جاپىراق
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى
№266 مەكتەپ-ليسەي بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ع. ارىقبايەۆ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جاپىراق»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاپىراقتىڭ قۇرىلىسىن، پىشىنىنە بايلانىستى، جاپىراق تاقتاسىنا بايلانىستى فورمالارىن، جۇيكەلەنۋىن، ساباققا ورنالاسۋ تۇرلەرىن تانىتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ءار وقۋشىنىڭ بىلىمدىلىك، ۇجىمشىلدىق قابىلەتىن وياتۋ، ەستە ساقتاۋ، ءوي-ورىسىن دامىتۋ.
بىلىمدىلىگى: جاپىراقتىڭ تۇرلەرىن، قىزمەتىن، قۇرىلىسى مەن ساعاق اراسىنداعى بايلانىسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جۇيەلەۋ جانە تولىقتىرۋ.
دۇنيەتانىمدىق سيپاتتاما قورتىندى جاساۋعا باۋلۋ.
تاربيەلىگى: ءوزىن-وزى باسقارۋعا جەتەلەۋ جانە كوپشىل، ۇيىمشىل بولۋعا باۋلۋ. تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەپپەشوپتەر، سلايدتار، تىرەك-سىزبالار، جاپىراقتىڭ تۇرلەرى: رومبى، جۇرەك، جەبە، بۇيرەك، قىلقاندى جاپىراقتار.
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو بويىنشا.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
4. باعالاۋ.
ءى وي قوزعاۋ. (وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. )
جايقالتسا جاسىل جەلەك جاپىراعىن،
اجارلانىپ كەتەدى-اۋ اتىرابىم
تابيعاتتىڭ وسىنداي سۇلۋلىعىن،
ساقتاۋعا بارشا جاندى شاقىرامىن.
جاپىراق قويماسى عوي تازا اۋانىڭ
تازا اۋا قازىناسى جان داۋانىڭ
اعاش ەگىپ، ۇرپاققا ميراس ەتسەك،
الارمىز ءبىر اللانىڭ مىڭ ساۋابىن!
جاپىراققا زور ءمان بەرىپ، قارالىق،
جاپىراق تۇر كۇن نۇرىنان ءنار الىپ،
جاپىراقتان بولىنەتىن وتتەگى،
تازارتادى اۋامىزعا تارالىپ.
ءىى. جاڭا ساباق:
♦ جاپىراق - وسىمدىكتىڭ ءوسۋ مۇشەسى.
♦ جاپىراقتىڭ قىزمەتى:1اۋادان كومىرقىشقىل گازى مەن سۋ بۋىن ءسىڭىرىپ، جارىقتىڭ اسەرىنەن ورگانيكالىق زات ءتۇزۋ ( فوتوسينتەز) جۇرەدى،
♦ 2. جاسۋشاداعى ارتىق سۋدى بۋلاندىرادى،
♦ 3. گاز الماستىرادى،
♦ 4. ورگانيكالىق زاتتاردى قورعا جيناۋ،
♦ 5. كوبەيۋگە قاتىسادى.
وركەن مەن جاپىراق بىرگە داميدى. الدىمەن جاپىراق تاقتاسىنىڭ ۇشى، سودان سوڭ نەگىزى سوڭىندا ساعاعى وسەدى.
جاپىراقتىڭ سىرتقى قۇرىلىسى:
جاپىراق تاقتادان جانە ساعاقتان تۇرادى. جاپىراقتىڭ كەڭەيگەن بولىگى-تاقتاسى، ساباققا بەكىنەتىن جىڭىشكە بولىگى ساعاعى دەپ اتالادى. ساعاعى بولمايتىن جاپىراقتاردى ساعاقسىز جاپىراقتار دەيدى. فوتوسينتەز، سۋ بۋلانۋ، گاز الماسۋ، ورگانيكالىق زاتتاردى قورعا جيناۋ جاپىراق تاقتاسىندا جۇرەدى. ساعاعى جاپىراق جۇلىنىپ تۇسۋدەن ساقتايتىن بەرىك تىرەك قىزمەتىن اتقارادى. ساعاق جاپىراق تاقتاسىن جارىققا قاراي باعىتتاپ، بۇرىپ قوزعالۋ قىزمەتتەرىن اتقارادى. ساباقتان ساعا ارقىلى قورەكتىك زاتتار جاپىراققا وتەدى.
