جۇمىر قۇرتتار
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى
№266 مەكتەپ-ليسەي بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ع. ارىقبايەۆ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جۇمىر قۇرتتار»
ساباقتىڭ ماقساتى: قۇرتتاردىڭ تۇرلەرىن، ايىرماشىلىقتارىن، قۇرىلىسىن تىرەك-سىزبا نۇسقالارى ارقىلى ءبىلۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جالپاق قۇرتتاردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق:. جاڭا ساباقتاعى باستى ماسەلەگە نازارىن اۋدارىپ، جەكە تۇلعانىڭ ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ
تاربيەلەۋ:وقۋشىنىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ساباققا ءوز ەركىمەن بەلسەنە ارالاسۋى، بىلىمدەرىن كورسەتە الۋعا ىقپال ەتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە، ءوزىن-وزى باسقارۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق. ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرما، سۇراق-جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا)وقۋشىلارمەن سەلەمدەسۋ.
ءا)تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
جۇمىر قۇرتتار - دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەن، شۇبالاڭقى، سيليندر ءپىشىندى نەمەسە
ۇرشىققا ۇقساس جاندىكتەر - قۇرساق كىرپىكشەلى قۇرت، زىمىرىق، قىلتىڭباس، جىپشە قۇرت قىلقۇرت.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ 20000-نان استام ءتۇرى بار كوپشىلىگى دارا جىنىستى اۋىز قۋىسى دەنەنىڭ الدىڭعى جاعىندا انال تەسىگى ارتقى جاعىندا ورنالاسقان تىنىس ال جانە قانتاراتۋ جۇيەسى بولمايدى تەڭىزدەردە، تۇششى سۋدا، توپىراقتا، كەيبىر ءتۇرى ادامداردا، جانۋارلاردا، وسىمدىكتەردە پارازيتتىكپەن تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ دەنەسى 3 قاباتتان تۇرادى:
1. ەڭ سىرتقى ءقاباتى-سىرقابىق
2. ورتاڭعى قابات-گيپودەرما
(تەرى استىنداعى قابات)
3. ەڭ استىنداعى ءقابات-بىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت
ءسىرقابىق - ءولى ۇلپا، سوندىقتان اعزا دەنەسىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرمەيدى، ءوزى وسپەيدى.
جۇمىر قۇرتتار دەنەسى وسكەن كەزدە ءسىرقابىقتى سىپىرىپ تاستايدى
جۇمىر قۇرتتاردىڭ ءسىرقابىقتى تاستاۋى تۇلەۋ دەپ اتالادى
گيپودەرما(گرەكشە “گيپو”استىندا، ”دەرما” تەرى) قاباتى
ءسىرقاباتتى استارلاپ جاتادى
استىڭعى جاعىنان ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت قاباتىنا قوسىلادى
پارازيتتىك جولمەن تىرشىلىك ەتەتىندەر: سۋىرتقى - ادامعا جانە جانۋارلارعا زيان كەلتىرەتىن جۇمىر قۇرتتار
سۋىرتقى-تەرى استىندا
تريحينەلا-بۇلشىقەتتەردە ىشەكسورعى، ۇشكىرقۇرت-ىشەكتە
ەرەسەكتەردەن گورى ءجاسوسپىرىم دەر مەن بالالاردىڭ اش ىشەگىندە ورنىعاتىن، ەكى ۇشى دا سۇيىرلەنىپ كەلگەن، دەنە تۇرقى 20سم-گە دەيىن جەتەتىن اقشىل نەمەسە سارعىش ءتۇستى جۇمىر قۇرت - ىشەكسورعى دەپ اتالادى
ىشەكسورعى
1. انالىعى
2. اتالىعى
ىشەكسورعىنىڭ قۇرىلىسى - الدىڭعى ۇشىندا اۋىزى، سوڭعى بولىگىندە انال تەسىگى بولادى. اۋىزىندا ءۇش ەرىن بار. قۇرت سول ەرىندەرى ارقىلى ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. دەنەسىنىڭ سىرتى سىرقابىقپەن قاپتالعان. كوزى جوق.
قورەكتەنۋى - قورەگى اۋىزىنان تۇتىك ءتارىزدى ىشەككە وتەدى. ىشەك 3 بولىكتەن قۇرالادى:الدىڭعى، ورتاڭعى جانە سوڭعى. قورىتىلعان قورەكتى ىشەكتىڭ قابىرعاسى سورىپ، دەنە قۋىسىن تولتىرىپ تۇرعان سۇيىقتىققا جەتكىزەدى دە، ونى دەنەنىڭ جاسۋشالارى سىڭىرەدى. قورىتىلماي قالعان قورەك قالدىعى دەنەنىڭ سوڭعى بولىگىندەگى انال تەسىگى ارقىلى سىرتقا شىعادى.
