» سۋرەتتەرىن كورسەتۋ. سۋرەتتەن كەيىن وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
7) ماعىنانى تانۋ ستراتەگياسى.
ا) «جانارتاۋ، گەيزەرلەردىڭ» سۋرەتتەرى ارقىلى قۇرىلىسىن تانىستىرۋ.
ءا) جانارتاۋ، گەيزەرلەر تۋرالى جازىلعان مالىمەتتەردى، تاراتىپ 5 مينۋت وقۋعا بەرۋ.
8) ەركىن جازۋ ستراتەگياسى.
وزدەرى تىڭداعان، كورگەن جانە ايتقان مالىمەتتەردەن
كەيىنگى ويلارىن داپتەرگە جازۋ.
1 - 2 وقۋشىنىڭ جازعانىن وقىتۋ.
9) قورىتىندىلاۋ ستراتەگياسى.
ءمۇعالىمنىڭ جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ تۇسىندىرمەسى. جانارتاۋدى نە ءۇشىن زەرتتەۋ قاجەت ەكەندىگى جايىندا ءتۇسىندىرۋ. جانارتاۋلاردان كەلەتىن تابيعي اپاتتار جايىندا مالىمەت بەرۋ. كارتادان جانارتاۋدى بەلگىلەۋدىڭ شارتىمەن تانىستىرىپ، جانارتاۋلاردى كورسەتەدى.
ۇيگە: §21
كراكاتاۋ، كليۋچي شوقىسى جانارتاۋلارىنىڭ كوورديناتالارىن انىقتاۋ.
باعالاۋ.
جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلارعا تاراتىلعان پاراقشالار ارقىلى باعالاۋ. جالپى پاراقشالاردى ساناۋ ارقىلى توپتاردىڭ ورنىن انىقتاۋ.
ساباقتى بەكىتۋ.
1) سوزدىكپەن جۇمىس جاساۋ.
گرەكشە كراتەر - توستاعان
يسلاندشا گەيزەر - لاق ەتە ءتۇسۋ.
2) كەسكىن كارتاعا جانارتاۋلاردى بەلگىلەۋ ەكەندىگىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ.
مىسالى: كوتوپاحي، كليۋچي شوقىسى، كراكاتاۋ، ۆەزۋۆيي، كليماندجارو، ت. ب.
ساباقتىڭ ماقساتى:
«جانارتاۋ»، «گەيزەر» ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ. وقۋشىلارعا جانارتاۋ ءۇردىسىنىڭ جەر قويناۋىنان ماگمانىڭ شىعۋى مەن بايلانىستىلىعىن جانە جانارتاۋ ارەكەتىنىڭ ليتوسفەراعا، گيدروسفەراعا جانە اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋىنا اسەرى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ. جانارتاۋدىڭ تابيعي اپات ەكەنى جايىندا ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىعى:
وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىنە، جاڭالىقتاردى تەز قابىلداۋدى قالىپتاستىرۋ، ءبىلىمىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ءمانى:
وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن ءبىلىم ىزدەنۋگە، ارەكەتتەرىن تۋدىرۋ جانە ويلاۋ، سويلەۋ، قابىلداۋعا بايلانىستىرا وتىرىپ ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كارتا، جانارتاۋدىڭ قۇرىلىسى، كومپيۋتەر، گرافوپروەكتور، سلايد ارقىلى جاسالعان سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ ءپان ارالىق بايلانىسى: ادەبيەت، تاريح، بەينەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى:
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ.
§20. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ.
1) وي شاقىرۋ ستراتەگياسى.
وقۋشىلارعا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. داپتەرلەرىنە وزدەرى بىلەتىن سوزدىكتەر جازادى.
2) توپتاستىرۋ ستراتەگياسى.
سىنىپتى توپقا ءبولۋ ماقساتىندا ەپيسەنتر، وشاق، سەيسموگراف پاراقشالارىن تارقاتامىن. سىنىپتاعى وقۋشىلار وزدەرىنە بەرىلگەن پاراقشالارداعى اتتار بويىنشا 3 توپقا بولىنەدى. توپ وزدەرىنىڭ ىشىنەن توپ باسشىلارىن سايلايدى.
3) قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ا) توپ باسشىلارىنا بەرىلگەن قالالاردىڭ كوورديناتالارىن انىقتاۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى.
