جاقسى كوڭىل-كۇي جان ازىعى (ترەنينگ)
قۇرمەتتى ارىپتەستەر، بۇگىن سىزدەردىڭ پسيحيكالىق كوڭىل-كۇيلەرىڭىزدى كوتەرۋگە، ءوز بويلارىڭىزداعى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىڭىزدى باعالاي بىلۋگە، وز-وزىڭىزگە قۇرمەتپەن قاراۋعا، بىر-بىرىمىزبەن سىيلاستىق قارىم-قاتىناستا بولۋعا ارنالعان اۋەندى تەراپيا ساعاتىنا ۇيىمشىلدىقپەن قاتىسۋعا شاقىرامىن.
دۇنيەدە مۇعالىمدىكتەن قۇرمەتتى ماماندىق جوق. بۇل وتە قيىن، كۇردەلى مىندەت. ناعىز ءمۇعالىم ءوزى وقىتاتىن ءپاندى، سوعان بايلانىستى عىلىم سالاسىن تەرەڭ بىلۋىمەن، سول ءبىلىمىن بالالارعا دۇرىس جەتكىزۋمەن كوزگە ءتۇسىپ ەرەكشەلەنەدى.
وقۋشىلاردىڭ ينتەللەكتۋالدىق دارەجەسىنىڭ كۇننەن كۇنگە ارتۋىنا بايلانىستى مەكتەپتە جۇمىس ىستەۋ بارعان سايىن كۇردەلەنىپ كەلەدى. قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءبىلىمدى، ينتەللەكتۋالدى، عىلىم مەن تەحنيكادان، ونەر مەن ساياساتتان حابارى بار، جان-جاقتى مىنەزگە باي ءمۇعالىم جوعارى باعالانادى.
ءقازىر سىزدەردىڭ ەركىن، ىڭعايلى وتىرۋلارىڭىز سۇرالادى. بارشاڭىزدان مىنا بەينە كليپكە زەيىن قويىپ، مۇقيات قاراۋلارىڭىز سۇرالادى.
اۋديوترەنينگ.
تەست: "ءسىز كوشباسشى بولا الاسىز با؟"
1. بالا كەزىڭىزدە ۇلكەننىڭ ءتىلىن الۋ مەن وزگەگە باعىنۋ ءسىز ءۇشىن اۋىر بولدى ما؟
ءيا (10 ۇپاي)
ەسىمدە جوق، بىلمەيمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
2. «عىلىم مەن مادەنيەتتەگى جەتىستىكتەرگە تەك بيلىك ەتە الاتىن جاندار عانا قول جەتكىزە الادى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
3. «ناعىز ەر-ازامات ايەل زاتىن ءوز تالاپتارى مەن زاڭدارىنا باعىندىرا ءبىلۋ كەرەك» دەگەن ويعا كوزقاراسىڭىز؟
وتە دۇرىس (10 ۇپاي)
ناقتى ايتا المايمىن (5 ۇپاي)
دۇرىس ەمەس (0 ۇپاي)
4. جاقىن جاندارىڭىزدىڭ استى-ۇستىڭىزگە ءتۇسىپ، ەركەلەتكەندىگى سىزگە ۇنايدى ما؟
ءيا، وعان ەش قارسىلىعىم جوق (10 ۇپاي)
كەيدە-كەيدە (5 ۇپاي)
شىنىمدى ايتسام، ۇنامايدى (0 ۇپاي)
5. «ايەل زاتى كونبىس بولۋ كەرەك» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
6. «مەنى قورشاعان جانداردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن موينىما كوپ دۇنيەنى جۇكتەپ الدىم. الايدا، مۇنى بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس». سىزگە تانىس جاعداي ما؟
ءيا، ءدال قازىرگى مەنىڭ جاعدايىم (10 ۇپاي)
تانىس جاعداي، تەك مۇنى بارلىعى بىلۋگە ءتيىستى ەمەس (5 ۇپاي)
جوق، مۇنداي جاعدايعا ۇشىراعان ەمەسپىن (0 ۇپاي)
7. «مىقتى ادام» دەگەن تەڭەۋگە ساي كەلەتىن جان كوشباسشى بولا الادى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
8. وڭتايلى ناتيجەنى تەز تابۋ كەرەك بولاتىن كەيبىر جاعدايلاردا شەشىمدى تەز قابىلدايسىز با؟
ءيا، تەز تابۋعا تىرىسامىن (10 ۇپاي)
ناقتى ايتا المايمىن (5 ۇپاي)
جوق، شەشىمدى بىردەن قابىلداي المايمىن (0 ۇپاي)
9. مەن وزگەلەردى وزىمە باعىندىرىپ، بيلىك ەتە الامىن
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، بيلىك ەتە المايمىن (0 ۇپاي)
10. ەشكىمنىڭ الدىندا اشىلىپ سويلەپ، ءوزىمدى تولىق كورسەتكىم كەلمەيدى
ءيا (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، ءار كەزدە ءار قالاي (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
11. مەن بەيمازا، تىنىش ءومىردى ارماندايمىن
ءيا، ىشتە جاتقان سونداي ارمانىم بار (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، ول تۋرالى ويلانباپپىن (5 ۇپاي)
مەنىڭ ونداي ارمانىم جوق (0 ۇپاي)
12. باعىنىشتى ادام باستىعىنىڭ كەز كەلگەن تاپسىرماسىن ورىنداي ءبىلۋى كەرەك
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
13. جاقىن جاندارمەن تىلدەسكەن كەزدە، اسىرەسە، ولاردان وتىنىش-جاردەم سۇراعاندا ىشتەي ءبىر قارسىلىقتىڭ تۇرعانىن سەزەمىن
ءيا، مۇنداي سەزىمدەر مەندە ءجيى بولادى (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، اسا ءمان بەرمەپپىن (5 ۇپاي)
جوق، مۇنداي سەزىمدە بولعان ەمەسپىن (0 ۇپاي)
14. مەنەن وزگەلەر تۇسىنىك سۇراپ، اقتالۋىمدى تالاپ ەتەدى.
ءيا، ونسىز دا تۇسىنىكتى دۇنيەلەردى قايتا سۇراپ جاتادى (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بايقاماعان ەكەنمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
15. مەنىڭ مىنەزىم ءۇيىمىزدىڭ تىرەگى اكەمنىڭ/انامنىڭ مىنەزىنە ۇقساس
ءيا (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
تەست ناتيجەسى
150-100 ۇپاي: ءسىز وكتەم جانسىز. ءسىز ءۇشىن الىنبايتىن قامال جوق. كەز كەلگەن جاعدايدىڭ وڭتايلى شەشىمىن تابا الاسىز. وزگەنى وزىڭىزگە باعىندىرا الاسىز. باسشى بولۋعا لايىقتى جانسىز.
99-50 ۇپاي: «جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس» دەگەن ماقالمەن ءومىر سۇرەسىز. بارلىعىن اقىلعا سالىپ، سابىرلىقتى سەرىك ەتەسىز. ءسىز باسشىلىق ەتە الاسىز، سونداي-اق، بەرگەن تاپسىرمانى تىڭعىلىقتى ورىندايسىز.
49-0 ۇپاي: ءسىز وتە كونبىس جانسىز. ءوز كۇشىڭىزگە ءوزىڭىز سەنبەيسىز. الايدا، ءسىز وڭتايلى شەشىم قابىلداي الاسىز. وزگەدەن ۇلگى الىپ، مىنەز-قۇلقىڭىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ باعاسىز.
