قۇجاتتىڭ قۇرامى
قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى،
ەگىندىبۇلاق اۋىلىنداعى كاسىپتىك مەكتەپ ءمۇعالىمى
ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اقشاباقوۆا كۋلزيپا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇجاتتاردىڭ قۇرامى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ساباقتا وقۋشىلارعا قۇجاتتاردىڭ قۇرامى، ءبىر ىزگە كەلتىرىلگەن جۇيەلەرى جانە ستاندارتتالۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ وتىرىپ، ولاردىڭ بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن كەڭەيتىپ، تاقىرىپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىعى وقۋشىلاردىڭ وي- ءورىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق- جاۋاپ، كورسەتە ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، مۋلتيمەديالىق تاقتا، وقۋلىق، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ نازارلارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ؛
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى تەكسەرۋ.
سونىمەن، وقۋشىلار وتكەن تاقىرىپتى تەكسەرۋ ءۇشىن زەيىنىمىزدى تاقتاعا اۋدارايىق. تاقتادا بەرىلگەن سۇراقتارعا ورىنىمىزدا وتىرىپ قول كوتەرىپ جاۋاپ بەرەمىز
1. قۇجات ءسوزىنىڭ انىقتاماسىن ايتىڭىز.
2. قۇجاتتىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرى تۋرالى نە بىلەسىز؟
3. قۇجاتتاردا اقپاراتتار قانداي تۇردە بەرىلۋى مۇمكىن؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى بايانداۋ.
ۇيىمدا جاسالاتىن قۇجاتتاردىڭ كەشەنى قىزمەت بارىسىندا شەشىلەتىن ماسەلەلەردىڭ اۋقىمىندا، قۇزىرلىق كولەمى مەن سيپاتىنا، ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋ رەتىنە، باسقا ۇيىمدارمەن ءوزارا بايلانىستاردىڭ كولەمى مەن سيپاتىنا قاراي ايقىندالادى.
ۇيىم قۇزىرىنىڭ نەگىزگى ماسەلەرى بويىنشا نورماتيۆتىك نەمەسە جەكە اكتىلەر قابىلداۋ قاجەت بولعان بارلىق جاعدايدا شەشىمدەر، قاۋلىلار جانە بۇيرىقتار شىعارىلادى.
ۇيىمدا جاسالاتىن قۇجاتتاردىڭ كەشەنى قىزمەت بارىسىندا شەشiلەتiن ماسەلەلەردiڭ اۋقىمىنا، قۇزىرلىق كولەمi مەن سيپاتىنا، ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋ رەتىنە (جەكە دارا باسقارۋ نەمەسە القالىق باسقارۋ نەگiزiندە)، باسقا ۇيىمدارمەن ءوزارا بايلانىستاردىڭ كولەمى مەن سيپاتىنا قاراي ايقىندالادى.
مىسالى، قولدانىلىپ جۇرگەن زاڭدارعا سايكەس باسقارۋ ورگاندارى تومەندەگىدەي وكىم قۇجاتتارىن شىعارادى. مينيسترلەر كابينەتi - قاۋلىلار، پرەمەر - مينيستر مەن ونىڭ ورىنباسارلارى - وكiمدەر؛ مينيسترلىكتەر - قاۋلىلار، بۇيرىقتار، نۇسقاۋلار؛ مەملەكەتتiك كوميتەتتەر، كوميتەتتەر مەن كوميسسيالار - قاۋلىلار، نۇسقاۋلار؛ كاسiپورىنداردىڭ اكiمشiلiگi - بۇيرىقتار، قاۋلىلار، نۇسقاۋلار؛ كووپەراتيۆتiك ۇيىمدار - شەشiمدەر؛ قوعامدىق ۇيىمدار - قاۋلىلار، وكiمدەر.
ۇيىم قۇزىرىنىڭ نەگiزگi ماسەلەلەرi بويىنشا نورماتيۆتiك نەمەسە جەكە اكتiلەر قابىلداۋ قاجەت بولعان بارلىق جاعدايدا شەشiمدەر، قاۋلىلار جانە بۇيرىقتار شىعارىلادى. جەدەل ماسەلەلەر بويىنشا جانە قاۋلىلاردىڭ، شەشiمدەردiڭ، بۇيرىقتاردىڭ ورىندالۋىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشiن وكiمدەر، نۇسقاۋلار قابىلدانادى.
قاۋلىلار، شەشiمدەر - القالىق باسقارۋ ۇيىمدارى قابىلدايتىن قۇقتىق اكتiلەر بولىپ تابىلادى. بۇيرىقتار، وكiمدەر، نۇسقاۋلار - بيلiك سيپاتى بار جانە جەكە دارا باسقارۋ وكiلەتتىگى بەرiلگەن رەسمي لاۋازىمدى ادامدار قابىلدايتىن قۇقىقتىق اكتىلەر.