وسىمدىكتەردىڭ جاپىراق ساعاعىنىڭ تۇبىندە ورنالاسقان ءار ءتۇرلى ءپىشىندى مايدا جاپىراقشالاردى بوبەشىك جاپىراقشا دەيدى. ول جاپىراق تاقتاسىنان بۇرىنىراق ءوسىپ، بۇرشىكتى زاقىمدانۋدان قورعايدى. بۇرشىك اشىلعان سوڭ قۋراپ قالادى. (اسبۇرشاق، يتمۇرىن، راۋشان، بەدە، قاراعان ت. ب). كورۋگە بولادى.
جاپىراق تاقتاسىنىڭ نەگىزى ۇزارىپ ءوسىپ، ساعاقتىڭ ورنىنا تۇتىك ءتارىزدى قۋسىرىلادى. ونى قىناپ دەيدى. (بيداي، جۇگەرى، قامىستا، كۇرىشتە) ت. ب. بولادى.
جاپىراق تاقتاسىنىڭ ءپىشىنى:
وسىمدىكتىڭ تۇرىنە قاراي جاپىراق تاقتاسىنىڭ پىشىندەرى ءارتۇرلى.
قاراعاي، شىرشا—ينە ءتارىزدى قىلقاندى جىڭىشكە.
بيداي، قارابيداي، جۇگەرى، ارپادا - تاسپا ءتارىزدى
ءيىستى شوپتە –كۇرەك ءتارىزدى
جوكە، گۇلشەتەندە-جۇرەك ءپىشىندى
قۇسىقشوپتە –بۇيرەك ءپىشىندى
شىرماۋىقتا-جەبە ءتارىزدى.
جاپىراقتىڭ ءوسۋى، تىرشىلىك ەتۋ ۇزاقتىعى:
جاپىراق اعاشتىڭ ءبىرجىلدىق وركەنىنە تۇزىلەدى. ءوسۋى 30-40 كۇنگە سوزىلادى. تەك قىرىققۇلاق پەن ءتۇبىرتاسپا وسىمدىكتەرىندە تىرشىلىگىن جويعانشا وسە بەرەدى.
جاپىراقتىڭ تىرشىلىك ەتۋ مەرزىمى بىرنەشە ايدان -15 جىلعا دەيىن وسە بەرەدى.
قاراعاي-2-4 جىل
كاۆكاز سامىرسىنى 9-13 جىل
تيسا قىلقانى 6-10 جىل
شىرشادا 5-12 جىل
توزدى ەمەندە 1-2 جىل
قاراجيدەكتە 1-4 جىل وسەدى.
جاپىراقتىڭ تۇرلەرى:
♦ جاپىراق جاي جانە كۇردەلى بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
♦ جاي جاپىراق - ءبىر عانا تاقتاسى بار جاپىراق. (تەرەك، قاراعاش، قايىڭ، اعاشتارى جاتسا)
كۇردەلى جاپىراق - ءبىر ساعاقتا 2، ودان دا كوپ مايدا جاپىراقشالار بولسا كۇردەلى جاپىراق دەيدى. جاپىراقشالاردىڭ ءارقايسىسى ءوز الدىنا جەكە-جەكە تۇسەدى.
جاپىراقتاردىڭ ورنالاسۋىنا قاراي: ءۇش قۇلاقتى، ساۋساق سالالى، قاۋىرسىن ءتارىزدى كۇردەلى دەپ بولىنەدى.
1. ءۇش قۇلاقتى كۇردەلى ساعاعىندا 3 جاپىراقشا بولادى (بەدە، سويا ت.ب.)
