InfoHub Logo

كۇلىك بالاسى تىلەۋىمبەت، مۇنان تۋعان — كۇنتۋ، مۇنان تۋعان — جانايدار. بۇل جانايدار — ابىلاي حان زامانىندا جاس بالا. جۇرت اۋزىندا «جاقسى جانايدار» اتانعان.

سول زاماناداعى ينجاراي ءشارىپ [بۇحار — ە.ق. ەسك.] حانى ارقاداعى ابىلاي حانعا ەلشى جىبەرگەن:

— ماي قاتىعىن تاۋىپ بەرسىن، — دەپ.

سوندا ابىلاي حان كۇلىك جانكە باتىر بيگە كىسى جىبەرگەن: ءبىر اۋىز سوزىمە جاۋاپتى ءتۇزۋ تاۋىپ بەرەرلىك جان تاۋىپ جىبەرسىن، — دەپ.

سوندا جانكە باتىر بي ءوزىنىڭ سىنىنا كەلگەندىكتەن، ون ءتورت جاسار بالا كۇنتۋ بالاسى جانايداردى جىبەرگەن. سوندا جانايدار ابىلاي حانعا:

— الديار، — دەپ كىرىپ بارعاندا، وتىرعىزباستان سۇراعان:

— بالام، ماي قاتىعى نە بولادى؟ — دەپ.

سوندا جانايدار كىدىرمەستەن جاۋاپ قايتارىپتى:

— بۇرىنعىلار ايتپاپ پا ەدى، «حالىق اينىسا، حان تۇزەيدى. ماي اينىسا، تۇز تۇزەيدى» دەپ. حالىق قاتىعى — ورتاسىنداعى حانى بولادى دا، دۇنيەدەگى ءتامام تاماقتىڭ ءدامىن كىرگىزەتۇعىن ماي قاتىعى — تۇزداعى، تاقسىر! — دەگەن.

بۇل سوزدەن ابىلاي حان بۇقار حانى تۇز سۇراتقاندىعىن ءبىلىپتى. ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسى قازاقتان تۇيە جيدىرىپ، قىرىق بي جانە جانايداردى اتشى قىلىپ قوسىپ بەرىپ، كوپ ءتۇز تيەپ جىبەرەدى. بارعان قىرىق ءبيدى بۇحار حانى سىيلاپ كۇتتى. قايتارار كەزى بولعاندا بۇحار حانى سۇرادى:

— ابىلاي ارتىق پا، مەن ارتىق پا؟ — دەپ. قىرىق ءبيى ايتتى:

— ءسىز ارتىقسىز، ءسىزدىڭ تەگىڭىز دە اسىل، ءسىزدىڭ جەرىڭىز دە اسىل، ءوزىڭىزدىڭ اسىلدىعىڭىز — بۇحارداي شاھاردا، التىن تاقتىڭ ۇستىندە سارى الا التىنعا مالشىنىپ وتىرسىز. جەرىڭىزدىڭ اسىلدىعى — ءسىزدىڭ جەرىڭىزدە ەتىكپەن ناماز وقۋعا جارايدى، —  دەستى.

بۇحاردىڭ حانى سۇرادى:

— ابىلايدىڭ وسى وتىرعاندارىڭىزدان باسقا جىبەرگەن كىسىسى بار ما ەدى؟ — دەپ.

— قوستا ءبىر اتشى بالا بار، ون تورتتە.

— ەندەشە سونى شاقىر. ونى شاقىرىپ كەلدى. بۇحار حانى ايتتى:

— ءاي، بالام، مەن ارتىق پا، ابىلاي ارتىق پا؟ بالا ايتتى:

— ابىلاي ارتىق!

بۇحار حانى:

— ابىلاي مەنەن قالايشا ارتىق بولادى؟ — دەدى.

بالا ايتتى:

— ابىلاي اتاسى ساداعىن ساعىمعا كوتەرتكەن. نۇردان پايدا بولعان. ءسىزدىڭ اتاڭىز — اقماڭعىت، توقماڭعىت. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ بالالارى ويناعاندا: «ماڭعىت، اۋزىڭا ساڭعىت» — دەپ وينايدى. تۇبى-تەگىڭ ماڭعىت جاقسى بولاتۇعىن بولسا، اۋىزعا ءاي دەپ الىنباس ەدى، — دەپ بالا جاۋاپ كايتارىپتى.

— بالام، ابىلايدىڭ تۇرعان جەرى اسىل ما، مەنىڭ تۇرعان جەرىم اسىل ما؟ — دەيدى.

— ءسىزدىڭ وزىڭىزدەن ابىلايدىڭ ءوزى اسىل، جەرىڭىزدەن جەرى اسىل. ءسىزدىڭ جەرىڭىز اسىل بولاتۇعىن بولسا، سۋدى سامارقاندتان الدىرىپ ىشەر مە ەدىڭىز، تۇزدى سارىارقادان سۇراتار ما ەدى ءڭىز؟ ابىلايدىڭ تۇرعان جەرى — سارىارقا. ەكى باسسا، ءبىر بۇلاق. اعار سۋى بال تاتيدى، اق شاباعى ماي تاتيدى. ەكى باسسا، ءبىر تۇز. ءبىر ۇيىنەن ءبىر ءۇيى تۇز سۇرامايدى، — دەيدى.

بۇحار حانى سوزىنە ىرزا بولعاندىقتان، قىرىق بيگە سىيلاعانى جالعىز بالاعا بەرگەنىنە تەڭ بولىپتى. بالانىڭ «جاقسى جانايدار» اتانعان جەرى — بۇل. «تاۋداي تالاپ بەرگەنشە، بارماقتاي ب ا ق» دەگەن — وسى. باسىنا ب ا ق قونباعاندىقتان اتاعى شىقپادى. بۇل جانايدار ءبىر جاقتان ۇيىنە كەلسە، بايبىشەسى ءبىر ەركەك بالا تاۋىپ، بەسىككە بولەپ جاتىر ەكەن.

— قاتىن، قاتىن! كەۋدەسىن اقىرىن، بوس تاڭا گور. كەۋدەسى تولعان اللانىڭ زىكىرى ەكەن، — دەپتى.

سول بالاسىنىڭ اتى — وتەمىس. جاڭكە باتىر ومىرىندە جانايداردى ۇيگە وتىرعىزباپتى. ءۇش ءجۇزدىڭ ورتاسىندا بولعان باس قوسۋعا جىبەرىپ وتىرادى ەكەن. قايدا بارسا دا، شەشەندىگىمەن سۋدان قايماق قالقىعانداي بولا بەرىپتى.

ءبىر جيىن توپتا قۋاندىقتان شىققان بايدالى بي جانايداردىڭ سوزىنە ءسوز تاۋىپ ايتا الماعان سوڭ، كەمىتىپ:

— وسى نەمەنىڭ اكەسىنىڭ اتى كۇنتۋ مە ەدى، قيتۋ ما ەدى؟ — دەپتى.

سوندا جانايدار:

— ەرىم بار-دى ىڭىرشاق،
اتىم بار-دى توبىشاق.
اكەم اتى كۇنتۋ بولسىن، قيتۋ بولسىن،
ونىڭ ماعان نە كەرەگى بار؟
اقىلىم بار ءبىر قۇشاق، —

دەگەن ەكەن. قۇداي راحمەت قىلسىن جاقسى جانايدارعا!

---