نىسانى جاعىنان بiردەي قۇجاتتار (بۇيرىقتار، قاۋلىلار جانە باسقالارى) شىعاراتىن ۇيىمداردىڭ بiرلەسكەن وكiمدiك قۇجاتتارى تيiستi نىساندا شىعارىلادى (بۇيرىق، قاۋلى جانە باسقالارى).
نىسانى جاعىنان بiر - بiرiنەن وزگەشە قۇجاتتار شىعارۋعا وكىلەتتiگi بار ۇيىمداردىڭ بiرلەسكەن وكiمدiك قۇجاتتارى "بiرلەسكەن شەشiم" ءتۇرiندە شىعارىلادى. ال ونىڭ سول قۇجاتتى قابىلداعان ءاربiر ۇيىمنىڭ وكiمدiك قۇجاتى بولاتىن حۇقى بار.
جوعارى تۇرعان ورگانداردىڭ قۇجاتتارىن نەمەسە باسقا ۇيىمداردىڭ قۇجاتتارىن قاراماعىنداعى ۇيىمدارعا، قۇرىلىمدىق ءبولiمشەلەرگە جەتكiزۋ قۇجاتتىڭ اۆتورى بەلگiلەگەن نىساندا جۇزەگە اسىرىلادى. ەگەر ونىڭ ءتاسiلi كورسەتiلمەگەن بولسا، ۇيىم بۇل ماسەلەنi ءوزi دەربەس شەشەدi.
القالى ورگانداردىڭ حاتتاما شەشiمدەرi ورىنداۋشىلارعا سول ورگاندار تۋرالى ەرەجەمەن بەلگiلەنگەن نىساندا جەتكiزiلەدi.
وكiمدiك قۇجاتتى سول ۇيىمنىڭ ءوزiنiڭ نەمەسە جوعارى تۇرعان ۇيىمنىڭ وكiمدiك قۇجاتى ارقىلى جويۋعا (وزگەرتۋگە) بولادى.
وكiمدiك قۇجاتتىڭ كۇشiن تيiستi قۇزىرلى ورگاندار توقتاتا الادى.
باسقا ۇيىمداردىڭ مۇددەلەرiنە قاتىستى قۇجاتتاردىڭ جوبالارى ولارمەن الدىن الا كەلiسiلۋگە تيiس. كەلiسپەگەن جاعدايدا جوباعا ەسكەرتپەلەر تiركەلەدi نەمەسە كەلiسپەۋدiڭ ءمانi قوسىمشا حاتتا كورسەتiلەدi.
ماسەلەلەردi تالقىلاۋدىڭ بارىسى جانە القالى ورگانداردىڭ ءماجiلiستەرiندە، كەڭەستەردە، جينالىستاردا، باسقوسۋلاردا قابىلدانىلاتىن شەشiمدەر حاتتاماعا جازىلادى.
حاتتامالار ءماجiلiستەردiڭ بارىسىن جازۋ، ستەنوگراممالار، دىبىس جازبالارى جانە ءماجiلiستەرگە دايىندالعان ماتەريالدار (باياندامالاردىڭ، سوزدەردiڭ تەكستiلەرi، انىقتامالار، قاۋلىلاردىڭ نەمەسە شەشiمدەردiڭ جوبالارى، كۇن ءتارتiبi شاقىرىلعانداردىڭ تiزiمدەرi، ت. ب.) نەگiزiندە حاتتالادى.
ەگەر ءماجiلiستiڭ بارىسى ستەنوگرافيا ارقىلى جازىلىپ وتىرسا، وندا ستەنوگراممالاردىڭ ءمانi اشىپ بەرiلەدi. ول ماشينكاعا باسىلىپ، كۋالاندىرۋ قولى قويىلعاننان كەيiن حاتتامامەن بiرگە ساقتالادى. ەرەكشە جاعدايلاردا ءسوز سويلەۋشi ءسوزiنiڭ ستەنوگرامماسىنا ءوزi قول قويىپ بەرۋگە تيiس. ەگەر ءماجiلiستiڭ بارىسى ماگنيتتiك تاسپاعا جازىلاتىن بولسا، ول مەملەكەتتiك ارحيۆتەردiڭ كينوفوتوقۇجاتتارىمەن جۇمىس iستەۋدiڭ نەگiزگi ەرەجەلەرiنە سايكەس ساقتالادى. م.، 1980.
