InfoHub Logo

ە.ا.بوكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى دۇيسەن انار الماس قىزى
وقىتۋشىسى باكيروۆا ينديرا دارحان قىزى

جاھاندىق ءومىر تالابىنا ساي جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتى جىلدام دامىتا وتىرىپ، پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق ادىستەمەلىك باستاپقى دايىندىقتى قالىپتاستىرمايىنشا، بالالار ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرە المايدى. «قازىرگى زاماندا جاستارعا اقپاراتتىق تەحنولوگيامەن بايلانىستى الەمدىك ستاندارتقا ساي مۇددەلى جاڭا ءبىلىم بەرۋ وتە قاجەت» -دەپ ەلباسىمىز ايتىپ كورسەتكەندەي جاس ۇرپاققا ءبىلىم بەرۋ جولىندا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى وقۋ ۇردىسىندە وڭتايلاندىرۋ مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. قوعامدا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋدا اقپاراتتىق، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى قاجەتتىلىگى قارىشتاپ تۇرعان كەزەڭدە ەلباسى ءوز نازارىندا وزەكتى ماسەلە رەتىندە قاراپ وتىرعان ءسوزسىز. ەلىمىزگە ارنالعان ءداستۇرلى جولداۋىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دامىتۋدا كەڭ كولەمدە مىندەتتەر قويىپ، سەنىم ارتىپ وتىر.

سول سەبەپتى AKT ءپانىن باستاۋىش سىنىپتان باستاپ ەنگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايتىنى بارشامىزعا ايان. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا ينفورماتيكا مەن جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋدىڭ قاجەت ەكەندىگى زەرتتەۋ جۇمىستارى ارقىلى تولىق جۇرگىزىلىپ، وقىتۋ ادىستەمەلەرى جان جاقتى قاراسگىرىلادى. اتاپ ايتاتىن بولساق، وتاندىق جانە شەت ەلدىك زەرتتەۋلەرمەن تانىسا وتىرىپ، الدىمەن تەوريالىق ماتەريالدار جينالادى، كەيىن وسى جينالعان ماتەريالدارعا قاتىستى باعدارلاما جاسالدى وسى جاساعان باعدارلاماعا سايكەس جازىلعان ءاربىر تاقىرىپقا تەرەڭنەن تالداۋ جاسالادى.

ول ءۇشىن الدىمەن باستاۋىش مەكتەپتەرگە ارنالعان ءار ءتۇرلى باسىلىمداعى پەداگوگيكالىق - پسيحولوگيالىق تەورياعا نەگىزدەلگەن كوزقاراستاردى، مەكتەپتەگى تاجىريبەلى ماماندار باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىنىڭ كوزقاراستارىن ەسەپكە الا وتىرىپ، وسى ماقساتتا جۇرگىزىلگەن اتا-انالار پىكىرى مەن ەكسپەريمەنتار جۇمىستىڭ قورىتىندىسىن قولدانا وتىرىپ باستاۋىش ءبىلىم بەرۋدەن باستاپ اكت ءپانى بويىنشا وتكىزىلەتىن ساباقتاردىڭ جىلدىق كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارىنىڭ ۇلگىسى جاسالدى.

قازىرگى تاڭدا جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا وقۋشىلار AKT ءپانىن جەڭىل جانە تەز مەڭگەرۋدە، ولاردىڭ قازىرگى ءومىر اعىمىنا دەگەن كوزقاراستارىنىڭ جان-جاقتى جوعارى دارەجەدە دامۋىنا بايلانىستى، ەندى ينفورماتيكا (اكت) ءپانىن ءتىپتى 1ء-شى سىنىپتان باستاپ ەنگىزۋگە بولادى دەگەن پىكىرىمدى ۇسىنامىن.

اقپاراتتىق قوعامدا جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا بالالاردى كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە دايىنداۋ ءۇشىن الدىمەن لوگيكالىق ويلاۋعا، تالداۋ جاساي بىلۋگە، ءوزارا قارىم - قاتىناسقا ۇيرەتۋ كەرەك. پسيحولوگتاردىڭ ايتۋى بويىنشا، بالانىڭ نەگىزگى لوگيكالىق ويلاۋى 4-6 جاس ارالىقا قالىپتاسادى.

ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا ينفورماتيۆنى وقىتۋ دارا باعدارلامامەن جۇزەگە اسۋدا. ال باستاۋىشتا بۇل دارا ءپان رەتىندە ەمەس، ورىس، قازاق تىلدەرى مەن ماتەماتيكاعا قولداۋشى ءپان رەتىندە جۇرەدى. بۇل ءادىستىڭ نەگىزگى مازمۇنى تومەندەگىدەي:

• ماتەماتيكا مەن ورىس ءتىلى كۋرستارىنىڭ ساباقتاستىعى؛
• مازمۇندى لوگيكالىق تاپسىرمالاردى ماقساتتى تۇردە ەنگىزۋ، ديداكتيكالىق ويىندار مەن ءداستۇرلى ەمەس ماقساتتاردى بيىك دەڭگەيدە شەشە بىلۋگە ۇيرەتۋ.

جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ جىلدان جىلعا كەڭ قۇلاش جايىپ دامۋى ادام قىزمەتىنىڭ بارلىق سالالارىنا ەنۋىنە وراي، جاس ۇرپاقتى كومپيۋتەرلىك تەحنيكانى پايدالانۋ ءۇشىن دايارلاۋدا، ولاردىڭ كومپيۋتەرلەرگە دەگەن وڭ كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋمەن قاتار، وقۋشىلاردىڭ سىنىپتا جانە سىنىپتان تىس وقۋ قىزمەتىن كومپيۋتەر ارقىلى ۇيىمداستىرۋ ەلباسىنىڭ «قازاقستان 2030» باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەندەي كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ماسەلەلەر بويىنشا تاجىريبەلەر جيناقتالىپ جوعارى جاققا ۇسىنىلدى.

قازىردەن باستاپ بالالاردى كىشكەنتايىنان وزدەرىن قورشاعان ورتامەن جان-جاقتى تانىستىرۋ، ولاردىڭ لوگيكالىق وي ءورىسىن شىعارماشىلىق جاعىنان دامىتۋ، سويلەۋ جانە ءجۇرىس - تۇرىس مادەنيەتتىلىگىن ارتتىرۋ، ولاردى كومپيۋتەر الەمىنە باۋلۋ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابىنا اينالىپ وتىر. وسى ماسەلەلەردىڭ ءار-تۇرلى جولدارى قاراستىرىلىپ، باسقا شەت مەملەكەتتەردىڭ وقۋ ءىس تاجىريبەلەرىن وقىپ، ۇيرەنە وتىرىپ:

1. باستاۋىش مەكتەپتە وقىتىلاتىن ساباقتاردا كومپيۋتەردى ءجيى پايدالانۋ؛
2. باستاۋىش سىنىپتان باستاپ جۇيەلى تۇردە ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋ؛
3. مەكتەپتەردە بالالارعا ارنالعان ينفورماتيكا ۇيىرمەلەرىن ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جۇرگىزۋگە بولاتىنىنا كوز جەتكىزۋدە.

ال جوعارىدا كورسەتىلگەن ادىسگەردىڭ بارلىعى ءبىر بىرىمەن ۇشتاستىرىلسا، جاس بۋىننىڭ كومپيۋتەرلىك ساۋاتتى، ءارى كومپيۋتەرلىك مادەنيەتتى بولىپ وسۋىنە جول اشادى.

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىنداعى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ جىلدان جىلعا كەڭ epic الىپ، جەدەل قارقىنمەن دامۋى، ءبىلىمنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن - باستاۋىش مەكتەپكە دە ءوز اسەرىن تيگىزۋدە.

سوندىقتان باستاۋىش ءبىلىم جۇيەسىنە باستى ماقسات - ءاربىر وقۋشىنى ينفورماتيكا عىلىمىنىڭ العاشقى فۋندامەنتالدى ءبىلىم نەگىزدەرىمەن تانىستىرۋ، ءوز بەتىمەن جۇمىسىن ارتتىرۋ مەن شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدا جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى پايدالانۋ جانە ونىڭ ءتيىمدى ادىستەمەسىن ۇسىنۋ.

سونىمەن قاتار، ولاردى ينفورماتيكا ءپانىن مەكتەپتە وقىتاتىن باسقا پاندەر مەن ۇيلەسگىرە وتىرىپ تۇپكىلىكتى جانە سانالى تۇردە مەڭگەرۋگە قاجەتتى داعدىلارمەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى.

جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ باستى تيىمدىلىگى - بۇل مۇعالىمگە باستاۋىشتاعى وقۋ ءۇردىسىنىڭ قۇرىلىمىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ، وقىتۋداعى ءپانارالىق بايلانىستى كۇشەيتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋگە جانە جەكە قابىلەتتەرىن كورە ءبىلىپ، ونى دامىتۋعا تولىق جاعداي جاساۋى. سونىمەن قاتار، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى - بۇل وقۋشىلارعا ءوز بەتىمەن نەمەسە بىرلەسكەن تۇردە شىعارماشىلىق جۇمىسپەن شۇعىلدانۋعا، ىزدەنۋگە، ءوز جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىن كورىپ، وز-وزىنە سىن كوزبەن قاراۋىنا جانە جەتكەن جەڭىستىكتەرىنەن ءلاززات الۋعا مۇمكىندىك بەرۋى.

AKT ءپانى باستاۋىش ءبىلىم بەرۋدەن باستاپ ەنگىزىلگەنمەن، ونى ءارتۇرلى ادىستەرمەن وقىتىپ، وسى پانگە دەگەن بالا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن ءتۇرلى وقىتۋ باعدارلامالارى، اسىرەسە قازاق مەكتەپتەرى ءۇشىن وتە تاپشى. سوندىقتان باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا ينفورماتيكا ساباعىن جۇرگىزۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرىپ، ونى ناقتى ماتەريالدارمەن تەوريالىق جانە پراكتيكالىق جاعىنان بايىتا ءتۇسۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى.

باستاۋىش سىنىپتا اكت-نى وقىتۋ...

AKT ءپانىنىڭ پروپەديەۆتيكالىق كۋرسىن باستاۋىش سىنىپتان باستاپ وقىتۋعا بولاتىندىعى جانە ونىڭ تيىمدىلىگى دۇنيەجۇزىلىك تاربيە نەگىزىندە دالەلدەنىپ وتىر.

عالىمداردىڭ، پراكتيك - مۇعالىمدەردىڭ پىكىرىنشە، جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا بۇل ءپاندى باستاۋىش سىنىپتاردا وقىتۋعا نەگىز بولاتىن فاكتورلار مىنالار:

• باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسىن اقپاراتتىق قوعامعا بەيىمدەۋ؛
• ەرتە جاستان بالالاردىڭ اقپاراتتىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛

باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اقپاراتتىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، الەمدىك اقپاراتتىق ءبىلىم كەڭىستىگىنە دايارلاۋ.

رەسەي عىلىمدارىنىڭ سوڭعى زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنسەك باستاۋىش سىنىپتاعى اكت-نىڭ پروپەديەۆتيكالىق كۋرسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى تومەندەگىدەي:

1. قولدانۋشىلىق.

مۇندا وقۋشىلار كومپيۋتەرمەن العاش تانىسىپ، وقۋ، ويىندىق جانە باستاۋىشتاعى پاندەر مازمۇنىنا قۇرالعان جاتتىقتىرۋشى باعدارلامالار نەگىزىندە كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتارى قالىپتاسادى. بۇل باعىتتى قولدانۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بالانىڭ كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقگى مەڭگەرۋى - بۇل ساباقتا جانە ساباقتان تىس كەزدە كومپيۋتەردى ءوز قاجەتىنە قاراي ەركىن پايدالانا ءبىلۋى، سونداي اق تەحنيكاعا ساۋاتتى ۇقىپتى قاراۋى.

قولدانۋشىلىق باعىتتارى پروپەديۆتيكالىق ينفورماتيكانى مەڭگەرۋ ناتيجەسىندە وقۋشىلاردا تومەندەگىدەي ءبىلىم مەن ىسكەرلىك قالىپتاسۋى ءتيىس:

• وقۋ ويىن باعدارلامالارى مەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ؛
• پروگراممالارمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندە باعدارلامالىق قۇجاتتاردى پايدالانۋ؛
• پروگراممامەن جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتانۋ، پروگراممانى ەنگىزۋ، كەرەكتىسىن تابۋ، ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋ.

1. اقپاراتتى - لوگيكالىق.

بۇل باعىت بويىنشا وقىتۋ بىرىنشىدەن، وقۋشىلاردىڭ قورشاعان ورتانىڭ ەلەمەنتتەرىن تانىپ، ولاردى اجىراتا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتسا، ەكىنشىدەن، ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىمەن قاتار بايقاعىشتىعىن زەيىنىن، بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداۋدىڭ وڭتايلى، ءتيىمدى جولدارىن تابا ءبىلۋ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا اسەرى مول. پسيحولوگتاردىڭ زەرتتەۋىنشە، ويلاۋدىڭ لوگيكالىق قۇرىلىمىنىڭ نەگىزدەرى 5-11 جاس ارالىعىندا قالىپتاسادى.