2. ساۋساق سالالى كۇردەلى ساعاعتا 5-7، ودان دا كوپ ساۋساققا ۇقساپ ءبىر جەردەن تارالىپ ورنالاسادى. (قاراسورا، اتباس تالشىن، ءبورى بۇرشاق).
3. قاۋىرسىن ءتارىزدى كۇردەلى نەگىزگى ساعاقتى بويلاي ەكى جاعىنا بىردەي قۇس قاۋىرسىنى ءتارىزدى ورنالاسادى.
كەيبىر جاپىراقتاردى جۇپ، تاق بولادى.
جۇپ قاۋرسىندار (اسبۇرشاق، سارى قاراعان، قويانبۇرشاق
تاق قاۋىرسىندىلار -(قىزىل ميا، اق ميا، يتمۇرىن، اق قاراعان، شەتەن، گرەك جاڭعاعى ت. ب).
جۇيكەلەنۋ:
جۇيكەلەنۋ دەپ وتكىزگىش شوقتاردىڭ جاپىراق تاقتاسىنا ورنالاسۋىن ايتادى.
قىزمەتى:1. جاپىراققا بەرىكتىك قاسيەتىن بەرەدى؛2. جاپىراق قاباتتارىنا سۋ مەن ەرىگەن مينەرالدى تۇزداردى جەتكىزىلەدى
جۇيكەلەنۋ بىرنەشە تيپكە بولىنەدى:
1. قاۋىرسىن ءتارىزدى تورلى جۇيكەلەنۋ - نەگىزگى ورتالىق جۇيكەنىڭ جان-جاعىنان جاناما جۇيكەلەر تەڭدەي تارالادى. مىسالى تال، الما، تەرەك، المۇرت اعاشتارى.
2. ساۋساق سالالى جۇيكەلەنۋ - ورتالىق جۇيكە ءبىر جەردەن باستالىپ، جاپىراق جيەگىنە دەيىن ساۋساق ءتارىزدى سالالانىپ تارالادى. مىسالى ۇيەڭكى، ۇپىلمالىك، بەگونيا جاپىراقتارى.
3. پاراللەل جۇيكەلى-جۇيكەلەر جاپىراقتىڭ ۇشىنا دەيىن قاتارلاسا سوزىلادى. مىسالى بيداي، جۇگەرى وسىمدىكتەرى.
4ء-ىنشى ءتۇرى دوعالى جۇيكەلەنۋ.
دوعالى جۇيكەلەنۋ دەگەنىمىز جاپىراق تاقتاسىنىڭ تۇبىنەن قاتارلاسا شىققان جۇيكەلەر جاپىراق ۇشىنا جەتكەندە دوعا ءتارىزدى بىر-بىرىمەن تۇيىسەدى. مىسالى ىنجۋگۇل، جولجەلكەن.
جاپىراقتىڭ ساباققا ورنالاسۋى:
جاپىراقتاردىڭ ساباققا ورنالاسۋىندا بەلگىلى ءبىر زاڭدىلىق بار. بۇرىن شىققان جاپىراقتارى كەيىنگىلەرىنە كولەڭكە تۇسىرمەيتىندەي رەتپەن بەكىنەدى. بەكىنۋدىڭ 3 ءتۇرى بار: كەزەكتەسە، قاراما-قارسى جانە توپتانا ورنالاسۋ.
1. ساباقتىڭ ءار بۋىندا ءبىر جاپىراق بولسا –كەزەكتەسىپ ورنالاسۋ دەيدى.
2. ساباقتىڭ ءار بۋىندا ەكى جاپىراقتىڭ قاراما-قارسى بولسا. قاراما-قارسى دەيدى. (ۇيەنكى، گۇلشەتەن، قالامپىر، جالبىز)
3. ءا بۋىندا 3-كوپ بولسا، ونى توپتانىپ ورنالاسۋ دەيدى. (سارىاعاش، قىزىلبوياۋ، تالگۇل، قارعاكوز)
ءىىى. بيولوگيالىق ديكتانت:
1. جاپىراقتىڭ كەڭەيگەن جالپاق ءبولىمى...