بارلىق دەڭگەيدەگi باسقارۋ ۇيىمدارى ءوز قۇزىرىنىڭ شەڭبەرiندە جوعارى تۇرعان سالالىق جانە قىزمەت ۇيىمدارىمەن، قاراماعىنداعى جانە باسقا ۇيىمدارمەن، سونداي - اق جەكە ازاماتتارمەن جەدەل بايلانىس جاساعان كەزدە حاتتار جولداي الادى. ادەتتە، اقپارات الىسۋدىڭ؛ اۋىزشا ءتۇسiندiرۋدiڭ، نۇسقاۋلار بەرۋدiڭ (تiكەلەي نەمەسە تەلەفون ارقىلى سويلەسۋ)، تاعى باسقالارىنىڭ قۇجاتسىز ءتاسiلiن قولدانۋ مۇمكiن بولماسا نەمەسە ونداي ءتاسiلدi قولدانۋ قيىن بولسا، حاتتار جازۋ ءتاسiلi قولدانىلادى.
اقپاراتتى جەدەل بەرۋ قاجەت بولعان جاعدايدا جەدەل حاتتار نەمەسە تەلەفونوگراممالار ءازiرلەنەدi.
ۇيىمدار ءوز قۇزىرلىعىن ايقىندايتىن ەرەجەلەردiڭ جانە باسقا دا اكتiلەردiڭ نەگiزiندە باسقا دا قۇجاتتار: جۇمىس جوسپارلارىن، ەسەپتەر، پرەيسكۋرانتتار، ستاندارتتار، جارعىلار، ەرەجەلەر، قاعيدالار جانە باسقالارىن شىعارادى. ولاردىڭ تiزبەسi باسقارۋ قۇجاتتاماسىنىڭ كلاسسيفيكاتورلارىندا (3 - قوسىمشا) بەرىلەدى.
ۇيىمدار قىزمەتiن قۇجاتتاۋ ەرەجەلەرiنiڭ بiرلiگi قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەسiن قولدانۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
6. 10. 1 - 88. مەملەكەتتiك ستاندارتتىڭ "قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەلەرi. نەگiزگi ەرەجەلەر" قۇجاتتاردىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن 16 جۇيەسiن بەلگiلەيدi. ولار: جوسپارلىق، ەسەپ - ستاتيستيكالىق، باستاپقى ەسەپ، قارجى جانە بۋحگالتەرلiك - ەسەپ جۇرگiزۋ، اقشالاي ەسەپ ايىرىسۋ، ۇيىمدىق - وكiمدiك، باعا بەلگiلەۋ ءجونiندەگi، ماتەريالدىق تەحنيكالىق جابدىقتاۋ جانە وتكىزۋ ءجونiندەگi، ساۋدا ءجونiندەگi، سىرتقى ساۋدا ءجونiندەگi، قۇرىلىسقا ارنالعان جوبالاۋ ءجونiندەگi، ونەرتابىستار مەن جاڭالىقتار اشۋ ءجونiندەگi، الەۋمەتتiك قامسىزداندىرۋ ءجونiندەگi، ەڭبەك جانە الەۋمەتتiك ماسەلەلەر ءجونiندەگi جەدەل جوسپارلاۋ جانە كولiك تورابىنىڭ جۇمىسىن باسقارۋ ءجونiندەگi، حالىقتىڭ تۇرمىس قاجەتiن وتەۋ ءجونiندەگi جۇيەلەر.
بiر iزگە كەلتiرiلگەن جۇيەلەر ءوز تاراپىنان قۇجاتتاردىڭ كومەكشi جۇيەلەرiنە، تۇرلەرiنە، وزگەشە تۇرلەرiنە ءبولiنەدi. مىسالى، ۇيىمدىق - وكiمدىك قۇجاتتاما جۇيەسiندە وكiمدiك قۇجاتتاردى (قاۋلىلار، وكiمدەر، شەشiمدەر، بۇيرىقتار)؛ ۇيىمدىق (جارعىلار، ەرەجەلەر، نۇسقاۋلار) حاتتامالاردى؛
اقپارات - انىقتاما قۇجاتتارىن (انىقتامالار، بايانداما حاتتار، ءتۇسiنiك حاتتارى، اكتiلەر، قىزمەت بابىنداعى حاتتار، جولداما حاتتار، شاقىرۋ حاتتارى، اقپارات حاتتار، جارنامالىق حاتتار، قۋاتتاۋشى حاتتار، ەسكە سالاتىن حاتتار، كەپiلدەمە حاتتار، ينيسياتيۆالىق حاتتار، جاۋاپ حاتتار، جەدەلحاتتار، شارتتار جانە ەڭبەك كەلiسiمدەرiن) ءبولiپ كورسەتۋگە بولادى.
قۇجاتتاما جۇيەلەرi مەن قۇجاتتار تۇرلەرىن تاڭداپ الۋدى ۇيىم ءوز قىزمەتiنiڭ ەرەكشەلiگiنە سايكەس جۇرگiزەدi.