جاس مامانعا ايتىلار كەڭەس
20-30 جاس ارالىعىنداعى جاس مامانداردىڭ مانساپ جولى سوقپالى دا سوقپاقتى كەلەدى. جوعارى ءبىلىم، بويدا كۇش-جىگەر بولا تۇرا ولار مانساپ جولىندا ءبىرقاتار قاتەلىكتەرگە بوي ۇرادى. سول قاتەلىكتەرگە جول بەرمەس ءۇشىن بەرەر كەڭەسىمىزگە زەيىن قويىڭىز.
العاشقى جۇمىس كۇنى
العاشقى جۇمىس كۇنىندە جاڭادان كەلگەن مامان ۇجىممەن تانىسۋى كەرەك. اۋەلى باسشىلىقپەن يا ۇجىم جەتەكشىسىمەن جاقىنىراق تانىسىپ، نەگىزگى مىندەتتەرىڭىزدى انىقتاپ، باسىن اشىپ الىڭىز. بىرگە جۇمىس ىستەيتىن ارىپتەستەرىڭىزدىڭ ەسىمدەرىن جاتتاپ الىپ، بارلىعىنا ىزەتتىلىك ءبىلدىرىڭىز. جۇمىسقا جاڭا ورنالاسقان سىزگە، البەتتە، العاشقى كەزدەرى قيىن بولادى. سوندىقتان دا قولىڭىزعا قالام الىپ، بارلىعىن قويىن داپتەرگە ءتۇرتىپ ءجۇرىڭىز.
«ءسىزدى» بىردەن «سەنگە» الماستىرماڭىز
كوپشىلىك اكە-شەشەسىنە، باۋىر-اعايىندارىنا، قۇربى-قۇرداستارىنا «سەن» دەپ سويلەيدى. الايدا، جۇمىستىڭ اتى جۇمىس. سوندىقتان دا، بارلىعىنا قۇرمەتپەن قاراپ، ادەپتىلىكتى ساقتاپ، «ءسىز» دەپ سويلەڭىز. ەگەر دە وزىڭىزبەن قاتارلاس جاندار بولسا، ولارمەن تىلدەسىپ، بىرتىندەپ «سەن» دەپ سويلەسىڭىز.
كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلىڭە بايلاما!
جاس مامانعا بىردەن جاڭا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ، كوپتەگەن ماسەلەلەردى شەشۋ سياقتى مىندەتتەر جۇكتەلمەيدى. سوندىقتان دا «ماعان مىنا جۇمىستى بەرىڭىز»، «مىنا تاپسىرمانى ورىندايىن» دەپ باسشىلىقتان تالاپ ەتپەڭىز. ونىڭ ورنىنا «بۇل جوباعا ءوزىمنىڭ ۇلەسىمدى قوسايىن»، «مەنىڭ ويىم مىناداي» دەپ ءوز پىكىرىڭىزدى ءبىلدىرىپ، جۇمىسقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىزدى كورسەتىڭىز. ءسىزدىڭ بويىڭىزداعى جۇمىسقا دەگەن ەرەكشە ۇمتىلىستى بايقاعان ۇجىمنىڭ جاس مامانعا دەگەن كوزقاراسى وزگەرەدى. ەسىكتەن كىرگەن بويدا تورگە قاراي ۇمتىلماڭىز. جۇمىسقا جاڭا ورنالاسقان سىزگە ەشكىم ورنىن بوساتىپ بەرمەيدى. سوندىقتان دا بەرىلگەن تاپسىرمانى ۋاقىتىلى ورىنداپ، شىدامدىلىق ءبىلدىرىپ ءجۇرىڭىز.
سالەم تۇزەلمەي، الەم تۇزەلمەيدى
بارلىق ارىپتەستەرىڭىزبەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولىڭىز. تانىس تا، بەيتانىس تا جاندارمەن ۇنەمى امانداسىپ ءجۇرىڭىز. ارىپتەستەرىڭىزبەن جۇمىسقا قاتىستى ماسەلەلەردى جينالىستاردان تىس ۋاقىتتا تەلەفون يا ەلەكتروندىق حابارلامالار ارقىلى تالقىلاعاندا دا سىپايى بولىپ، حات جازعان كەزدە امان-ساۋلىق سۇراۋدى ۇمىتپاڭىز.
شەكتەن شىقپاۋعا تىرىسىڭىز
باستىعىڭىز بەن ارىپتەستەرىڭىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىنا باس سۇعىپ، سۋرەتتەرىن قاراپ، ءجونسىز پىكىر قالدىرماڭىز. سەبەبى، بۇل بەيادەپتىلىكتىڭ بەلگىسى. جۇمىستان تىس ۋاقىتتا باستىعىڭىزعا سمس-حابارلامالار جىبەرىپ، جۇمىس ماسەلەسىن تالقىلاماڭىز. بەي-بەرەكەت اقشام يا دەمالىس كۇندەرى مازالاماڭىز. شۇعىل جاعدايلاردا عانا قوڭىراۋ شالىپ، ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىڭىز.
جەكە قارىم-قاتىناس پەن جۇمىستى ارالاستىرماڭىز
جانىڭىزداعى ارىپتەسىڭىزبەن جاقسى ارالاسىپ، دوس بولىپ كەتسەڭىز دە، سىزدەردى اۋەلى جۇمىس بايلانىستىراتىنىن ەستەن شىعارماڭىز. اشىق اۋىزدىققا سالىپ، ىشتەگى مۇڭ-سىرىڭىزدى، ۇيىڭىزدەگى جاعدايدى، جەكە باسىڭىزعا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا سالىپ، ارىپتەستەرىڭىزبەن بولىسپەڭىز. سەبەبى، ءسىزدىڭ اق كوڭىل مىنەزىڭىز ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزعا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. كوپتەگەن كومپانيا باسشىلىعى جۇمىسقا قاتىسى جوق اڭگىمەلەر ارقىلى جاڭا كەلگەن ماماندى تەكسەرەدى. «كەز كەلگەن دۇنيەنى جاسىرماي، اشىق ايتىپ جۇرسە، ەرتەڭ ول جۇمىستاعى ماسەلەلەردى ايتىپ قويادى» دەپ كۇدىكتەنەدى. سوندىقتان دا سويلەگەن سوزىڭىزگە ساق بولىڭىز.
وتىرىسىنا، تۇرىسىنا قاراپ مىنەزىن بايقاۋ
وسىعان دەيىن ادامنىڭ مىنەزىن كەسەسى، كيىمى، شالبارى، مەڭدەرى، اجىمدەرى، قان توبى، كۇلكىسى، اشەكەيى، ءسۇيىپ جەيتىن شوكولاد ءتۇرى جانە ت. ب. قاراپ تانۋعا بولاتىندىعى تۋرالى جازىلدى. ەندى ادامنىڭ مىنەزىن وتىرىسى مەن تۇرىسىنا بايلانىستى بولجاپ كورەيىك.
تۇرىپ تۇرعانىنا قاراي:
1. اياقتارى بىرگە، تىك تۇرادى. بۇل كىسى سالماقتى، ۇقىپتى، سابىرلى ادام. تىلدەسۋگە، ارقا سۇيەۋگە بولاتىن جاقسى دوس.
2. ءبىر اياقتى تىرەپ، ەكىنشىسىن كىشكەنە الدىعا شىعارىپ تۇراتىن ادام ورتاسىندا تانىمال بولعانىن قالايدى. بەلسەندى، ماقساتتارىن ايقىنداپ، ولارعا جەتە بىلەدى. ارماندارىن ورىنداۋ جولىندا قاجەتتى يكەمدىلىك پەن اقىلدى كورسەتە الادى.
3. اياقتارىن بىر-بىرىنەن الشاق، اشىپ تۇراتىن كىسى ءوز ويىندا نىق تۇرادى. جاسايمىن دەگەن ءىسىن تىندىرماي قويمايدى.