2. جاپىراق ساعاعىنىڭ ورنىنا تۇتىك ءتارىزدى وسەتىن ءبولىم...
3. جاپىراقشا سانى جۇپ بولسا...بولادى.
4. وتكىزگىش شوقتاردىڭ جاپىراق تاقتاسىندا ورنالاسۋ...دەپ اتالادى.
5. ەگەر ءبىر بۋىندا ءۇش نەمەسە بىرنەشە جاپىراق بولسا...... . ورنالاسۋ بولادى.
6. ءوڭ جاسۋشالارىندا.... بولمايدى.
7. جاپىراقتىڭ ورتاڭعى جۇمساق بولىمىندەگى جاسۋشالار پىشىنىنە قاراي...بولىنەدى.
8. سۋمەن مينەرالدى زاتتار...ارقىلى وتەدى.
9. ىلعال از جەردە وسەتىن جاپىراقتار.... بولادى.
10. فوتوسينتەز ءۇردىسىن العاش سيپاتتاعان ورىس عالىمى...
11. قانت حلوروپلاستاردا وزگەرىپ...اينالادى.
12. يتمۇرىن جاپىراعىنىڭ جۇيكەلەنۋ ءتۇرى...
13. ساعاعىنىڭ تۇبىنە ورنالاسقان ءار ءتۇرلى ءپىشىندى مايدا جاپىراقشالاردى.... جاپىراق دەيدى.
14. كۇن ەنەرگياسىنىڭ قاتىسۋىمەن بولاتىن قۇبىلىس...
15. ساباقتىڭ ءار بۋىنىندا ءبىر جاپىراق بولسا قالاي ورنالاسقان..
16. جاپىراق جاسۋشاسىندا تىعىز ورنالاسپاي اراسىندا كەڭىستىكتەر بولسا...جاسۋشاسى دەپ اتالادى.
باعالاۋ:
ءۇي تاپسىرماسى: جاپىراقتى وقۋ، № 23، 24، 25، 26، 27. سۋرەتتەردۋ سالۋ:
قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى
№266 مەكتەپ-ليسەي بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ع. ارىقبايەۆ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جاپىراق»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاپىراقتىڭ قۇرىلىسىن، پىشىنىنە بايلانىستى، جاپىراق تاقتاسىنا بايلانىستى فورمالارىن، جۇيكەلەنۋىن، ساباققا ورنالاسۋ تۇرلەرىن تانىتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ءار وقۋشىنىڭ بىلىمدىلىك، ۇجىمشىلدىق قابىلەتىن وياتۋ، ەستە ساقتاۋ، ءوي-ورىسىن دامىتۋ.
بىلىمدىلىگى: جاپىراقتىڭ تۇرلەرىن، قىزمەتىن، قۇرىلىسى مەن ساعاق اراسىنداعى بايلانىسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جۇيەلەۋ جانە تولىقتىرۋ.
دۇنيەتانىمدىق سيپاتتاما قورتىندى جاساۋعا باۋلۋ.
تاربيەلىگى: ءوزىن-وزى باسقارۋعا جەتەلەۋ جانە كوپشىل، ۇيىمشىل بولۋعا باۋلۋ. تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەپپەشوپتەر، سلايدتار، تىرەك-سىزبالار، جاپىراقتىڭ تۇرلەرى: رومبى، جۇرەك، جەبە، بۇيرەك، قىلقاندى جاپىراقتار.
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو بويىنشا.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
4. باعالاۋ.
ءى وي قوزعاۋ. (وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. )
جايقالتسا جاسىل جەلەك جاپىراعىن،
اجارلانىپ كەتەدى-اۋ اتىرابىم
تابيعاتتىڭ وسىنداي سۇلۋلىعىن،
ساقتاۋعا بارشا جاندى شاقىرامىن.
جاپىراق قويماسى عوي تازا اۋانىڭ
تازا اۋا قازىناسى جان داۋانىڭ
اعاش ەگىپ، ۇرپاققا ميراس ەتسەك،
الارمىز ءبىر اللانىڭ مىڭ ساۋابىن!