كوبەيۋى - دارا جىنىستى جاندىكتەر. ۇرىقتانعان جۇمىرتقالار ىشەككە ءبولىنىپ شىعىپ، قورىتىلماعان تاماق قالدىعىمەن بىرگە سىرتقا شىعادى. ونداي ورتاعا تۇسكەن جۇمىرتقالار دەرناسىلدەرگە اينالادى.
ىشەكسورعىنىڭ كوبەيۋى:
دەرناسىلدەر قولدىڭ كىرى جانە جۋىلماعان كوكونىستەردەن ادامنىڭ اۋىزىنا تۇسەدى
دەرناسىلدەر قانمەن بىرگە وكپەگە ەنەدى. وندايدا قاقىرىق ءبولىنىپ، ادام جوتەلەدى
دەرناسىل ىشەكسورعى قاقىرىقپەن بىرگە اۋىزعا تۇسەدى. ودان ىشەككە وتەدى. ىشەكتە جۇمىرتقالاردى جارىپ، دەرناسىلدەر ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. ىشەكسورعى بولگەن ۋلى زاتتاردان ىشەكتىڭ قىزمەتى بۇزىلادى
ادام جۇتىنعاندا دەرناسىلدەر ىشەككە بارادى دا، دايىن ازىقپەن قورەكتەنىپ، جەتىلەدى دە
3-ايدان سوڭ ەرەسەك ىشەكسورعى جۇمىرتقالايدى.
تىرەك سىزبالامەن جۇمىس:
داپتەرىمەن جۇمىس
1-تاپسىرما.
جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن قۇرتتاردى اتا
باۋىرسورعىش-------------------------------ەحينوكوكك
ءسۇت سۇلاما ---------------------------------- ۇشكىرقۇرت
ادام ىشەكسورعىسى------------------------ قىلتىڭباس
شوشقا جارماسقاعى --------------------- قىلقۇرت
2-تاپسىرما. سويلەمدەردى تولىقتىر
1. جۇمىر قۇرت دەپ -___________________ اتايمىز
2. دەنەسىنىڭ سىرتىنان ____________________ قاپتالعان.
3. دەنەسىنىڭ ءۇشىنشى قاباتى ___________________ قاباتى.
4. دەنەسىنىڭ الدىڭعى جاعىندا _____________________ ورنالاسادى.
5. دەنەسىنىڭ سوڭعى بولىگىندە __________________________ بولادى.
ۇيگە تاپسىرما: جۇمىر قۇرتتاردى وقىپ كەلۋ.
№266 مەكتەپ-ليسەي بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ع. ارىقبايەۆ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جۇمىر قۇرتتار»
ساباقتىڭ ماقساتى: قۇرتتاردىڭ تۇرلەرىن، ايىرماشىلىقتارىن، قۇرىلىسىن تىرەك-سىزبا نۇسقالارى ارقىلى ءبىلۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جالپاق قۇرتتاردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق:. جاڭا ساباقتاعى باستى ماسەلەگە نازارىن اۋدارىپ، جەكە تۇلعانىڭ ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ
تاربيەلەۋ:وقۋشىنىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ساباققا ءوز ەركىمەن بەلسەنە ارالاسۋى، بىلىمدەرىن كورسەتە الۋعا ىقپال ەتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە، ءوزىن-وزى باسقارۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق. ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرما، سۇراق-جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا)وقۋشىلارمەن سەلەمدەسۋ.
ءا)تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
جۇمىر قۇرتتار - دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەن، شۇبالاڭقى، سيليندر ءپىشىندى نەمەسە
ۇرشىققا ۇقساس جاندىكتەر - قۇرساق كىرپىكشەلى قۇرت، زىمىرىق، قىلتىڭباس، جىپشە قۇرت قىلقۇرت.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ 20000-نان استام ءتۇرى بار كوپشىلىگى دارا جىنىستى اۋىز قۋىسى دەنەنىڭ الدىڭعى جاعىندا انال تەسىگى ارتقى جاعىندا ورنالاسقان تىنىس ال جانە قانتاراتۋ جۇيەسى بولمايدى تەڭىزدەردە، تۇششى سۋدا، توپىراقتا، كەيبىر ءتۇرى ادامداردا، جانۋارلاردا، وسىمدىكتەردە پارازيتتىكپەن تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ دەنەسى 3 قاباتتان تۇرادى:
1. ەڭ سىرتقى ءقاباتى-سىرقابىق
2. ورتاڭعى قابات-گيپودەرما
(تەرى استىنداعى قابات)
3. ەڭ استىنداعى ءقابات-بىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت
ءسىرقابىق - ءولى ۇلپا، سوندىقتان اعزا دەنەسىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرمەيدى، ءوزى وسپەيدى.