4. مىنەزىن بىلگىڭىز كەلگەن ادام اياقتارىن ايقاستىرىپ تۇرعاندى ۇناتسا، ول تانىمال بولعانىن قالايتىن اتاققۇمار كىسى. سونداي-اق ول ارماندارىنىڭ ورىندالۋىن كوپ كۇتكىسى كەلمەيدى، شىدامى از.
وتىرىسىنا بايلانىستى:
1. توبىقتارىڭىزدى ايقاستىرىپ وتىرعاندى ۇناتاسىز با؟ بۇنداي وتىرىس بايسالدى، ءتىپتى وزىنە سەنىمسىز ادامداعا ءتان. وزىڭىزگە دەگەن سەنىمدىلىكتى دامىتۋعا تىرىسىڭىز.
2. كوبىنەسە ءبىر اياعىن ەكىنشىسىنە سالىپ قويىپ وتىراتىن ادامدار وزىنە سەنىمدى بولادى. ومىردەن نە قالايتىنىن ءبىلىپ، بولاشاعىنا جارقىن قارايدى.
3. ءتۇزۋ، ەكى اياعىن بىرگە قويىپ، تابانىمەن ەدەندى تولىقتاي باسىپ وتىراتىن ادامدار اقكوڭىل، شىنشىل بولادى. تۋراشىل، ويلاعانىن بەتكە ايتادى، قورشاعان ادامدارعا شىنشىلدىعىمەن ۇنايدى. سىرتتاي سۋىق كورىنگەنىمەن، راسىندا ادامگەرشىلىگى مول ادام.
4. تابانىن اياقتارىنىڭ ۇشىندا ۇستاپ وتىراتىندار سابىرلى، كەيدە تۇيىق ادامدار. تۇيىقتىعى قورشاعان ورتانىڭ سىنىنا توزە الا الماۋ قاسيەتىنە بايلانىستى. ورتاسىنىڭ پىكىرىنە تاۋەلدى بولادى.
5. اياقتارىنىڭ ۇشتارىن بىرگە، ال وكشەلەرىن ەكى جاققا قاراتىپ وتىراتىن كىسى باتىلسىز، كىنامشىل ادام بولادى. بۇل قاسيەتىن جەڭە الماي جۇرسە دە، ول باسقالارعا بىردەن دۇرىس باعا بەرىپ، مىنەزدەرىنىڭ سىرلارىن كورىپ تۇرادى.
6. اياعىن الدىعا سوزىپ، كىشكەنە شالقايىپ، توبىقتارىن ايقاستىرىپ وتىراتىن كىسىلەر وكتەمشىل، قىزعانشاق بولىپ كەلەدى. باسقالاردان اسىپ تۇسكىسى كەلەدى.
سەريالدى نە ءۇشىن كورەسىز؟
سەريالدىڭ ءبىر سەرياسىن قالت جىبەرۋ اسىرەسە، ايەلدەر ءۇشىن كەشىرىلمەس ءىس ىسپەتتى. دەگەنمەن، كەيبىر ەرلەرىمىز دە سەريال دەپ، اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمباسا دا، ۇزىن-سونار حيكاياعا اندا-ساندا كوز قيىعىن سالىپ قوياتىنى جاسىرىن ەمەس. سەريال كەيىپكەرلەرىن بەس ساۋساعىنداي جاتقا ايتىپ، اركىمنىڭ ءارتۇرلى ىس-ارەكەتىن بەسكە بىلەتىن قاۋىمدى ەلىكتىرەتىندەي سەريالدا نە قۇدىرەت جاتىر؟
وسى سۇراقپەن باس قاتىرعان پسيحولوگتار بۇنىڭ سىرىن تاپقانداي بولدى.
سەريالدا ومىردەگىگە قاراعاندا، ءبارى باسقاشا،- دەيدى پسيحولوگتار. سەريالدىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز كەيىپكەرلەرى ءبىر قىرىنان سومدالىپ، كورەرمەندەرىن وزدەرىمەن بىرگە قۋانىپ، بىرگە مۇڭايۋعا جەتەلەيدى. جانە ولار ءوزىمىزدى قورشاپ جۇرگەن ادامدارعا وتە ۇقسايدى. سەريال ءتۇسىرۋشى توپ كورەرمەندەرىن ساقتاۋ ءۇشىن بىرنەشە ءادىس-تاسىل قولدانادى. "پالەنشەنىڭ اڭگىمەسىن تۇگەنشە ەستىپ قويعان جەرىنەن ءبىتتى. ەرتەڭگى سەرياسى قىزىقتى بولايىن دەپ تۇر". وسىنداي سوزدەردى كوپ ەستىگەن شىعارسىز. ءار سەريانى قىزىقتى تۇسىنا كەلگەندە ءبىتىرىپ تاستاۋ ەڭ ءتيىمدى ءتاسىل.
قاي سەريالدى الىپ قاراساڭىز دا، ءار سەريالدىڭ باستى كەيىپكەرلەرى كوبىنە ادىلەتسىزدىكتى كوپ كورگەن، كوركەم مىنەزدى ءمىنسىز جان بولىپ بەرىلەدى. جانىمىز اۋىرىپ، ونىڭ ومىرىمەن تىنىستاپ كەتەتىنىمىز سوندىقتان.
كوبىمىزدىڭ ويلاعانىمىز بولا بەرمەيدى. سەريالداردا ءبىزدىڭ ارماندارىمىز ورىندالىپ جاتادى. سۇيگەن جۇرەكتەر بىر-بىرىمەن كەزدەسىپ، جاۋىزدىق جازالانادى. جانە كەيىپكەرلەرىنەن ءوزىمىزدى كورىپ، ءبىر ءسات ارمان قۇشاعىنا بەرىلەتىنىمىز دە بار.
كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىك كۇيزەلىسكە تولى. جۇمىستان شارشاپ قايتىپ، ءوزىنىڭ سۇيىكتى سەريالىن قوسقاندا، ادام اينالاسىن كادىمگىدەي ۇمىتىپ، سەريالدىڭ ىرعاعىمەن تىنىستاپ كەتەدى.
پسيحولوگتار قىز-كەلىنشەكتەردىڭ سومكەنى قالاي ۇستايتىنىنا قاراپ، ولاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا باعا بەرىپتى. ولاي بولسا، سومكە ۇستاۋدىڭ دا وزىندىك سىرى بار ەكەن.
سومكەنى باۋىرىنا قىسىپ ۇستاپ، قولىن تومەن ءتۇسىرىپ جۇرەتىندەر سابىرلى، ۇستامدى، سىپايى، ورنىقتى ادام بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن.
ەگەر سومكەنى قارىنا ءىلىپ، قولىن بىلەگىنىڭ تۇسىنا دەيىن ءيىپ ۇستاسا، ول – ءتارتىپتى، كورەر كوزگە جاقسى كورىنەتىن جان. ءۇي شارۋاشىلىعىنا بەيىم، باسقالاردىڭ ويىن ايتپاي تۇسىنەدى. سونىمەن قاتار، ءوز باعاسىن جاقسى بىلەدى.
سومكەنى يىققا تامان، جوعارى ۇستايتىن بولسا، ول باتىل، اسەرشىل، كەز كەلگەن كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋگە قينالماي تەز كىرىسەتىن ادام بولعانى. كوپشىل، بارلىق اداممەن ءتىل تابىسا الاتىن، جالعىزدىقتى جانى سۇيمەيتىن جان.