قولدانىلاتىن قۇجاتتاردىڭ نىساندارىن تاڭداپ الۋمەن ولاردىڭ سانىن ازايتۋدى جەڭiلدەتۋ جانە ولاردى بiر iزگە ءتۇسiرۋ ماقساتىمەن ۇيىمدار وزدەرiنiڭ قىزمەتتەرi مەن مiندەتتەرiن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشiن قاجەتتi ءارi جەتكiلiكتi بولاتىن قۇجاتتاردىڭ سالالىق تابەلدەرiن (4 - قوسىمشا) جاسايدى. تابەلگە ءداستۇرلi قۇجاتتار دا، سونداي - اق ەسەپتەۋ تەحنيكاسى قۇرالدارى جاسايتىن قۇجاتتار دا ەنگiزiلەدi. تابەلدi جۇرگiزۋدi، وعان وزگەرiستەر ەنگiزۋدi قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ قىزمەتi جۇزەگە اسىرادى.
تابەلدە كورسەتiلمەگەن قۇجاتتاردى ءازiرلەۋگە تىيىم سالىنادى.
ەگەر سالالىق تابەل جوق بولسا، قۇجاتتاردى بiر ىزگە كەلتiرۋ ءجونiندەگi تالاپتاردى تiكەلەي ورىنداۋشىلارعا جەتكiزۋ قاجەت، ال ولار قۇجاتتاردىڭ حاتتالۋى، ونىڭ مازمۇنىنىڭ باياندالۋى مەن ستيلi ءۇشiن، باسىپ شىعاراتىن قۇرىلعىلار دايىندايتىن قۇجاتتارعا دەگەن تالاپتاردىڭ ورىندالۋى ءۇشiن جاۋاپ بەرەدi.
قۇجاتتاردىڭ زاڭدى كۇشiن، ولاردىڭ جەدەل ءارi ساپالى ورىندالۋى مەن ىزدەستiرiلۋiن، ەسەپتەۋ تەحنيكاسى قۇرالدارىنىڭ كومەگiمەن وڭدەلۋ مۇمكiندiگiن، ىقتيمال تاريحي كۋالاندىرۋشى رەتىندە قۇجاتتاردىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتەتiن تالاپتار ساقتالۋعا تيiس، ال بۇعان قۇجاتتارعا ستاندارتتاردى قولدانۋ ارقىلى (5 - قوسىمشا) قول جەتكiزiلەدi.
قۇجاتتاۋدىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلگەن جۇيەسى – ءبىرىڭعاي ءتارتىپ، تالاپ، ستاندارت نەگىزىندە جاسالعان، بەلگىلى ءبىر سالا قىزمەتىن باسقارۋعا قاجەتتى اقپاراتتاردان تۇراتىن قۇجاتتاما جۇيەسى.
قانداي ءبىر سالا قىزمەتىندە بولماسىن، ماماننىڭ كاسىبي دەڭگەيىن انىقتايتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى قۇجاتتاۋ جۇيەسى تۋرالى ءبىلىمى بولىپ تابىلادى. نەعۇرلىم كەڭىنەن قولدانىلاتىن قۇجاتتار توبى ۇيىمدىق - وكىمدىك قۇجاتتار بولىپ تابىلادى. ونىڭ جاسالۋىنا، رەسىمدەلۋىنە، وڭدەلۋىنە قىزمەتكەردىڭ قاي - قايسىسى بولماسىن بەلگىلى دارەجەدە قاتىسىپ وتىرادى (ماسەلەن، جەكە قۇرام بويىنشا قۇجاتتار، بۇيرىقتار، انىقتامالار، حاتتامالار ت. ب.). سوندىقتان جوعارىدا اتالعان سترك 1042 - 2001 ستاندارتىندا ۇيىمدىق - وكىمدىك قۇجاتتامانىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلۋىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ، ۇيىمدىق - باسقارۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋدا پايدالانىلاتىن قۇجاتتار قۇرامىنا، مازمۇنىنا، قۇرىلىسى مەن رەسىمدەلۋىنە قويىلاتىن تالاپتار بەلگىلەنگەن.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
1. اقپاراتتى جەدەل بەرۋ قاجەت بولعان جاعدايدا قانداي قۇجاتتار ءازiرلەنەدi؟
2. قۇجاتتاۋدىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلگەن جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟
3. قاۋلىلار، شەشiمدەر - القالىق باسقارۋ ۇيىمدارى قابىلدايتىن قانداي قۇجات بولىپ تابىلادى؟
4. 6. 10. 1 - 88. مەملەكەتتiك ستاندارتتىڭ "قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەلەرi. نەگiزگi ەرەجەلەر" قۇجاتتاردىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن قانشا جۇيەسiن بەلگiلەيدi؟
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما. 11 - 15 بەت
ءۇى. وقۋشىلاردى باعالاۋ
ساۋ بولىڭىزدار! ساباق اياقتالدى.