جۇمىر قۇرتتار دەنەسى وسكەن كەزدە ءسىرقابىقتى سىپىرىپ تاستايدى
جۇمىر قۇرتتاردىڭ ءسىرقابىقتى تاستاۋى تۇلەۋ دەپ اتالادى
گيپودەرما(گرەكشە “گيپو”استىندا، ”دەرما” تەرى) قاباتى
ءسىرقاباتتى استارلاپ جاتادى
استىڭعى جاعىنان ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت قاباتىنا قوسىلادى
پارازيتتىك جولمەن تىرشىلىك ەتەتىندەر: سۋىرتقى - ادامعا جانە جانۋارلارعا زيان كەلتىرەتىن جۇمىر قۇرتتار
سۋىرتقى-تەرى استىندا
تريحينەلا-بۇلشىقەتتەردە ىشەكسورعى، ۇشكىرقۇرت-ىشەكتە
ەرەسەكتەردەن گورى ءجاسوسپىرىم دەر مەن بالالاردىڭ اش ىشەگىندە ورنىعاتىن، ەكى ۇشى دا سۇيىرلەنىپ كەلگەن، دەنە تۇرقى 20سم-گە دەيىن جەتەتىن اقشىل نەمەسە سارعىش ءتۇستى جۇمىر قۇرت - ىشەكسورعى دەپ اتالادى
ىشەكسورعى
1. انالىعى
2. اتالىعى
ىشەكسورعىنىڭ قۇرىلىسى - الدىڭعى ۇشىندا اۋىزى، سوڭعى بولىگىندە انال تەسىگى بولادى. اۋىزىندا ءۇش ەرىن بار. قۇرت سول ەرىندەرى ارقىلى ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. دەنەسىنىڭ سىرتى سىرقابىقپەن قاپتالعان. كوزى جوق.
قورەكتەنۋى - قورەگى اۋىزىنان تۇتىك ءتارىزدى ىشەككە وتەدى. ىشەك 3 بولىكتەن قۇرالادى:الدىڭعى، ورتاڭعى جانە سوڭعى. قورىتىلعان قورەكتى ىشەكتىڭ قابىرعاسى سورىپ، دەنە قۋىسىن تولتىرىپ تۇرعان سۇيىقتىققا جەتكىزەدى دە، ونى دەنەنىڭ جاسۋشالارى سىڭىرەدى. قورىتىلماي قالعان قورەك قالدىعى دەنەنىڭ سوڭعى بولىگىندەگى انال تەسىگى ارقىلى سىرتقا شىعادى.
كوبەيۋى - دارا جىنىستى جاندىكتەر. ۇرىقتانعان جۇمىرتقالار ىشەككە ءبولىنىپ شىعىپ، قورىتىلماعان تاماق قالدىعىمەن بىرگە سىرتقا شىعادى. ونداي ورتاعا تۇسكەن جۇمىرتقالار دەرناسىلدەرگە اينالادى.
ىشەكسورعىنىڭ كوبەيۋى:
دەرناسىلدەر قولدىڭ كىرى جانە جۋىلماعان كوكونىستەردەن ادامنىڭ اۋىزىنا تۇسەدى
دەرناسىلدەر قانمەن بىرگە وكپەگە ەنەدى. وندايدا قاقىرىق ءبولىنىپ، ادام جوتەلەدى
دەرناسىل ىشەكسورعى قاقىرىقپەن بىرگە اۋىزعا تۇسەدى. ودان ىشەككە وتەدى. ىشەكتە جۇمىرتقالاردى جارىپ، دەرناسىلدەر ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. ىشەكسورعى بولگەن ۋلى زاتتاردان ىشەكتىڭ قىزمەتى بۇزىلادى
ادام جۇتىنعاندا دەرناسىلدەر ىشەككە بارادى دا، دايىن ازىقپەن قورەكتەنىپ، جەتىلەدى دە
3-ايدان سوڭ ەرەسەك ىشەكسورعى جۇمىرتقالايدى.
تىرەك سىزبالامەن جۇمىس:
داپتەرىمەن جۇمىس
1-تاپسىرما.
جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن قۇرتتاردى اتا
باۋىرسورعىش-------------------------------ەحينوكوكك
ءسۇت سۇلاما ---------------------------------- ۇشكىرقۇرت
ادام ىشەكسورعىسى------------------------ قىلتىڭباس
شوشقا جارماسقاعى --------------------- قىلقۇرت
2-تاپسىرما. سويلەمدەردى تولىقتىر
1. جۇمىر قۇرت دەپ -___________________ اتايمىز
2. دەنەسىنىڭ سىرتىنان ____________________ قاپتالعان.
3. دەنەسىنىڭ ءۇشىنشى قاباتى ___________________ قاباتى.
4. دەنەسىنىڭ الدىڭعى جاعىندا _____________________ ورنالاسادى.
5. دەنەسىنىڭ سوڭعى بولىگىندە __________________________ بولادى.
ۇيگە تاپسىرما: جۇمىر قۇرتتاردى وقىپ كەلۋ.
You Might Also Like