سومكەنى ءبىر شەتىنەن عانا ۇستاپ جۇرەتىندەر – سومكەنى وتىرعان ورنىنا الاڭسىز تاساپ كەتە بەرەتىندەر. بۇل – وز-وزىنە سەنىمدى، ءوزى تۋرالى ايتىلىپ جاتقان باسقالار پىكىرىنە قۇلاق اسپايتىن بەكەم جان.
سومكەنىڭ باۋىن قارىنا ءىلىپ الىپ، كەۋدەسىنە قىسىپ ۇستاۋ – ەشكىمگە سەنبەيتىن كۇدىكشىل قىزدارعا ءتان مىنەز. سومكەنى يىققا ءىلىپ الىپ، قولىن تومەن ءتۇسىرىپ جۇرەتىن ادام – ۇيالشاق، وزىنە سەنبەيتىن يمەنشەك ادام.
ال، سومكەنى يىعىنا ءىلىپ الىپ، ەكى قولىن بوس جىبەرەتىن ادام ءدال وسى قالپىندا ءوزىن جەڭىل، ەركىن سەزىنسە، ونداي ايەل زاتى كوڭىلدى، وزىنە كوڭىلى تولاتىن، باسقالاردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارۋعا بەيىم، بىرەۋگە ۇناۋعا، ءوزى تۋرالى جاقسى پىكىر ەستۋگە قۇمار كەلەدى.
سومكەنى قولتىعىنا قىسىپ ۇستاۋ – ۇيالشاق، ۇياڭ بولىپ كورىنگەنىمەن، ەشكىمگە تاۋەلسىز، بايسالدى نازىك جاندارعا ءتان.
ۇزدىك جۇمىسشى قانداي بولۋى كەرەك؟
باسقارۋ ءىسىن باياندايتىن ماقالالار مەن كىتاپتار جەتىپ ارتىلادى. ءبىراق تا... باستىق بولاتىنداي باس-باسىڭا ب ا ق قايدا؟ وسى ۇرانمەن وزگەشە، ەلدەن ەرەك مازمۇنى بار ءبىر ماقالا جازۋعا كىرىستىم. «قالاي ارى تازا، ىسىنە ادال، جاۋاپكەرشىلىگى بار جۇمىسشى بولۋ كەرەك؟» وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن تاۋىپ كورەلىك، دوستار.
دۇرىس باسقارا الماۋعا قاراعاندا، باسقارىلا الماۋ ۇجىمدىق ەڭبەككە كوپ زيانىن كەلتىرگەنىن مويىندايىق. ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە جاي جۇمىسشىنىڭ ءار ماسەلەدە دە شەشىم تابا ءبىلۋى ماڭىزدى. سودان كەيىنگىسى – شىندىقتى جاسىرماي ايتا ءبىلۋ. «شىندىق بار جەردە وتىرىك بايقاپ جۇرەدى، شىندىق جوق جەردە شىرەنىپ، شايقاپ جۇرەدى» دەگەندى ۇمىتپايىق. كوپ جاعدايدا ماسەلە قانداي قيىن بولماسىن، ونىڭ شەشىلەر ءتۇيىنى بار. وسى ماسەلەنىڭ قالاي قيىن ورىندالاتىنىن ويلاي بەرگەنشە، تىرناقتاي تالاپ قويىپ، ءىستى باستاپ كەتۋ كەرەك. ۇجىم اراسىنداعى جۇمىس كولەمىن تالقىلاۋلاردىڭ كوپ رەتتە – جۇمىستى جامانداۋ جانە ونى بارىنشا قيىنداتۋ مانىندەگى سىلتاۋلارى بولادى. بۇل ەرىنشەكتىڭ، قورقاقتىڭ ءامال-تاسىلى. ال جالعىزدىقتا ادام ءوز ساناسىندا ىزدەنەدى، بولجاۋ جاسايدى، شەشىم جاسايدى.
سونىمەن قاتار، جۇمىسشىنىڭ جەكە ومىرىندەگى جاعدايلار دا جۇمىستىڭ ىسكە اسىرىلۋىن تەجەيدى. ءاربىر پروبلەمالىق سيتۋاسيا جۇمىسقا دەگەن «تابەتىن» قاشىرادى.
1. بۇيرىقتى تالقىلاماۋ، تاپسىرماعا «قۇپ، ورىندالادى» دەۋ ەڭ ۇتىمدى ارەكەت.
2. جاقسى جۇمىسشى ءارقاشان دا سەرگەك جۇرەدى. شىنايى ناتيجە قانداي بولماسىن، ءسىزدىڭ كوڭىل-كۇيىڭىز جامان بولسا، وندا جاقسىلىقتان ءۇمىت كۇتپەي-اق قويىڭىز. جۇمىس ورنىڭىزعا كەلىپ وتىرعان ساتتەن ءسىز شارشاڭقى كۇيدە جۇرسەڭىز، مەيلى ول قانداي باستىق بولسا دا، ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزدى اۋىستىرۋ ماسەلەسىن قارايدى. ارينە، ءسىزدىڭ بۇل جاعدايدان كەيىن جاقسى جۇمىسقا وتىرۋىڭىز ەكىتالاي.
3. جۇمىسشى وزگەنىڭ ەمەس، ەڭ باستىسى ءوز ىسىنە بەرىك بولۋى كەرەك. ەسىڭىزدە بولسىن، «اكۋلا جالعىز جۇمىس ىستەيدى».
4. ناشار جۇمىسشىدان ەشقاشان دا جاقسى باسقارۋشى شىقپايدى. اداممەن قارىم-قاتىناس جاساي ءبىلۋ تەك ءجاي عانا جۇمىسشىعا ەمەس، سونىمەن قاتار، باسقارۋشىعا دا كەرەك قاسيەت. سوندىقتان دا باستىعىڭىزعا ءوزىڭىزدى سىيلاتا ءبىلۋىڭىز كەرەك.
5. ءسىزدىڭ جاعدايىڭىز بولماي جۇرگەنىنە، مەكتەپتە ناشار وقۋىڭىزعا نەمەسە ءومىرىڭىز ءساتسىز بولسا وعان باستىعىڭىز كىنالى ەمەس. ءومىر ءوز قولىڭىزدا!
P. S. سونىمەن كەلىسىپ الايىق. ەڭ جاقسى جۇمىسشى – تاپسىرمانى ەشقانداي سىلتاۋسىز ورىنداپ شىعاتىن ءارى ومىرىنە ريزا ادام! وسى ماتەلدى ۇمىتپايىق...
مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ترەنينگ ولاردىڭ بويىنداعى مىناداي ماڭىزدى ساپالاردى: كاسىبي ىس-ارەكەتتەردىڭ ەففەكتيۆتى ينديۆيدۋالدى ءستيلىن قالىپتاستىرۋ؛ وقۋشىلارمەن، ولاردىڭ اتا-انالارىمەن، مەكتەپ باسشىلىعىمەن، ارىپتەستەرىمەن سونىمەن قاتار ءوز وتباسى مۇشەلەرىمەن ويداعىداي قارىم-قاتىناس جاساي الۋىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ ءتارتىبى "قيىن"، بولعاندىقتان ترەنينگ جاتتىعۋلارى مۇعالىمدەرگە وقۋشىلارمەن قارىم-قاتىناستىڭ ءتيىمدى جولدارىن شەشۋدىڭ جولىن قاراستىرادى. ترەنينگكە قاتىسۋشى مۇعالىمدەر جاتتىعۋ بارىسىندا باسقالاردىڭ ىس-ارەكەتىن باقىلاي وتىرىپ، ءوز مۇمكىندىكتەرىن باعالايدى، ەموسيونالدىق تۇرعىدا كوڭىل-كۇيلەرىنىڭ ورنىعىپ، جۇمىسقا قابىلەتتەرى ارتادى. ترەنينگكە مۇعالىمدەر ەرەكشە قىزىعۋشىلىقپەن قاتىسادى.