ەگىندىبۇلاق اۋىلىنداعى كاسىپتىك مەكتەپ ءمۇعالىمى
ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اقشاباقوۆا كۋلزيپا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇجاتتاردىڭ قۇرامى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ساباقتا وقۋشىلارعا قۇجاتتاردىڭ قۇرامى، ءبىر ىزگە كەلتىرىلگەن جۇيەلەرى جانە ستاندارتتالۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ وتىرىپ، ولاردىڭ بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن كەڭەيتىپ، تاقىرىپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىعى وقۋشىلاردىڭ وي- ءورىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق- جاۋاپ، كورسەتە ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، مۋلتيمەديالىق تاقتا، وقۋلىق، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ نازارلارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ؛
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى تەكسەرۋ.
سونىمەن، وقۋشىلار وتكەن تاقىرىپتى تەكسەرۋ ءۇشىن زەيىنىمىزدى تاقتاعا اۋدارايىق. تاقتادا بەرىلگەن سۇراقتارعا ورىنىمىزدا وتىرىپ قول كوتەرىپ جاۋاپ بەرەمىز
1. قۇجات ءسوزىنىڭ انىقتاماسىن ايتىڭىز.
2. قۇجاتتىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرى تۋرالى نە بىلەسىز؟
3. قۇجاتتاردا اقپاراتتار قانداي تۇردە بەرىلۋى مۇمكىن؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى بايانداۋ.
ۇيىمدا جاسالاتىن قۇجاتتاردىڭ كەشەنى قىزمەت بارىسىندا شەشىلەتىن ماسەلەلەردىڭ اۋقىمىندا، قۇزىرلىق كولەمى مەن سيپاتىنا، ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋ رەتىنە، باسقا ۇيىمدارمەن ءوزارا بايلانىستاردىڭ كولەمى مەن سيپاتىنا قاراي ايقىندالادى.
ۇيىم قۇزىرىنىڭ نەگىزگى ماسەلەرى بويىنشا نورماتيۆتىك نەمەسە جەكە اكتىلەر قابىلداۋ قاجەت بولعان بارلىق جاعدايدا شەشىمدەر، قاۋلىلار جانە بۇيرىقتار شىعارىلادى.
ۇيىمدا جاسالاتىن قۇجاتتاردىڭ كەشەنى قىزمەت بارىسىندا شەشiلەتiن ماسەلەلەردiڭ اۋقىمىنا، قۇزىرلىق كولەمi مەن سيپاتىنا، ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋ رەتىنە (جەكە دارا باسقارۋ نەمەسە القالىق باسقارۋ نەگiزiندە)، باسقا ۇيىمدارمەن ءوزارا بايلانىستاردىڭ كولەمى مەن سيپاتىنا قاراي ايقىندالادى.
مىسالى، قولدانىلىپ جۇرگەن زاڭدارعا سايكەس باسقارۋ ورگاندارى تومەندەگىدەي وكىم قۇجاتتارىن شىعارادى. مينيسترلەر كابينەتi - قاۋلىلار، پرەمەر - مينيستر مەن ونىڭ ورىنباسارلارى - وكiمدەر؛ مينيسترلىكتەر - قاۋلىلار، بۇيرىقتار، نۇسقاۋلار؛ مەملەكەتتiك كوميتەتتەر، كوميتەتتەر مەن كوميسسيالار - قاۋلىلار، نۇسقاۋلار؛ كاسiپورىنداردىڭ اكiمشiلiگi - بۇيرىقتار، قاۋلىلار، نۇسقاۋلار؛ كووپەراتيۆتiك ۇيىمدار - شەشiمدەر؛ قوعامدىق ۇيىمدار - قاۋلىلار، وكiمدەر.
ۇيىم قۇزىرىنىڭ نەگiزگi ماسەلەلەرi بويىنشا نورماتيۆتiك نەمەسە جەكە اكتiلەر قابىلداۋ قاجەت بولعان بارلىق جاعدايدا شەشiمدەر، قاۋلىلار جانە بۇيرىقتار شىعارىلادى. جەدەل ماسەلەلەر بويىنشا جانە قاۋلىلاردىڭ، شەشiمدەردiڭ، بۇيرىقتاردىڭ ورىندالۋىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشiن وكiمدەر، نۇسقاۋلار قابىلدانادى.
قاۋلىلار، شەشiمدەر - القالىق باسقارۋ ۇيىمدارى قابىلدايتىن قۇقتىق اكتiلەر بولىپ تابىلادى. بۇيرىقتار، وكiمدەر، نۇسقاۋلار - بيلiك سيپاتى بار جانە جەكە دارا باسقارۋ وكiلەتتىگى بەرiلگەن رەسمي لاۋازىمدى ادامدار قابىلدايتىن قۇقىقتىق اكتىلەر.
