جاس حيميكتەر ءبىلىم سايىسى
«جاس حيميكتەر» ءبىلىم سايىسى
جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە قازىرگى كەزدە وقۋشىلاردىڭ حيميا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى تومەن ەكەنى بەلگىلى. بۇل جاعدايدى 11 – سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىنى تاپسىرۋ كەزىندەگى 4 – ءپاندى تاڭداۋىنا بايقاۋعا بولادى. وسى سەبەپتەرگە بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ حيميا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا «حيميا» اپتالىعىندا 8 - 9 سىنىپتار اراسىندا قىزىقتى سايىس ساباعى وتكىزىلىپ تۇرادى.
سايىس بارىسى.
وقۋشىلار 3 توپقا بولىنەدى: «ويشىلدار»، «زەرەكتەر»، «بىلىمدىلەر». توپقا بولىنگەن وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىگىن ءادىل - قازىلار باعالايدى.
سايىس 11 كەزەڭنەن تۇرادى:
1. وقۋشىلار ىزدەنىسىنەن
2. حيميالىق بايگە
3. جۇمباقتار سىرى
4. سيقىرلى ساندار
5. دودا
6. ەلەكتروندى وقۋلىق
7. التىن قاقپا
8. ءتىل سىندىرايىق
9. كىم جىلدام
10. حيميالىق ەستافەتا
11. ەسەپتەر سىرى
1 كەزەڭ: «وقۋشىلار ىزدەنىسىنەن». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار حيميا پانىنە بايلانىستى اڭگىمە وقۋ، ولەڭ جاتتاۋ، ەرتەگى ايتۋ، جۇمباق جاسىرۋعا بولادى.
2 كەزەڭ: «حيميالىق بايگە». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار تاقتاداعى بىرنەشە سۇراقتارعا «ءيا» نەمەسە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرەدى.
«ويشىلدار» توبىنا:
1. حيميا قانى – H2SO4 (ءيا)
2. وزوننىڭ فورمۋلاسى – و3 (ءيا)
3. سۋدىڭ فورمۋلاسى – SO3 (جوق)
4. تەمىردىڭ اتومدىق سالماعى – 56 (ءيا)
5. كومىر قىشقىلىنىڭ تۇزى – سۋلفات (جوق)
6. ايداحار بەينەسىنە ۇقسايتىن ەلەمەنت – S (ءيا)
7. سۇيىق مەتالل – سىناپ (ءيا)
8. حيميالىق قۇرىلىس تەورياسىن اشقان عالىم – بۋتلەروۆ (ءيا)
«زەرەكتەر» توبىنا:
1. اتومدىق سالماعى 16 – S (جوق)
2. فوسفور قىشقىلىنىڭ فورمۋلاسى - H2SO4 (جوق)
3. ۇيگە جارىق بەرەتىن ەلەمەنت – Fe (جوق)
4. «اسپان تاسى» اتالاتىن ەلەمەنت – Fe (ءيا)
5. سۇيەك قۇرامىندا سىناپ بار (جوق)
6. ادام شاشىندا التىن بار (ءيا)
7. كۇمىس قاسىق قارايادى (ءيا)
8. مەتالدار كورروزياعا ۇشىرايدى (ءيا)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1. كۇكىرت قىشقىلىنىڭ فورمۋلاسى – SO3 (جوق)
2. اس تۇزىنىڭ فورمۋلاسى – NaCl (ءيا)
3. مەتالل قورعاسىن قۇيعان ساقامەن اتادى (ءيا)
4. ادام تىنىس الاتىن گاز – ن2 (جوق)
5. پەريود سانى – 3 (جوق)
6. ەڭ جەڭىل مەتالل – ليتيي (ءيا)
7. العاشقى كومەككە پايدالانىلاتىن بەيمەتالل – يود (ءيا)
8. اتوم – مولەكۋلالىق ءىلىمدى اشقان عالىم – لومونوسوۆ (ءيا)
3 – كەزەڭ: «جۇمباقتار سىرى». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلارعا حيميا پانىنە بايلانىستى جۇمباقتار جاسىرىلادى.
