جاستار اراسىنداعى قىلمىس. تاربيە مەن قوعام
قازىرگى تاڭدا ومىرگە كوز-قاراستارى تولىق قالىپتاسپاعان جاستاردىڭ اراسىندا قىلمىستىڭ جاسالۋى ءجيى كەزدەسەدى. قىلمىستىڭ جاسالۋىنا جاستاردىڭ كريمينالدىق نەمەسە زورلىق-زومبىلىق كورىپ وسكەن ورتادا ءومىر ءسۇرۋى دە ىقپال ەتەدى. جاستاردىڭ اراسىندا قىلمىستىڭ كوپ جاسالۋىنا ول وتباسىنداعى بەرىلگەن تاربيەگە، اتا – انانىڭ بالاعا كوڭىل بولۋىنە دە بايلانىستى.
قانشاما ۋاقىت وتسە دە ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن، وزەكتىلىگىن جويمايتىن ماڭىزدى ماسەلە - ول جاس ۇرپاق تاربيەسى. قازىرگى تاڭداعى عىلىمي تەحنيكالىق پروگرەسس پەن وركەنيەتتى دامۋ داۋىرىنە بەت بۇرۋ كەزەڭىندە قوعامدا لايىقتى، سانالى ۇرپاق قالىپتاستىرۋ كەز - كەلگەن اتا - انا مەن قوعامدىق ورتانىڭ مىندەتى.
اتا-بابامىز سوناۋ ەرتە زاماننان باستاپ بالا تاربيەسىنە اسا ءمان بەرىپ، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان. ۇل بالاعا ەر جىگىتكە ءتان تاربيەنى بويىنا دارىتسا، قىز بالانىڭ وزىنە ءتان يبالى قاسيەتتەرىن بويىنا سىڭىرتكىزىپ تاربيەلەگەن.
ودان بەرى قانشاما ۋاقىت ءوتتى. ءقازىر جاڭا زامان، جاڭا كوزقاراستار. جاستاردىڭ قازىرگى ۋاقىتتاعى ومىرگە دەگەن كوزقاراستارى، سانا - سەزىمدەرى، ويلاۋ قابىلەتتەرى مۇلدە بولەك. الايدا بارلىق قازاق وتباسىندا بىردەي قازاقى تاربيە جويىلدى دەپ ايتۋعا بولمايتىن شىعار. الايدا قازىرگى نارىق زامانىندا ادامي قۇندىلىقتار، قازاقى تاربيە سىندى دۇنيەلەر باعاسىن جوعالتا باستاعانداي. قوعامداعى جاستاردىڭ ءبىر - بىرىنە دەگەن قاتىگەزدىگىن كورىپ وتىرىپ ەرىكسىز وسىلاي ويلايسىڭ. بۇرىندارى نەشە ءتۇرلى ايۋاندىق اردى تەلەديداردان، باسقا دا شەت ەلدەردەن كورسەتىلىپ جاتقان باعدارلامالاردى كورگەندە سەنبەۋشى ەدىك. الايدا سوڭعى جىلدارى ءدال سونداي سۇمدىق جاعدايلار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بەلەڭ الىپ جاتىر. ۇرىپ-سوعۋ، ءتيىسۋ، زورلىق-زومبىلىق، ادام ءولتىرۋ سىندى سوراقى قىلمىستارمەن ۇستالىپ، جازالانىپ جاتقان جاستاردى كۇندە كورەتىن بولدىق. ولاردىڭ اراسىندا ءوز جازاسىن الماي، تايراڭداپ جۇرگەندەرى قانشاما...
يۋنيسەف قازاقستانداعى وكىلەتتى ورگاندارمەن بىرگە جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر ناتەجيەسىندە كورسەتكەندەي ەلىمىزدەگى زورلىق، ءجاسوسپىرىم جەتكىنشەكتەردىڭ اباقتىعا جابىلۋى، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ءبىر - بىرىنە الىمجەتتىك كورسەتۋى سىندى فاكتىلەرمەن تىركەلگەندەر وتە كوپ. ودان بولەك ەرەسەكتەردىڭ شامامەن 75%-ى وتباسىندا بالالارىن جۇدىرىقپەن تاربيەلەيتىن كورىنەدى. 2-14 جاس ارالىعىنداعى ءاربىر ەكىنشى بالا وتباسىندا زورلىقپەن تارتىپكە سالۋ شارالارىنا دۋشار بولادى ەكەن. وسى جەردە تاعى دا قازاقى تاربيەنىڭ تاقىرىبى قوزعالادى. اتا - انانىڭ بالاسىنا قول كوتەرۋى قازاقتا ۇيرەنشىكتى نارسە. الايدا اتا - بابالارىمىز ەشقاشان باۋىر ەتى بالاسىن ءولىمشى ەتىپ ساباماعان. بىلتىر تۇركىستاندا بولعان وقيعا ەستەرىڭىزدە بولسا، اتاققۇمار اكەسىماق تىرناقتاي بالاسىن ءولىمشى ەتىپ ساباپ جاتقان ۆيدەوسى الەۋمەتتىك جەلىدە تاراپ كەتكەن بولاتىن. ول ءوز جازاسىن العانىمەن بالانىڭ پسيحولوگياسىندا ول ماڭگىلىككە ءبىر اۋرۋ بولىپ ساقتالىپ قالادى. وسىنداي كريمينالدى ورتادا ءومىر ءسۇرۋى دە بالانىڭ بولاشاقتا قىلمىس جاساۋىنا ىقپال ەتۋى ابدەن مۇمكىن. مىنە نە ءۇشىن ءبىز وتباسىنداعى تاربيەنى قوزعايمىز، ويتكەنى ەلىمىزدىڭ بولاشاق ۇرپاقتارى اۋەلى وتباسىندا تاربيەلەنىپ شىعادى. وتباسىنداعى تاربيەنىڭ قامالى مىقتى بولسا، ونى قاي كەزدە، كىم بولماسىن بۇزا المايدى.