جاپىراققا زور ءمان بەرىپ، قارالىق،
جاپىراق تۇر كۇن نۇرىنان ءنار الىپ،
جاپىراقتان بولىنەتىن وتتەگى،
تازارتادى اۋامىزعا تارالىپ.
ءىى. جاڭا ساباق:
♦ جاپىراق - وسىمدىكتىڭ ءوسۋ مۇشەسى.
♦ جاپىراقتىڭ قىزمەتى:1اۋادان كومىرقىشقىل گازى مەن سۋ بۋىن ءسىڭىرىپ، جارىقتىڭ اسەرىنەن ورگانيكالىق زات ءتۇزۋ ( فوتوسينتەز) جۇرەدى،
♦ 2. جاسۋشاداعى ارتىق سۋدى بۋلاندىرادى،
♦ 3. گاز الماستىرادى،
♦ 4. ورگانيكالىق زاتتاردى قورعا جيناۋ،
♦ 5. كوبەيۋگە قاتىسادى.
وركەن مەن جاپىراق بىرگە داميدى. الدىمەن جاپىراق تاقتاسىنىڭ ۇشى، سودان سوڭ نەگىزى سوڭىندا ساعاعى وسەدى.
جاپىراقتىڭ سىرتقى قۇرىلىسى:
جاپىراق تاقتادان جانە ساعاقتان تۇرادى. جاپىراقتىڭ كەڭەيگەن بولىگى-تاقتاسى، ساباققا بەكىنەتىن جىڭىشكە بولىگى ساعاعى دەپ اتالادى. ساعاعى بولمايتىن جاپىراقتاردى ساعاقسىز جاپىراقتار دەيدى. فوتوسينتەز، سۋ بۋلانۋ، گاز الماسۋ، ورگانيكالىق زاتتاردى قورعا جيناۋ جاپىراق تاقتاسىندا جۇرەدى. ساعاعى جاپىراق جۇلىنىپ تۇسۋدەن ساقتايتىن بەرىك تىرەك قىزمەتىن اتقارادى. ساعاق جاپىراق تاقتاسىن جارىققا قاراي باعىتتاپ، بۇرىپ قوزعالۋ قىزمەتتەرىن اتقارادى. ساباقتان ساعا ارقىلى قورەكتىك زاتتار جاپىراققا وتەدى.
وسىمدىكتەردىڭ جاپىراق ساعاعىنىڭ تۇبىندە ورنالاسقان ءار ءتۇرلى ءپىشىندى مايدا جاپىراقشالاردى بوبەشىك جاپىراقشا دەيدى. ول جاپىراق تاقتاسىنان بۇرىنىراق ءوسىپ، بۇرشىكتى زاقىمدانۋدان قورعايدى. بۇرشىك اشىلعان سوڭ قۋراپ قالادى. (اسبۇرشاق، يتمۇرىن، راۋشان، بەدە، قاراعان ت. ب). كورۋگە بولادى.
جاپىراق تاقتاسىنىڭ نەگىزى ۇزارىپ ءوسىپ، ساعاقتىڭ ورنىنا تۇتىك ءتارىزدى قۋسىرىلادى. ونى قىناپ دەيدى. (بيداي، جۇگەرى، قامىستا، كۇرىشتە) ت. ب. بولادى.
جاپىراق تاقتاسىنىڭ ءپىشىنى:
وسىمدىكتىڭ تۇرىنە قاراي جاپىراق تاقتاسىنىڭ پىشىندەرى ءارتۇرلى.
قاراعاي، شىرشا—ينە ءتارىزدى قىلقاندى جىڭىشكە.
بيداي، قارابيداي، جۇگەرى، ارپادا - تاسپا ءتارىزدى
ءيىستى شوپتە –كۇرەك ءتارىزدى
جوكە، گۇلشەتەندە-جۇرەك ءپىشىندى
قۇسىقشوپتە –بۇيرەك ءپىشىندى
شىرماۋىقتا-جەبە ءتارىزدى.