1. ريم 420 س. ە. 120 ش. ب.
2. توكيو 360 س. ە. 1390 ش. ب
3. انكارا 400 س. ە. 340 ش. ب.
ءا) ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعىپ توپتىڭ اتىن قورعاۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى.
4) زەردەلەۋ ستراتەگياسى.
كورسەتىلگەن سۋرەتتەردەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جەر شارىنىڭ ىشكى قۇرىلىسىن اتا؟
2. مانتيانىڭ قالىڭدىعى قانشاعا جۋىق؟
3. يادرو نەدەن تۇرادى؟
4. جەر قىرتىسىن تۇزەتىن تاۋ جىنىستارىن اتا؟
5. جەردىڭ سىلكىنۋ كۇشى نەمەن ولشەنەدى؟
6. جەر شارىندا قانداي جەر سىلكىنۋ بەلدەۋلەرى بار؟
5) ەسكە ءتۇسىرۋ ستراتەگياسى.
بۇل تاپسىرمادا كورسەتىلگەن جىلداردا بولعان وقيعالاردى انىقتاپ، كارتادان كورسەتەدى. تابيعي اپات جايىندا اتاپ وتەدى.
1. 1908 جىلى -
2. 1911 جىلى -
3. 1923 جىلى -
4. 1948 جىلى -
5. 1988 جىلى -
6. 1991 جىلى -
7. 1999 جىلى -
ءىىى جاڭا ساباق: جانارتاۋلار، ىستىق بۇلاقتار، گەيزەرلەر.
6) وي تولعانىس ستراتەگياسى.
ا) «جانارتاۋ»، «گەيزەر» دەگەن سوزدەردەن كەيىن وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
ءا) وقۋشىلاردىڭ تولعانىسىن وياتۋ ماقساتىندا «جانارتاۋ»، «گەيزەرلەر» سۋرەتتەرىن كورسەتۋ. سۋرەتتەن كەيىن وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
7) ماعىنانى تانۋ ستراتەگياسى.
ا) «جانارتاۋ، گەيزەرلەردىڭ» سۋرەتتەرى ارقىلى قۇرىلىسىن تانىستىرۋ.
ءا) جانارتاۋ، گەيزەرلەر تۋرالى جازىلعان مالىمەتتەردى، تاراتىپ 5 مينۋت وقۋعا بەرۋ.
8) ەركىن جازۋ ستراتەگياسى.
وزدەرى تىڭداعان، كورگەن جانە ايتقان مالىمەتتەردەن
كەيىنگى ويلارىن داپتەرگە جازۋ.
1 - 2 وقۋشىنىڭ جازعانىن وقىتۋ.
9) قورىتىندىلاۋ ستراتەگياسى.
ءمۇعالىمنىڭ جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ تۇسىندىرمەسى. جانارتاۋدى نە ءۇشىن زەرتتەۋ قاجەت ەكەندىگى جايىندا ءتۇسىندىرۋ. جانارتاۋلاردان كەلەتىن تابيعي اپاتتار جايىندا مالىمەت بەرۋ. كارتادان جانارتاۋدى بەلگىلەۋدىڭ شارتىمەن تانىستىرىپ، جانارتاۋلاردى كورسەتەدى.
ۇيگە: §21
كراكاتاۋ، كليۋچي شوقىسى جانارتاۋلارىنىڭ كوورديناتالارىن انىقتاۋ.
باعالاۋ.
جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلارعا تاراتىلعان پاراقشالار ارقىلى باعالاۋ. جالپى پاراقشالاردى ساناۋ ارقىلى توپتاردىڭ ورنىن انىقتاۋ.
ساباقتى بەكىتۋ.
1) سوزدىكپەن جۇمىس جاساۋ.
گرەكشە كراتەر - توستاعان
يسلاندشا گەيزەر - لاق ەتە ءتۇسۋ.
2) كەسكىن كارتاعا جانارتاۋلاردى بەلگىلەۋ ەكەندىگىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ.
مىسالى: كوتوپاحي، كليۋچي شوقىسى، كراكاتاۋ، ۆەزۋۆيي، كليماندجارو، ت. ب.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «استانا» تاقىرىبى بويىنشا توپتىق پىكىرلەسۋ.