دۇنيەدە مۇعالىمدىكتەن قۇرمەتتى ماماندىق جوق. بۇل وتە قيىن، كۇردەلى مىندەت. ناعىز ءمۇعالىم ءوزى وقىتاتىن ءپاندى، سوعان بايلانىستى عىلىم سالاسىن تەرەڭ بىلۋىمەن، سول ءبىلىمىن بالالارعا دۇرىس جەتكىزۋمەن كوزگە ءتۇسىپ ەرەكشەلەنەدى.
وقۋشىلاردىڭ ينتەللەكتۋالدىق دارەجەسىنىڭ كۇننەن كۇنگە ارتۋىنا بايلانىستى مەكتەپتە جۇمىس ىستەۋ بارعان سايىن كۇردەلەنىپ كەلەدى. قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءبىلىمدى، ينتەللەكتۋالدى، عىلىم مەن تەحنيكادان، ونەر مەن ساياساتتان حابارى بار، جان-جاقتى مىنەزگە باي ءمۇعالىم جوعارى باعالانادى.
ءقازىر سىزدەردىڭ ەركىن، ىڭعايلى وتىرۋلارىڭىز سۇرالادى. بارشاڭىزدان مىنا بەينە كليپكە زەيىن قويىپ، مۇقيات قاراۋلارىڭىز سۇرالادى.
اۋديوترەنينگ.
تەست: "ءسىز كوشباسشى بولا الاسىز با؟"
1. بالا كەزىڭىزدە ۇلكەننىڭ ءتىلىن الۋ مەن وزگەگە باعىنۋ ءسىز ءۇشىن اۋىر بولدى ما؟
ءيا (10 ۇپاي)
ەسىمدە جوق، بىلمەيمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
2. «عىلىم مەن مادەنيەتتەگى جەتىستىكتەرگە تەك بيلىك ەتە الاتىن جاندار عانا قول جەتكىزە الادى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
3. «ناعىز ەر-ازامات ايەل زاتىن ءوز تالاپتارى مەن زاڭدارىنا باعىندىرا ءبىلۋ كەرەك» دەگەن ويعا كوزقاراسىڭىز؟
وتە دۇرىس (10 ۇپاي)
ناقتى ايتا المايمىن (5 ۇپاي)
دۇرىس ەمەس (0 ۇپاي)
4. جاقىن جاندارىڭىزدىڭ استى-ۇستىڭىزگە ءتۇسىپ، ەركەلەتكەندىگى سىزگە ۇنايدى ما؟
ءيا، وعان ەش قارسىلىعىم جوق (10 ۇپاي)
كەيدە-كەيدە (5 ۇپاي)
شىنىمدى ايتسام، ۇنامايدى (0 ۇپاي)
5. «ايەل زاتى كونبىس بولۋ كەرەك» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
6. «مەنى قورشاعان جانداردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن موينىما كوپ دۇنيەنى جۇكتەپ الدىم. الايدا، مۇنى بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس». سىزگە تانىس جاعداي ما؟
ءيا، ءدال قازىرگى مەنىڭ جاعدايىم (10 ۇپاي)
تانىس جاعداي، تەك مۇنى بارلىعى بىلۋگە ءتيىستى ەمەس (5 ۇپاي)
جوق، مۇنداي جاعدايعا ۇشىراعان ەمەسپىن (0 ۇپاي)
7. «مىقتى ادام» دەگەن تەڭەۋگە ساي كەلەتىن جان كوشباسشى بولا الادى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
8. وڭتايلى ناتيجەنى تەز تابۋ كەرەك بولاتىن كەيبىر جاعدايلاردا شەشىمدى تەز قابىلدايسىز با؟
ءيا، تەز تابۋعا تىرىسامىن (10 ۇپاي)
ناقتى ايتا المايمىن (5 ۇپاي)
جوق، شەشىمدى بىردەن قابىلداي المايمىن (0 ۇپاي)
9. مەن وزگەلەردى وزىمە باعىندىرىپ، بيلىك ەتە الامىن
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، بيلىك ەتە المايمىن (0 ۇپاي)
10. ەشكىمنىڭ الدىندا اشىلىپ سويلەپ، ءوزىمدى تولىق كورسەتكىم كەلمەيدى
ءيا (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، ءار كەزدە ءار قالاي (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
11. مەن بەيمازا، تىنىش ءومىردى ارماندايمىن
ءيا، ىشتە جاتقان سونداي ارمانىم بار (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، ول تۋرالى ويلانباپپىن (5 ۇپاي)
مەنىڭ ونداي ارمانىم جوق (0 ۇپاي)
12. باعىنىشتى ادام باستىعىنىڭ كەز كەلگەن تاپسىرماسىن ورىنداي ءبىلۋى كەرەك
ءيا، ارينە (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بالكىم، سولاي شىعار (5 ۇپاي)
جوق، كەلىسپەيمىن (0 ۇپاي)
13. جاقىن جاندارمەن تىلدەسكەن كەزدە، اسىرەسە، ولاردان وتىنىش-جاردەم سۇراعاندا ىشتەي ءبىر قارسىلىقتىڭ تۇرعانىن سەزەمىن
ءيا، مۇنداي سەزىمدەر مەندە ءجيى بولادى (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، اسا ءمان بەرمەپپىن (5 ۇپاي)
جوق، مۇنداي سەزىمدە بولعان ەمەسپىن (0 ۇپاي)
14. مەنەن وزگەلەر تۇسىنىك سۇراپ، اقتالۋىمدى تالاپ ەتەدى.
ءيا، ونسىز دا تۇسىنىكتى دۇنيەلەردى قايتا سۇراپ جاتادى (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن، بايقاماعان ەكەنمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
15. مەنىڭ مىنەزىم ءۇيىمىزدىڭ تىرەگى اكەمنىڭ/انامنىڭ مىنەزىنە ۇقساس
ءيا (10 ۇپاي)
بىلمەيمىن (5 ۇپاي)
جوق (0 ۇپاي)
تەست ناتيجەسى
150-100 ۇپاي: ءسىز وكتەم جانسىز. ءسىز ءۇشىن الىنبايتىن قامال جوق. كەز كەلگەن جاعدايدىڭ وڭتايلى شەشىمىن تابا الاسىز. وزگەنى وزىڭىزگە باعىندىرا الاسىز. باسشى بولۋعا لايىقتى جانسىز.
99-50 ۇپاي: «جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس» دەگەن ماقالمەن ءومىر سۇرەسىز. بارلىعىن اقىلعا سالىپ، سابىرلىقتى سەرىك ەتەسىز. ءسىز باسشىلىق ەتە الاسىز، سونداي-اق، بەرگەن تاپسىرمانى تىڭعىلىقتى ورىندايسىز.
49-0 ۇپاي: ءسىز وتە كونبىس جانسىز. ءوز كۇشىڭىزگە ءوزىڭىز سەنبەيسىز. الايدا، ءسىز وڭتايلى شەشىم قابىلداي الاسىز. وزگەدەن ۇلگى الىپ، مىنەز-قۇلقىڭىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ باعاسىز.
جاس مامانعا ايتىلار كەڭەس
20-30 جاس ارالىعىنداعى جاس مامانداردىڭ مانساپ جولى سوقپالى دا سوقپاقتى كەلەدى. جوعارى ءبىلىم، بويدا كۇش-جىگەر بولا تۇرا ولار مانساپ جولىندا ءبىرقاتار قاتەلىكتەرگە بوي ۇرادى. سول قاتەلىكتەرگە جول بەرمەس ءۇشىن بەرەر كەڭەسىمىزگە زەيىن قويىڭىز.