نىسانى جاعىنان بiردەي قۇجاتتار (بۇيرىقتار، قاۋلىلار جانە باسقالارى) شىعاراتىن ۇيىمداردىڭ بiرلەسكەن وكiمدiك قۇجاتتارى تيiستi نىساندا شىعارىلادى (بۇيرىق، قاۋلى جانە باسقالارى).
نىسانى جاعىنان بiر - بiرiنەن وزگەشە قۇجاتتار شىعارۋعا وكىلەتتiگi بار ۇيىمداردىڭ بiرلەسكەن وكiمدiك قۇجاتتارى "بiرلەسكەن شەشiم" ءتۇرiندە شىعارىلادى. ال ونىڭ سول قۇجاتتى قابىلداعان ءاربiر ۇيىمنىڭ وكiمدiك قۇجاتى بولاتىن حۇقى بار.
جوعارى تۇرعان ورگانداردىڭ قۇجاتتارىن نەمەسە باسقا ۇيىمداردىڭ قۇجاتتارىن قاراماعىنداعى ۇيىمدارعا، قۇرىلىمدىق ءبولiمشەلەرگە جەتكiزۋ قۇجاتتىڭ اۆتورى بەلگiلەگەن نىساندا جۇزەگە اسىرىلادى. ەگەر ونىڭ ءتاسiلi كورسەتiلمەگەن بولسا، ۇيىم بۇل ماسەلەنi ءوزi دەربەس شەشەدi.
القالى ورگانداردىڭ حاتتاما شەشiمدەرi ورىنداۋشىلارعا سول ورگاندار تۋرالى ەرەجەمەن بەلگiلەنگەن نىساندا جەتكiزiلەدi.
وكiمدiك قۇجاتتى سول ۇيىمنىڭ ءوزiنiڭ نەمەسە جوعارى تۇرعان ۇيىمنىڭ وكiمدiك قۇجاتى ارقىلى جويۋعا (وزگەرتۋگە) بولادى.
وكiمدiك قۇجاتتىڭ كۇشiن تيiستi قۇزىرلى ورگاندار توقتاتا الادى.
باسقا ۇيىمداردىڭ مۇددەلەرiنە قاتىستى قۇجاتتاردىڭ جوبالارى ولارمەن الدىن الا كەلiسiلۋگە تيiس. كەلiسپەگەن جاعدايدا جوباعا ەسكەرتپەلەر تiركەلەدi نەمەسە كەلiسپەۋدiڭ ءمانi قوسىمشا حاتتا كورسەتiلەدi.
ماسەلەلەردi تالقىلاۋدىڭ بارىسى جانە القالى ورگانداردىڭ ءماجiلiستەرiندە، كەڭەستەردە، جينالىستاردا، باسقوسۋلاردا قابىلدانىلاتىن شەشiمدەر حاتتاماعا جازىلادى.
حاتتامالار ءماجiلiستەردiڭ بارىسىن جازۋ، ستەنوگراممالار، دىبىس جازبالارى جانە ءماجiلiستەرگە دايىندالعان ماتەريالدار (باياندامالاردىڭ، سوزدەردiڭ تەكستiلەرi، انىقتامالار، قاۋلىلاردىڭ نەمەسە شەشiمدەردiڭ جوبالارى، كۇن ءتارتiبi شاقىرىلعانداردىڭ تiزiمدەرi، ت. ب.) نەگiزiندە حاتتالادى.
ەگەر ءماجiلiستiڭ بارىسى ستەنوگرافيا ارقىلى جازىلىپ وتىرسا، وندا ستەنوگراممالاردىڭ ءمانi اشىپ بەرiلەدi. ول ماشينكاعا باسىلىپ، كۋالاندىرۋ قولى قويىلعاننان كەيiن حاتتامامەن بiرگە ساقتالادى. ەرەكشە جاعدايلاردا ءسوز سويلەۋشi ءسوزiنiڭ ستەنوگرامماسىنا ءوزi قول قويىپ بەرۋگە تيiس. ەگەر ءماجiلiستiڭ بارىسى ماگنيتتiك تاسپاعا جازىلاتىن بولسا، ول مەملەكەتتiك ارحيۆتەردiڭ كينوفوتوقۇجاتتارىمەن جۇمىس iستەۋدiڭ نەگiزگi ەرەجەلەرiنە سايكەس ساقتالادى. م.، 1980.