سوندىقتاندا الگوريتمدىك دامۋ قابىلەتتەرىن بارىنشا ەرتە جاستان قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگى وزىنەن-وزى تۋىندايدى.

1. شىعارماشىلىق.

باعىت بويىنشا وقىتۋدىڭ جاڭا ءادىس - تاسىلدەرىن قولدانۋ ارقىلى بالانىڭ كىشكەنتاي كەزىنەن دۇنيەگە وزىندىك كوزقاراستارىنىڭ قالىپتاسۋىنا جول اشۋ، ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋعا دايىنداۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرۋ. باستى ماقساتى - وقۋشى زەرتتەۋشى ەسەبىندە.

1. ءداستۇرلى كۋرسقا ينفورماتيكا ەلەمەنتتەرىن قوسۋ.

عىلىمداردىڭ زەرتتەۋلەرى بويىنشا، جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايى نەگىزىندە وقۋ پروسەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ ءرولى زور.

بۇگىنگى كۇنى عالامدىق پسيحولوگتار مەن پەداگوگتار وقۋ پروسەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى ءتاسىلى رەتىندە تومەندەگى شارتتاردى ۇسىنادى:

1. پروبلەمالىق وقىتۋدى قولدانۋ؛
2. الگوريتمدىك وقىتۋ؛
3. وقىتۋدى اقپاراتتاندىرۋ؛

5. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا ءپانارالىق كىرىكتىرۋ.

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا AKT ءپانى بالانىڭ تەحنيكا قۇلاعىندا ويلاپ وتىرعان ءوز زامانداستارىنان كەم بولماۋى ءۇشىن قاجەت. كەز كەلگەن ءپاندى ۇيرەتۋدىڭ ادىسگەمەلىك نەگىزى 5 كومپونەنتتەن تۇرادى. ولار: ماقسات، مازمۇن، ادىستەر، قاجەتتى قۇرال جابدىقپەن وقىتۋ فورماسى. ينفورماتيكا ءۇشىن ءقازىر ادىستەرىنىڭ جولدارى جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ بىرگە جاڭارىپ وتىر.

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا باستاۋىش سىنىپتاردا AKT ءپانىنىڭ ماقساتىن تومەندەگىدەي سيپاتتاۋعا بولادى:

1. اقپاراتتىق ساۋات اشۋدىڭ باستى نەگىزى؛
2. ويدى لوگيكالىق تۇردە دامىتۋ؛
3. الگوريتمدىك ءبىلىمدى جەتىلدىرۋ مەن ماقساتتى شەشۋدەگى جۇيەلىلىك؛
4. كومپيۋتەردى ۇيرەنۋدىڭ وڭاي جولدارىن ىزدەۋ.

باستاۋىش سىنىپتاردا بالا ءۇشىن وقۋدىڭ نەگىزگى سالاسى ويىن بولىپ تابىلادى. ويىن جانە ويىن جاعدايلارى بالانىڭ جان-جاقتى ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا دا، تاربيەسىنە دە ەسەر ەتەدى. سونىمەن بىرگە ءارتۇرلى پەداگوگيكالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسەدى. ينفورماتيكا (اكت) ويىن ادىستەمەلەرى نەگىزىندە وتكىزۋ وتە پايدالى. سەبەبى بۇل وزىنە بارلىق جۇمىس تۇرلەرىن قوسىپ بالانىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىسگەۋىنە، ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا كەڭ مۇمكىندىك بەرەدى.

ادامنىڭ تۇلعالىق قالىپتاسۋى-ۇزدىكسىز جانە كۇردەلى پروسەسس. ول ءبىلىم الۋدىڭ بەلگىلى ءبىر ساتىسىمەن شەكتەلمەيدى. بۇگىنگى تاڭدا دەمەك بولاشاقتا دا ءبىلىم قاجەتتىلىگى ادامنىڭ بەلسەندى ءومىرىن قامتيدى. سوندىقگان جاستاردىڭ بۇگىنگى ءبىلىمى - بولاشاقتا ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدىڭ جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋلارىنىڭ تەك قانا نەگىزى.

مۇنان شىعاتىن قورىتىندى-جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا وقۋشىلاردى ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋعا دايىنداۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرۋ بولىپ تابىلادى.

باكيروۆا ينديرا دارحان قىزى، دۇيسەن انار الماس قىزى

---