العاشقى جۇمىس كۇنى
العاشقى جۇمىس كۇنىندە جاڭادان كەلگەن مامان ۇجىممەن تانىسۋى كەرەك. اۋەلى باسشىلىقپەن يا ۇجىم جەتەكشىسىمەن جاقىنىراق تانىسىپ، نەگىزگى مىندەتتەرىڭىزدى انىقتاپ، باسىن اشىپ الىڭىز. بىرگە جۇمىس ىستەيتىن ارىپتەستەرىڭىزدىڭ ەسىمدەرىن جاتتاپ الىپ، بارلىعىنا ىزەتتىلىك ءبىلدىرىڭىز. جۇمىسقا جاڭا ورنالاسقان سىزگە، البەتتە، العاشقى كەزدەرى قيىن بولادى. سوندىقتان دا قولىڭىزعا قالام الىپ، بارلىعىن قويىن داپتەرگە ءتۇرتىپ ءجۇرىڭىز.
«ءسىزدى» بىردەن «سەنگە» الماستىرماڭىز
كوپشىلىك اكە-شەشەسىنە، باۋىر-اعايىندارىنا، قۇربى-قۇرداستارىنا «سەن» دەپ سويلەيدى. الايدا، جۇمىستىڭ اتى جۇمىس. سوندىقتان دا، بارلىعىنا قۇرمەتپەن قاراپ، ادەپتىلىكتى ساقتاپ، «ءسىز» دەپ سويلەڭىز. ەگەر دە وزىڭىزبەن قاتارلاس جاندار بولسا، ولارمەن تىلدەسىپ، بىرتىندەپ «سەن» دەپ سويلەسىڭىز.
كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلىڭە بايلاما!
جاس مامانعا بىردەن جاڭا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ، كوپتەگەن ماسەلەلەردى شەشۋ سياقتى مىندەتتەر جۇكتەلمەيدى. سوندىقتان دا «ماعان مىنا جۇمىستى بەرىڭىز»، «مىنا تاپسىرمانى ورىندايىن» دەپ باسشىلىقتان تالاپ ەتپەڭىز. ونىڭ ورنىنا «بۇل جوباعا ءوزىمنىڭ ۇلەسىمدى قوسايىن»، «مەنىڭ ويىم مىناداي» دەپ ءوز پىكىرىڭىزدى ءبىلدىرىپ، جۇمىسقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىزدى كورسەتىڭىز. ءسىزدىڭ بويىڭىزداعى جۇمىسقا دەگەن ەرەكشە ۇمتىلىستى بايقاعان ۇجىمنىڭ جاس مامانعا دەگەن كوزقاراسى وزگەرەدى. ەسىكتەن كىرگەن بويدا تورگە قاراي ۇمتىلماڭىز. جۇمىسقا جاڭا ورنالاسقان سىزگە ەشكىم ورنىن بوساتىپ بەرمەيدى. سوندىقتان دا بەرىلگەن تاپسىرمانى ۋاقىتىلى ورىنداپ، شىدامدىلىق ءبىلدىرىپ ءجۇرىڭىز.
سالەم تۇزەلمەي، الەم تۇزەلمەيدى
بارلىق ارىپتەستەرىڭىزبەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولىڭىز. تانىس تا، بەيتانىس تا جاندارمەن ۇنەمى امانداسىپ ءجۇرىڭىز. ارىپتەستەرىڭىزبەن جۇمىسقا قاتىستى ماسەلەلەردى جينالىستاردان تىس ۋاقىتتا تەلەفون يا ەلەكتروندىق حابارلامالار ارقىلى تالقىلاعاندا دا سىپايى بولىپ، حات جازعان كەزدە امان-ساۋلىق سۇراۋدى ۇمىتپاڭىز.
شەكتەن شىقپاۋعا تىرىسىڭىز
باستىعىڭىز بەن ارىپتەستەرىڭىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىنا باس سۇعىپ، سۋرەتتەرىن قاراپ، ءجونسىز پىكىر قالدىرماڭىز. سەبەبى، بۇل بەيادەپتىلىكتىڭ بەلگىسى. جۇمىستان تىس ۋاقىتتا باستىعىڭىزعا سمس-حابارلامالار جىبەرىپ، جۇمىس ماسەلەسىن تالقىلاماڭىز. بەي-بەرەكەت اقشام يا دەمالىس كۇندەرى مازالاماڭىز. شۇعىل جاعدايلاردا عانا قوڭىراۋ شالىپ، ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىڭىز.
جەكە قارىم-قاتىناس پەن جۇمىستى ارالاستىرماڭىز
جانىڭىزداعى ارىپتەسىڭىزبەن جاقسى ارالاسىپ، دوس بولىپ كەتسەڭىز دە، سىزدەردى اۋەلى جۇمىس بايلانىستىراتىنىن ەستەن شىعارماڭىز. اشىق اۋىزدىققا سالىپ، ىشتەگى مۇڭ-سىرىڭىزدى، ۇيىڭىزدەگى جاعدايدى، جەكە باسىڭىزعا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا سالىپ، ارىپتەستەرىڭىزبەن بولىسپەڭىز. سەبەبى، ءسىزدىڭ اق كوڭىل مىنەزىڭىز ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزعا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. كوپتەگەن كومپانيا باسشىلىعى جۇمىسقا قاتىسى جوق اڭگىمەلەر ارقىلى جاڭا كەلگەن ماماندى تەكسەرەدى. «كەز كەلگەن دۇنيەنى جاسىرماي، اشىق ايتىپ جۇرسە، ەرتەڭ ول جۇمىستاعى ماسەلەلەردى ايتىپ قويادى» دەپ كۇدىكتەنەدى. سوندىقتان دا سويلەگەن سوزىڭىزگە ساق بولىڭىز.
وتىرىسىنا، تۇرىسىنا قاراپ مىنەزىن بايقاۋ
وسىعان دەيىن ادامنىڭ مىنەزىن كەسەسى، كيىمى، شالبارى، مەڭدەرى، اجىمدەرى، قان توبى، كۇلكىسى، اشەكەيى، ءسۇيىپ جەيتىن شوكولاد ءتۇرى جانە ت. ب. قاراپ تانۋعا بولاتىندىعى تۋرالى جازىلدى. ەندى ادامنىڭ مىنەزىن وتىرىسى مەن تۇرىسىنا بايلانىستى بولجاپ كورەيىك.
تۇرىپ تۇرعانىنا قاراي:
1. اياقتارى بىرگە، تىك تۇرادى. بۇل كىسى سالماقتى، ۇقىپتى، سابىرلى ادام. تىلدەسۋگە، ارقا سۇيەۋگە بولاتىن جاقسى دوس.
2. ءبىر اياقتى تىرەپ، ەكىنشىسىن كىشكەنە الدىعا شىعارىپ تۇراتىن ادام ورتاسىندا تانىمال بولعانىن قالايدى. بەلسەندى، ماقساتتارىن ايقىنداپ، ولارعا جەتە بىلەدى. ارماندارىن ورىنداۋ جولىندا قاجەتتى يكەمدىلىك پەن اقىلدى كورسەتە الادى.
3. اياقتارىن بىر-بىرىنەن الشاق، اشىپ تۇراتىن كىسى ءوز ويىندا نىق تۇرادى. جاسايمىن دەگەن ءىسىن تىندىرماي قويمايدى.
4. مىنەزىن بىلگىڭىز كەلگەن ادام اياقتارىن ايقاستىرىپ تۇرعاندى ۇناتسا، ول تانىمال بولعانىن قالايتىن اتاققۇمار كىسى. سونداي-اق ول ارماندارىنىڭ ورىندالۋىن كوپ كۇتكىسى كەلمەيدى، شىدامى از.