بارلىق دەڭگەيدەگi باسقارۋ ۇيىمدارى ءوز قۇزىرىنىڭ شەڭبەرiندە جوعارى تۇرعان سالالىق جانە قىزمەت ۇيىمدارىمەن، قاراماعىنداعى جانە باسقا ۇيىمدارمەن، سونداي - اق جەكە ازاماتتارمەن جەدەل بايلانىس جاساعان كەزدە حاتتار جولداي الادى. ادەتتە، اقپارات الىسۋدىڭ؛ اۋىزشا ءتۇسiندiرۋدiڭ، نۇسقاۋلار بەرۋدiڭ (تiكەلەي نەمەسە تەلەفون ارقىلى سويلەسۋ)، تاعى باسقالارىنىڭ قۇجاتسىز ءتاسiلiن قولدانۋ مۇمكiن بولماسا نەمەسە ونداي ءتاسiلدi قولدانۋ قيىن بولسا، حاتتار جازۋ ءتاسiلi قولدانىلادى.
اقپاراتتى جەدەل بەرۋ قاجەت بولعان جاعدايدا جەدەل حاتتار نەمەسە تەلەفونوگراممالار ءازiرلەنەدi.
ۇيىمدار ءوز قۇزىرلىعىن ايقىندايتىن ەرەجەلەردiڭ جانە باسقا دا اكتiلەردiڭ نەگiزiندە باسقا دا قۇجاتتار: جۇمىس جوسپارلارىن، ەسەپتەر، پرەيسكۋرانتتار، ستاندارتتار، جارعىلار، ەرەجەلەر، قاعيدالار جانە باسقالارىن شىعارادى. ولاردىڭ تiزبەسi باسقارۋ قۇجاتتاماسىنىڭ كلاسسيفيكاتورلارىندا (3 - قوسىمشا) بەرىلەدى.
ۇيىمدار قىزمەتiن قۇجاتتاۋ ەرەجەلەرiنiڭ بiرلiگi قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەسiن قولدانۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
6. 10. 1 - 88. مەملەكەتتiك ستاندارتتىڭ "قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەلەرi. نەگiزگi ەرەجەلەر" قۇجاتتاردىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن 16 جۇيەسiن بەلگiلەيدi. ولار: جوسپارلىق، ەسەپ - ستاتيستيكالىق، باستاپقى ەسەپ، قارجى جانە بۋحگالتەرلiك - ەسەپ جۇرگiزۋ، اقشالاي ەسەپ ايىرىسۋ، ۇيىمدىق - وكiمدiك، باعا بەلگiلەۋ ءجونiندەگi، ماتەريالدىق تەحنيكالىق جابدىقتاۋ جانە وتكىزۋ ءجونiندەگi، ساۋدا ءجونiندەگi، سىرتقى ساۋدا ءجونiندەگi، قۇرىلىسقا ارنالعان جوبالاۋ ءجونiندەگi، ونەرتابىستار مەن جاڭالىقتار اشۋ ءجونiندەگi، الەۋمەتتiك قامسىزداندىرۋ ءجونiندەگi، ەڭبەك جانە الەۋمەتتiك ماسەلەلەر ءجونiندەگi جەدەل جوسپارلاۋ جانە كولiك تورابىنىڭ جۇمىسىن باسقارۋ ءجونiندەگi، حالىقتىڭ تۇرمىس قاجەتiن وتەۋ ءجونiندەگi جۇيەلەر.
بiر iزگە كەلتiرiلگەن جۇيەلەر ءوز تاراپىنان قۇجاتتاردىڭ كومەكشi جۇيەلەرiنە، تۇرلەرiنە، وزگەشە تۇرلەرiنە ءبولiنەدi. مىسالى، ۇيىمدىق - وكiمدىك قۇجاتتاما جۇيەسiندە وكiمدiك قۇجاتتاردى (قاۋلىلار، وكiمدەر، شەشiمدەر، بۇيرىقتار)؛ ۇيىمدىق (جارعىلار، ەرەجەلەر، نۇسقاۋلار) حاتتامالاردى؛
اقپارات - انىقتاما قۇجاتتارىن (انىقتامالار، بايانداما حاتتار، ءتۇسiنiك حاتتارى، اكتiلەر، قىزمەت بابىنداعى حاتتار، جولداما حاتتار، شاقىرۋ حاتتارى، اقپارات حاتتار، جارنامالىق حاتتار، قۋاتتاۋشى حاتتار، ەسكە سالاتىن حاتتار، كەپiلدەمە حاتتار، ينيسياتيۆالىق حاتتار، جاۋاپ حاتتار، جەدەلحاتتار، شارتتار جانە ەڭبەك كەلiسiمدەرiن) ءبولiپ كورسەتۋگە بولادى.
قۇجاتتاما جۇيەلەرi مەن قۇجاتتار تۇرلەرىن تاڭداپ الۋدى ۇيىم ءوز قىزمەتiنiڭ ەرەكشەلiگiنە سايكەس جۇرگiزەدi.