1. «ويشىلدار» توبىنا
ا) ءوزىم گازبىن، مەنىمەن دەمالاسىڭ
جوق بولسام اۋا جەتپەي قينالاسىڭ
ب) شىداساڭ دا التى كۇن اسسىز مۇلدە
شىداۋ قيىن بۇل زاتسىز ەكى كۇنگە
2. «زەرەكتەر» توبىنا:
ا) ەڭ جەڭىل ەلەمەنت سانالادى
پەريودتىق جۇيە وسىدان باستالادى
ب) ول بولماسا استىڭ ءدامى كىرمەيدى
كىم بار ەكەن الەمدە ونى بىلمەيتىن
3.«بىلىمدىلەر» توبىنا:
ا) ماشينا مەن تراكتوردىڭ شيكىزاتى
قارا مەتاللۋرگيانىڭ نەگىزگى نانى
ب) ءوزى اۋىر مەتالعا جاتادى
بالالار وسى مەتالل قۇيعان ساقامەن اتادى.
4 – كەزەڭ: «سيقىرلى ساندار». بۇل كەزەڭدە 3 توپقا جىلدار جاسىرىلادى، وقۋشىلار سول جىلداردا قانداي جاڭالىق اشىلدى سونى ايتادى.
1. 1669جىل (ح. براند فوسفوردى اشتى)
2. 1772 جىل (د. رەزەرفورد ازوتتى اشتى)
3. 1774 جىل
4. 1776 جىل
5. 1785 جىل
6. 1869 جىل (د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى اشىلدى)
5 – كەزەڭ: «دودا» بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار ءسوزجۇمباق شەشەدى.
جاس حيميكتەر ءبىلىم سايىسى. جۇكتەۋ
جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە قازىرگى كەزدە وقۋشىلاردىڭ حيميا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى تومەن ەكەنى بەلگىلى. بۇل جاعدايدى 11 – سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىنى تاپسىرۋ كەزىندەگى 4 – ءپاندى تاڭداۋىنا بايقاۋعا بولادى. وسى سەبەپتەرگە بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ حيميا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا «حيميا» اپتالىعىندا 8 - 9 سىنىپتار اراسىندا قىزىقتى سايىس ساباعى وتكىزىلىپ تۇرادى.
سايىس بارىسى.
وقۋشىلار 3 توپقا بولىنەدى: «ويشىلدار»، «زەرەكتەر»، «بىلىمدىلەر». توپقا بولىنگەن وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىگىن ءادىل - قازىلار باعالايدى.
سايىس 11 كەزەڭنەن تۇرادى:
1. وقۋشىلار ىزدەنىسىنەن
2. حيميالىق بايگە
3. جۇمباقتار سىرى
4. سيقىرلى ساندار
5. دودا
6. ەلەكتروندى وقۋلىق
7. التىن قاقپا
8. ءتىل سىندىرايىق
9. كىم جىلدام
10. حيميالىق ەستافەتا
11. ەسەپتەر سىرى
1 كەزەڭ: «وقۋشىلار ىزدەنىسىنەن». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار حيميا پانىنە بايلانىستى اڭگىمە وقۋ، ولەڭ جاتتاۋ، ەرتەگى ايتۋ، جۇمباق جاسىرۋعا بولادى.
2 كەزەڭ: «حيميالىق بايگە». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار تاقتاداعى بىرنەشە سۇراقتارعا «ءيا» نەمەسە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرەدى.