وتىرىسىنا بايلانىستى:
1. توبىقتارىڭىزدى ايقاستىرىپ وتىرعاندى ۇناتاسىز با؟ بۇنداي وتىرىس بايسالدى، ءتىپتى وزىنە سەنىمسىز ادامداعا ءتان. وزىڭىزگە دەگەن سەنىمدىلىكتى دامىتۋعا تىرىسىڭىز.
2. كوبىنەسە ءبىر اياعىن ەكىنشىسىنە سالىپ قويىپ وتىراتىن ادامدار وزىنە سەنىمدى بولادى. ومىردەن نە قالايتىنىن ءبىلىپ، بولاشاعىنا جارقىن قارايدى.
3. ءتۇزۋ، ەكى اياعىن بىرگە قويىپ، تابانىمەن ەدەندى تولىقتاي باسىپ وتىراتىن ادامدار اقكوڭىل، شىنشىل بولادى. تۋراشىل، ويلاعانىن بەتكە ايتادى، قورشاعان ادامدارعا شىنشىلدىعىمەن ۇنايدى. سىرتتاي سۋىق كورىنگەنىمەن، راسىندا ادامگەرشىلىگى مول ادام.
4. تابانىن اياقتارىنىڭ ۇشىندا ۇستاپ وتىراتىندار سابىرلى، كەيدە تۇيىق ادامدار. تۇيىقتىعى قورشاعان ورتانىڭ سىنىنا توزە الا الماۋ قاسيەتىنە بايلانىستى. ورتاسىنىڭ پىكىرىنە تاۋەلدى بولادى.
5. اياقتارىنىڭ ۇشتارىن بىرگە، ال وكشەلەرىن ەكى جاققا قاراتىپ وتىراتىن كىسى باتىلسىز، كىنامشىل ادام بولادى. بۇل قاسيەتىن جەڭە الماي جۇرسە دە، ول باسقالارعا بىردەن دۇرىس باعا بەرىپ، مىنەزدەرىنىڭ سىرلارىن كورىپ تۇرادى.
6. اياعىن الدىعا سوزىپ، كىشكەنە شالقايىپ، توبىقتارىن ايقاستىرىپ وتىراتىن كىسىلەر وكتەمشىل، قىزعانشاق بولىپ كەلەدى. باسقالاردان اسىپ تۇسكىسى كەلەدى.
سەريالدى نە ءۇشىن كورەسىز؟
سەريالدىڭ ءبىر سەرياسىن قالت جىبەرۋ اسىرەسە، ايەلدەر ءۇشىن كەشىرىلمەس ءىس ىسپەتتى. دەگەنمەن، كەيبىر ەرلەرىمىز دە سەريال دەپ، اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمباسا دا، ۇزىن-سونار حيكاياعا اندا-ساندا كوز قيىعىن سالىپ قوياتىنى جاسىرىن ەمەس. سەريال كەيىپكەرلەرىن بەس ساۋساعىنداي جاتقا ايتىپ، اركىمنىڭ ءارتۇرلى ىس-ارەكەتىن بەسكە بىلەتىن قاۋىمدى ەلىكتىرەتىندەي سەريالدا نە قۇدىرەت جاتىر؟
وسى سۇراقپەن باس قاتىرعان پسيحولوگتار بۇنىڭ سىرىن تاپقانداي بولدى.
سەريالدا ومىردەگىگە قاراعاندا، ءبارى باسقاشا،- دەيدى پسيحولوگتار. سەريالدىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز كەيىپكەرلەرى ءبىر قىرىنان سومدالىپ، كورەرمەندەرىن وزدەرىمەن بىرگە قۋانىپ، بىرگە مۇڭايۋعا جەتەلەيدى. جانە ولار ءوزىمىزدى قورشاپ جۇرگەن ادامدارعا وتە ۇقسايدى. سەريال ءتۇسىرۋشى توپ كورەرمەندەرىن ساقتاۋ ءۇشىن بىرنەشە ءادىس-تاسىل قولدانادى. "پالەنشەنىڭ اڭگىمەسىن تۇگەنشە ەستىپ قويعان جەرىنەن ءبىتتى. ەرتەڭگى سەرياسى قىزىقتى بولايىن دەپ تۇر". وسىنداي سوزدەردى كوپ ەستىگەن شىعارسىز. ءار سەريانى قىزىقتى تۇسىنا كەلگەندە ءبىتىرىپ تاستاۋ ەڭ ءتيىمدى ءتاسىل.
قاي سەريالدى الىپ قاراساڭىز دا، ءار سەريالدىڭ باستى كەيىپكەرلەرى كوبىنە ادىلەتسىزدىكتى كوپ كورگەن، كوركەم مىنەزدى ءمىنسىز جان بولىپ بەرىلەدى. جانىمىز اۋىرىپ، ونىڭ ومىرىمەن تىنىستاپ كەتەتىنىمىز سوندىقتان.
كوبىمىزدىڭ ويلاعانىمىز بولا بەرمەيدى. سەريالداردا ءبىزدىڭ ارماندارىمىز ورىندالىپ جاتادى. سۇيگەن جۇرەكتەر بىر-بىرىمەن كەزدەسىپ، جاۋىزدىق جازالانادى. جانە كەيىپكەرلەرىنەن ءوزىمىزدى كورىپ، ءبىر ءسات ارمان قۇشاعىنا بەرىلەتىنىمىز دە بار.
كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىك كۇيزەلىسكە تولى. جۇمىستان شارشاپ قايتىپ، ءوزىنىڭ سۇيىكتى سەريالىن قوسقاندا، ادام اينالاسىن كادىمگىدەي ۇمىتىپ، سەريالدىڭ ىرعاعىمەن تىنىستاپ كەتەدى.
پسيحولوگتار قىز-كەلىنشەكتەردىڭ سومكەنى قالاي ۇستايتىنىنا قاراپ، ولاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا باعا بەرىپتى. ولاي بولسا، سومكە ۇستاۋدىڭ دا وزىندىك سىرى بار ەكەن.
سومكەنى باۋىرىنا قىسىپ ۇستاپ، قولىن تومەن ءتۇسىرىپ جۇرەتىندەر سابىرلى، ۇستامدى، سىپايى، ورنىقتى ادام بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن.
ەگەر سومكەنى قارىنا ءىلىپ، قولىن بىلەگىنىڭ تۇسىنا دەيىن ءيىپ ۇستاسا، ول – ءتارتىپتى، كورەر كوزگە جاقسى كورىنەتىن جان. ءۇي شارۋاشىلىعىنا بەيىم، باسقالاردىڭ ويىن ايتپاي تۇسىنەدى. سونىمەن قاتار، ءوز باعاسىن جاقسى بىلەدى.
سومكەنى يىققا تامان، جوعارى ۇستايتىن بولسا، ول باتىل، اسەرشىل، كەز كەلگەن كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋگە قينالماي تەز كىرىسەتىن ادام بولعانى. كوپشىل، بارلىق اداممەن ءتىل تابىسا الاتىن، جالعىزدىقتى جانى سۇيمەيتىن جان.
سومكەنى ءبىر شەتىنەن عانا ۇستاپ جۇرەتىندەر – سومكەنى وتىرعان ورنىنا الاڭسىز تاساپ كەتە بەرەتىندەر. بۇل – وز-وزىنە سەنىمدى، ءوزى تۋرالى ايتىلىپ جاتقان باسقالار پىكىرىنە قۇلاق اسپايتىن بەكەم جان.