وسى جىلى دا قاراكوز قازاق قىزىنىڭ جانتۇرشىگەرلىك وقيعادا قازا تاپقانى حالىقتى ءبىراز شۋلاتتى. شىنى كەرەك ول وقيعانى دا وقىپ وتىرىپ امەريكاندىق سەريالىق ادام ءولتىرۋشى جايلى كينو كورگەندەي بولدىم. نەگە؟ سەبەبى، سونشالىقتى ادامنىڭ قاتىگەزدىگى مەنى قاتتى تاڭ قالدىردى.
ال كەشەگى رەسەيدىڭ قازان قالاسىندا بولعان وقيعا ۇلكەن قاسىرەت. قازان قالاسىنىڭ مەكتەپتەرىنىڭ بىرىندە 19 جاسار مەكتەپ وقۋشىسى مىلتىقپەن وق اتىپ، 7-گە جۋىق، كۇزەتشى جانە 1 ۇستازدىڭ ءومىرىن قيعان. ءبىر قىزىعى ول بۇل تۋرالى الدىن - الا الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا جاريالاپ جازعان، الايدا ونىڭ سوزدەرىنە ەشكىم ءمان بەرمەگەن. شىنىندا دا نەبارى 19 جاسار مەكتەپ وقۋشىسى، وسىنداي قىلمىس جاسايدى دەگەنگە ەشكىم دە سەنبەس ەدى. ءبىراق ول جاسادى. بۇل تەرراكت پا الدە وقۋشىنىڭ ءوزى ۇيىمداستىرعان قىلمىسى ما بەلگىسىز ءبىراق 11 بىردەي وتباسىنىڭ قارا جامىلىپ قالعانىنا كىمدى كىنالايدى...؟!
قازىرگى ۋاقىتتا وسىنداي جاس بۋىننىڭ قىلمىس جاساۋىنىڭ الدىن - الۋ ماقساتىندا ءىس - شارالار جينالىستار وتكىزىلىپ تۇرادى. وسى تۇرعىدا ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ، ادەبيەتتىڭ ءتىلدىڭ، حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ تاريحى مەن بولاشاعى دا جاس ۇرپاق تاربيەسىنە بايلانىستى بولىپ وتىر. الايدا مەنىڭ ايتارىم بالانىڭ ەڭ اۋەلگى سۋسىندايتىنى اتا - انا تاربيەسى، سودان سوڭ قوعام. "بالام دەيتىن جۇرت بولماسا، جۇرتىم دەيتىن بالا قايدان بولادى" دەپ احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتقانداي بالا قوعامدىق ورتادان دا، وتباسىنان دا جەتكىلىكتى تاربيەلەنسە وسىنداي قىلمىستار مەن كەلەڭسىزدىكتەردىڭ الدىن الا الاتىنىمىز ءسوزسىز. عالامتوردىڭ، جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ، تەلا-ونىمدەردىڭ تەز ارادا دامىپ كەتۋى- تاربيەنىڭ ناسيحاتتىق جاعىنا كەرى اسەر ەتكەنى ءسوزسىز. دەگەنمەن، ءتالىمدى تاربيەنىڭ ورنى قاشاندا بولەك.
قوجا احمەت ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ
2-كۋرس ستۋدەنتى مۋسايەۆا جاننۇر
You Might Also Like
-
سوڭعى ۋاقىتتا، بارشامىزعا بەلگىلى كونە تۇركىستانىمىز جاڭاشا تۇلەپ، جاڭعىرىپ الەمنىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن وزىنە كوپتەگەن تۋريستەردى تارتۋ ۇستىندە. ارينە، بۇل ءبىزدى قۋانتاتىن جايت، ءبىراق دەگەنمەن ءار ءنار...
-
ادام ومىرىندە بولاتىن جايتتاردىڭ كوبىسى ويلاماعان جەردەن ورىن الاتىنى بەلگىلى. اسىرەسە ءدۇيىم دۇنيەنىدۇر سىلكىندىرىپ، الەمدى ابىگەرگە سالعان ىندەت - ويلاماعان جەردەن تاراپ، بارلىق مەملەكەتتىڭ وسال ت...