«ويشىلدار» توبىنا:
1. حيميا قانى – H2SO4 (ءيا)
2. وزوننىڭ فورمۋلاسى – و3 (ءيا)
3. سۋدىڭ فورمۋلاسى – SO3 (جوق)
4. تەمىردىڭ اتومدىق سالماعى – 56 (ءيا)
5. كومىر قىشقىلىنىڭ تۇزى – سۋلفات (جوق)
6. ايداحار بەينەسىنە ۇقسايتىن ەلەمەنت – S (ءيا)
7. سۇيىق مەتالل – سىناپ (ءيا)
8. حيميالىق قۇرىلىس تەورياسىن اشقان عالىم – بۋتلەروۆ (ءيا)
«زەرەكتەر» توبىنا:
1. اتومدىق سالماعى 16 – S (جوق)
2. فوسفور قىشقىلىنىڭ فورمۋلاسى - H2SO4 (جوق)
3. ۇيگە جارىق بەرەتىن ەلەمەنت – Fe (جوق)
4. «اسپان تاسى» اتالاتىن ەلەمەنت – Fe (ءيا)
5. سۇيەك قۇرامىندا سىناپ بار (جوق)
6. ادام شاشىندا التىن بار (ءيا)
7. كۇمىس قاسىق قارايادى (ءيا)
8. مەتالدار كورروزياعا ۇشىرايدى (ءيا)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1. كۇكىرت قىشقىلىنىڭ فورمۋلاسى – SO3 (جوق)
2. اس تۇزىنىڭ فورمۋلاسى – NaCl (ءيا)
3. مەتالل قورعاسىن قۇيعان ساقامەن اتادى (ءيا)
4. ادام تىنىس الاتىن گاز – ن2 (جوق)
5. پەريود سانى – 3 (جوق)
6. ەڭ جەڭىل مەتالل – ليتيي (ءيا)
7. العاشقى كومەككە پايدالانىلاتىن بەيمەتالل – يود (ءيا)
8. اتوم – مولەكۋلالىق ءىلىمدى اشقان عالىم – لومونوسوۆ (ءيا)
3 – كەزەڭ: «جۇمباقتار سىرى». بۇل كەزەڭدە وقۋشىلارعا حيميا پانىنە بايلانىستى جۇمباقتار جاسىرىلادى.
1. «ويشىلدار» توبىنا
ا) ءوزىم گازبىن، مەنىمەن دەمالاسىڭ
جوق بولسام اۋا جەتپەي قينالاسىڭ
ب) شىداساڭ دا التى كۇن اسسىز مۇلدە
شىداۋ قيىن بۇل زاتسىز ەكى كۇنگە
2. «زەرەكتەر» توبىنا:
ا) ەڭ جەڭىل ەلەمەنت سانالادى
پەريودتىق جۇيە وسىدان باستالادى
ب) ول بولماسا استىڭ ءدامى كىرمەيدى
كىم بار ەكەن الەمدە ونى بىلمەيتىن
3.«بىلىمدىلەر» توبىنا:
ا) ماشينا مەن تراكتوردىڭ شيكىزاتى
قارا مەتاللۋرگيانىڭ نەگىزگى نانى
ب) ءوزى اۋىر مەتالعا جاتادى
بالالار وسى مەتالل قۇيعان ساقامەن اتادى.
4 – كەزەڭ: «سيقىرلى ساندار». بۇل كەزەڭدە 3 توپقا جىلدار جاسىرىلادى، وقۋشىلار سول جىلداردا قانداي جاڭالىق اشىلدى سونى ايتادى.
1. 1669جىل (ح. براند فوسفوردى اشتى)
2. 1772 جىل (د. رەزەرفورد ازوتتى اشتى)
3. 1774 جىل
4. 1776 جىل
5. 1785 جىل
6. 1869 جىل (د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى اشىلدى)
5 – كەزەڭ: «دودا» بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار ءسوزجۇمباق شەشەدى.
جاس حيميكتەر ءبىلىم سايىسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءپانى\پرەدمەت: قارجى جانە سالىق قۇقىعىنىڭ نەگىزدەرى