سومكەنىڭ باۋىن قارىنا ءىلىپ الىپ، كەۋدەسىنە قىسىپ ۇستاۋ – ەشكىمگە سەنبەيتىن كۇدىكشىل قىزدارعا ءتان مىنەز. سومكەنى يىققا ءىلىپ الىپ، قولىن تومەن ءتۇسىرىپ جۇرەتىن ادام – ۇيالشاق، وزىنە سەنبەيتىن يمەنشەك ادام.
ال، سومكەنى يىعىنا ءىلىپ الىپ، ەكى قولىن بوس جىبەرەتىن ادام ءدال وسى قالپىندا ءوزىن جەڭىل، ەركىن سەزىنسە، ونداي ايەل زاتى كوڭىلدى، وزىنە كوڭىلى تولاتىن، باسقالاردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارۋعا بەيىم، بىرەۋگە ۇناۋعا، ءوزى تۋرالى جاقسى پىكىر ەستۋگە قۇمار كەلەدى.
سومكەنى قولتىعىنا قىسىپ ۇستاۋ – ۇيالشاق، ۇياڭ بولىپ كورىنگەنىمەن، ەشكىمگە تاۋەلسىز، بايسالدى نازىك جاندارعا ءتان.
ۇزدىك جۇمىسشى قانداي بولۋى كەرەك؟
باسقارۋ ءىسىن باياندايتىن ماقالالار مەن كىتاپتار جەتىپ ارتىلادى. ءبىراق تا... باستىق بولاتىنداي باس-باسىڭا ب ا ق قايدا؟ وسى ۇرانمەن وزگەشە، ەلدەن ەرەك مازمۇنى بار ءبىر ماقالا جازۋعا كىرىستىم. «قالاي ارى تازا، ىسىنە ادال، جاۋاپكەرشىلىگى بار جۇمىسشى بولۋ كەرەك؟» وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن تاۋىپ كورەلىك، دوستار.
دۇرىس باسقارا الماۋعا قاراعاندا، باسقارىلا الماۋ ۇجىمدىق ەڭبەككە كوپ زيانىن كەلتىرگەنىن مويىندايىق. ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە جاي جۇمىسشىنىڭ ءار ماسەلەدە دە شەشىم تابا ءبىلۋى ماڭىزدى. سودان كەيىنگىسى – شىندىقتى جاسىرماي ايتا ءبىلۋ. «شىندىق بار جەردە وتىرىك بايقاپ جۇرەدى، شىندىق جوق جەردە شىرەنىپ، شايقاپ جۇرەدى» دەگەندى ۇمىتپايىق. كوپ جاعدايدا ماسەلە قانداي قيىن بولماسىن، ونىڭ شەشىلەر ءتۇيىنى بار. وسى ماسەلەنىڭ قالاي قيىن ورىندالاتىنىن ويلاي بەرگەنشە، تىرناقتاي تالاپ قويىپ، ءىستى باستاپ كەتۋ كەرەك. ۇجىم اراسىنداعى جۇمىس كولەمىن تالقىلاۋلاردىڭ كوپ رەتتە – جۇمىستى جامانداۋ جانە ونى بارىنشا قيىنداتۋ مانىندەگى سىلتاۋلارى بولادى. بۇل ەرىنشەكتىڭ، قورقاقتىڭ ءامال-تاسىلى. ال جالعىزدىقتا ادام ءوز ساناسىندا ىزدەنەدى، بولجاۋ جاسايدى، شەشىم جاسايدى.
سونىمەن قاتار، جۇمىسشىنىڭ جەكە ومىرىندەگى جاعدايلار دا جۇمىستىڭ ىسكە اسىرىلۋىن تەجەيدى. ءاربىر پروبلەمالىق سيتۋاسيا جۇمىسقا دەگەن «تابەتىن» قاشىرادى.
1. بۇيرىقتى تالقىلاماۋ، تاپسىرماعا «قۇپ، ورىندالادى» دەۋ ەڭ ۇتىمدى ارەكەت.
2. جاقسى جۇمىسشى ءارقاشان دا سەرگەك جۇرەدى. شىنايى ناتيجە قانداي بولماسىن، ءسىزدىڭ كوڭىل-كۇيىڭىز جامان بولسا، وندا جاقسىلىقتان ءۇمىت كۇتپەي-اق قويىڭىز. جۇمىس ورنىڭىزعا كەلىپ وتىرعان ساتتەن ءسىز شارشاڭقى كۇيدە جۇرسەڭىز، مەيلى ول قانداي باستىق بولسا دا، ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزدى اۋىستىرۋ ماسەلەسىن قارايدى. ارينە، ءسىزدىڭ بۇل جاعدايدان كەيىن جاقسى جۇمىسقا وتىرۋىڭىز ەكىتالاي.
3. جۇمىسشى وزگەنىڭ ەمەس، ەڭ باستىسى ءوز ىسىنە بەرىك بولۋى كەرەك. ەسىڭىزدە بولسىن، «اكۋلا جالعىز جۇمىس ىستەيدى».
4. ناشار جۇمىسشىدان ەشقاشان دا جاقسى باسقارۋشى شىقپايدى. اداممەن قارىم-قاتىناس جاساي ءبىلۋ تەك ءجاي عانا جۇمىسشىعا ەمەس، سونىمەن قاتار، باسقارۋشىعا دا كەرەك قاسيەت. سوندىقتان دا باستىعىڭىزعا ءوزىڭىزدى سىيلاتا ءبىلۋىڭىز كەرەك.
5. ءسىزدىڭ جاعدايىڭىز بولماي جۇرگەنىنە، مەكتەپتە ناشار وقۋىڭىزعا نەمەسە ءومىرىڭىز ءساتسىز بولسا وعان باستىعىڭىز كىنالى ەمەس. ءومىر ءوز قولىڭىزدا!
P. S. سونىمەن كەلىسىپ الايىق. ەڭ جاقسى جۇمىسشى – تاپسىرمانى ەشقانداي سىلتاۋسىز ورىنداپ شىعاتىن ءارى ومىرىنە ريزا ادام! وسى ماتەلدى ۇمىتپايىق...
مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ترەنينگ ولاردىڭ بويىنداعى مىناداي ماڭىزدى ساپالاردى: كاسىبي ىس-ارەكەتتەردىڭ ەففەكتيۆتى ينديۆيدۋالدى ءستيلىن قالىپتاستىرۋ؛ وقۋشىلارمەن، ولاردىڭ اتا-انالارىمەن، مەكتەپ باسشىلىعىمەن، ارىپتەستەرىمەن سونىمەن قاتار ءوز وتباسى مۇشەلەرىمەن ويداعىداي قارىم-قاتىناس جاساي الۋىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ ءتارتىبى "قيىن"، بولعاندىقتان ترەنينگ جاتتىعۋلارى مۇعالىمدەرگە وقۋشىلارمەن قارىم-قاتىناستىڭ ءتيىمدى جولدارىن شەشۋدىڭ جولىن قاراستىرادى. ترەنينگكە قاتىسۋشى مۇعالىمدەر جاتتىعۋ بارىسىندا باسقالاردىڭ ىس-ارەكەتىن باقىلاي وتىرىپ، ءوز مۇمكىندىكتەرىن باعالايدى، ەموسيونالدىق تۇرعىدا كوڭىل-كۇيلەرىنىڭ ورنىعىپ، جۇمىسقا قابىلەتتەرى ارتادى. ترەنينگكە مۇعالىمدەر ەرەكشە قىزىعۋشىلىقپەن قاتىسادى.
You Might Also Like
-
«ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋ جانە مۇراعاتتانۋ» توبىندا وتكەن «ءبىلىم بيرجاسى» كەشى.