قولدانىلاتىن قۇجاتتاردىڭ نىساندارىن تاڭداپ الۋمەن ولاردىڭ سانىن ازايتۋدى جەڭiلدەتۋ جانە ولاردى بiر iزگە ءتۇسiرۋ ماقساتىمەن ۇيىمدار وزدەرiنiڭ قىزمەتتەرi مەن مiندەتتەرiن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشiن قاجەتتi ءارi جەتكiلiكتi بولاتىن قۇجاتتاردىڭ سالالىق تابەلدەرiن (4 - قوسىمشا) جاسايدى. تابەلگە ءداستۇرلi قۇجاتتار دا، سونداي - اق ەسەپتەۋ تەحنيكاسى قۇرالدارى جاسايتىن قۇجاتتار دا ەنگiزiلەدi. تابەلدi جۇرگiزۋدi، وعان وزگەرiستەر ەنگiزۋدi قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ قىزمەتi جۇزەگە اسىرادى.
تابەلدە كورسەتiلمەگەن قۇجاتتاردى ءازiرلەۋگە تىيىم سالىنادى.
ەگەر سالالىق تابەل جوق بولسا، قۇجاتتاردى بiر ىزگە كەلتiرۋ ءجونiندەگi تالاپتاردى تiكەلەي ورىنداۋشىلارعا جەتكiزۋ قاجەت، ال ولار قۇجاتتاردىڭ حاتتالۋى، ونىڭ مازمۇنىنىڭ باياندالۋى مەن ستيلi ءۇشiن، باسىپ شىعاراتىن قۇرىلعىلار دايىندايتىن قۇجاتتارعا دەگەن تالاپتاردىڭ ورىندالۋى ءۇشiن جاۋاپ بەرەدi.
قۇجاتتاردىڭ زاڭدى كۇشiن، ولاردىڭ جەدەل ءارi ساپالى ورىندالۋى مەن ىزدەستiرiلۋiن، ەسەپتەۋ تەحنيكاسى قۇرالدارىنىڭ كومەگiمەن وڭدەلۋ مۇمكiندiگiن، ىقتيمال تاريحي كۋالاندىرۋشى رەتىندە قۇجاتتاردىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتەتiن تالاپتار ساقتالۋعا تيiس، ال بۇعان قۇجاتتارعا ستاندارتتاردى قولدانۋ ارقىلى (5 - قوسىمشا) قول جەتكiزiلەدi.
قۇجاتتاۋدىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلگەن جۇيەسى – ءبىرىڭعاي ءتارتىپ، تالاپ، ستاندارت نەگىزىندە جاسالعان، بەلگىلى ءبىر سالا قىزمەتىن باسقارۋعا قاجەتتى اقپاراتتاردان تۇراتىن قۇجاتتاما جۇيەسى.
قانداي ءبىر سالا قىزمەتىندە بولماسىن، ماماننىڭ كاسىبي دەڭگەيىن انىقتايتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى قۇجاتتاۋ جۇيەسى تۋرالى ءبىلىمى بولىپ تابىلادى. نەعۇرلىم كەڭىنەن قولدانىلاتىن قۇجاتتار توبى ۇيىمدىق - وكىمدىك قۇجاتتار بولىپ تابىلادى. ونىڭ جاسالۋىنا، رەسىمدەلۋىنە، وڭدەلۋىنە قىزمەتكەردىڭ قاي - قايسىسى بولماسىن بەلگىلى دارەجەدە قاتىسىپ وتىرادى (ماسەلەن، جەكە قۇرام بويىنشا قۇجاتتار، بۇيرىقتار، انىقتامالار، حاتتامالار ت. ب.). سوندىقتان جوعارىدا اتالعان سترك 1042 - 2001 ستاندارتىندا ۇيىمدىق - وكىمدىك قۇجاتتامانىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلۋىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ، ۇيىمدىق - باسقارۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋدا پايدالانىلاتىن قۇجاتتار قۇرامىنا، مازمۇنىنا، قۇرىلىسى مەن رەسىمدەلۋىنە قويىلاتىن تالاپتار بەلگىلەنگەن.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
1. اقپاراتتى جەدەل بەرۋ قاجەت بولعان جاعدايدا قانداي قۇجاتتار ءازiرلەنەدi؟
2. قۇجاتتاۋدىڭ ءبىر ىزگە تۇسىرىلگەن جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟
3. قاۋلىلار، شەشiمدەر - القالىق باسقارۋ ۇيىمدارى قابىلدايتىن قانداي قۇجات بولىپ تابىلادى؟
4. 6. 10. 1 - 88. مەملەكەتتiك ستاندارتتىڭ "قۇجاتتامانىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن جۇيەلەرi. نەگiزگi ەرەجەلەر" قۇجاتتاردىڭ بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن قانشا جۇيەسiن بەلگiلەيدi؟
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما. 11 - 15 بەت
ءۇى. وقۋشىلاردى باعالاۋ
ساۋ بولىڭىزدار! ساباق اياقتالدى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇجاتتامامەن قامتاماسىزداندىرۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسى.