جاپىراقتىڭ ءوسۋى، تىرشىلىك ەتۋ ۇزاقتىعى:
جاپىراق اعاشتىڭ ءبىرجىلدىق وركەنىنە تۇزىلەدى. ءوسۋى 30-40 كۇنگە سوزىلادى. تەك قىرىققۇلاق پەن ءتۇبىرتاسپا وسىمدىكتەرىندە تىرشىلىگىن جويعانشا وسە بەرەدى.
جاپىراقتىڭ تىرشىلىك ەتۋ مەرزىمى بىرنەشە ايدان -15 جىلعا دەيىن وسە بەرەدى.
قاراعاي-2-4 جىل
كاۆكاز سامىرسىنى 9-13 جىل
تيسا قىلقانى 6-10 جىل
شىرشادا 5-12 جىل
توزدى ەمەندە 1-2 جىل
قاراجيدەكتە 1-4 جىل وسەدى.
جاپىراقتىڭ تۇرلەرى:
♦ جاپىراق جاي جانە كۇردەلى بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
♦ جاي جاپىراق - ءبىر عانا تاقتاسى بار جاپىراق. (تەرەك، قاراعاش، قايىڭ، اعاشتارى جاتسا)
كۇردەلى جاپىراق - ءبىر ساعاقتا 2، ودان دا كوپ مايدا جاپىراقشالار بولسا كۇردەلى جاپىراق دەيدى. جاپىراقشالاردىڭ ءارقايسىسى ءوز الدىنا جەكە-جەكە تۇسەدى.
جاپىراقتاردىڭ ورنالاسۋىنا قاراي: ءۇش قۇلاقتى، ساۋساق سالالى، قاۋىرسىن ءتارىزدى كۇردەلى دەپ بولىنەدى.
1. ءۇش قۇلاقتى كۇردەلى ساعاعىندا 3 جاپىراقشا بولادى (بەدە، سويا ت.ب.)
2. ساۋساق سالالى كۇردەلى ساعاعتا 5-7، ودان دا كوپ ساۋساققا ۇقساپ ءبىر جەردەن تارالىپ ورنالاسادى. (قاراسورا، اتباس تالشىن، ءبورى بۇرشاق).
3. قاۋىرسىن ءتارىزدى كۇردەلى نەگىزگى ساعاقتى بويلاي ەكى جاعىنا بىردەي قۇس قاۋىرسىنى ءتارىزدى ورنالاسادى.
كەيبىر جاپىراقتاردى جۇپ، تاق بولادى.
جۇپ قاۋرسىندار (اسبۇرشاق، سارى قاراعان، قويانبۇرشاق
تاق قاۋىرسىندىلار -(قىزىل ميا، اق ميا، يتمۇرىن، اق قاراعان، شەتەن، گرەك جاڭعاعى ت. ب).
جۇيكەلەنۋ:
جۇيكەلەنۋ دەپ وتكىزگىش شوقتاردىڭ جاپىراق تاقتاسىنا ورنالاسۋىن ايتادى.
قىزمەتى:1. جاپىراققا بەرىكتىك قاسيەتىن بەرەدى؛2. جاپىراق قاباتتارىنا سۋ مەن ەرىگەن مينەرالدى تۇزداردى جەتكىزىلەدى
جۇيكەلەنۋ بىرنەشە تيپكە بولىنەدى:
1. قاۋىرسىن ءتارىزدى تورلى جۇيكەلەنۋ - نەگىزگى ورتالىق جۇيكەنىڭ جان-جاعىنان جاناما جۇيكەلەر تەڭدەي تارالادى. مىسالى تال، الما، تەرەك، المۇرت اعاشتارى.
2. ساۋساق سالالى جۇيكەلەنۋ - ورتالىق جۇيكە ءبىر جەردەن باستالىپ، جاپىراق جيەگىنە دەيىن ساۋساق ءتارىزدى سالالانىپ تارالادى. مىسالى ۇيەڭكى، ۇپىلمالىك، بەگونيا جاپىراقتارى.
3. پاراللەل جۇيكەلى-جۇيكەلەر جاپىراقتىڭ ۇشىنا دەيىن قاتارلاسا سوزىلادى. مىسالى بيداي، جۇگەرى وسىمدىكتەرى.
4ء-ىنشى ءتۇرى دوعالى جۇيكەلەنۋ.
دوعالى جۇيكەلەنۋ دەگەنىمىز جاپىراق تاقتاسىنىڭ تۇبىنەن قاتارلاسا شىققان جۇيكەلەر جاپىراق ۇشىنا جەتكەندە دوعا ءتارىزدى بىر-بىرىمەن تۇيىسەدى. مىسالى ىنجۋگۇل، جولجەلكەن.
جاپىراقتىڭ ساباققا ورنالاسۋى:
جاپىراقتاردىڭ ساباققا ورنالاسۋىندا بەلگىلى ءبىر زاڭدىلىق بار. بۇرىن شىققان جاپىراقتارى كەيىنگىلەرىنە كولەڭكە تۇسىرمەيتىندەي رەتپەن بەكىنەدى. بەكىنۋدىڭ 3 ءتۇرى بار: كەزەكتەسە، قاراما-قارسى جانە توپتانا ورنالاسۋ.
1. ساباقتىڭ ءار بۋىندا ءبىر جاپىراق بولسا –كەزەكتەسىپ ورنالاسۋ دەيدى.
2. ساباقتىڭ ءار بۋىندا ەكى جاپىراقتىڭ قاراما-قارسى بولسا. قاراما-قارسى دەيدى. (ۇيەنكى، گۇلشەتەن، قالامپىر، جالبىز)
3. ءا بۋىندا 3-كوپ بولسا، ونى توپتانىپ ورنالاسۋ دەيدى. (سارىاعاش، قىزىلبوياۋ، تالگۇل، قارعاكوز)
ءىىى. بيولوگيالىق ديكتانت:
1. جاپىراقتىڭ كەڭەيگەن جالپاق ءبولىمى...
2. جاپىراق ساعاعىنىڭ ورنىنا تۇتىك ءتارىزدى وسەتىن ءبولىم...
3. جاپىراقشا سانى جۇپ بولسا...بولادى.
4. وتكىزگىش شوقتاردىڭ جاپىراق تاقتاسىندا ورنالاسۋ...دەپ اتالادى.
5. ەگەر ءبىر بۋىندا ءۇش نەمەسە بىرنەشە جاپىراق بولسا...... . ورنالاسۋ بولادى.
6. ءوڭ جاسۋشالارىندا.... بولمايدى.
7. جاپىراقتىڭ ورتاڭعى جۇمساق بولىمىندەگى جاسۋشالار پىشىنىنە قاراي...بولىنەدى.
8. سۋمەن مينەرالدى زاتتار...ارقىلى وتەدى.
9. ىلعال از جەردە وسەتىن جاپىراقتار.... بولادى.
10. فوتوسينتەز ءۇردىسىن العاش سيپاتتاعان ورىس عالىمى...
11. قانت حلوروپلاستاردا وزگەرىپ...اينالادى.
12. يتمۇرىن جاپىراعىنىڭ جۇيكەلەنۋ ءتۇرى...
13. ساعاعىنىڭ تۇبىنە ورنالاسقان ءار ءتۇرلى ءپىشىندى مايدا جاپىراقشالاردى.... جاپىراق دەيدى.
14. كۇن ەنەرگياسىنىڭ قاتىسۋىمەن بولاتىن قۇبىلىس...
15. ساباقتىڭ ءار بۋىنىندا ءبىر جاپىراق بولسا قالاي ورنالاسقان..
16. جاپىراق جاسۋشاسىندا تىعىز ورنالاسپاي اراسىندا كەڭىستىكتەر بولسا...جاسۋشاسى دەپ اتالادى.
باعالاۋ:
ءۇي تاپسىرماسى: جاپىراقتى وقۋ، № 23، 24، 25، 26، 27. سۋرەتتەردۋ سالۋ:
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تامىر تۇرلەرى جانە تامىر جۇيەلەرى.
