جازىقسىز جۋرناليستتەردى جازالاعاننان
نەگىزى وسى جۋرناليستتەردى «ءتورتىنشى بيلىك» وكىلدەرى دەپ جاتادى. دەگەنمەن، سول ءتورتىنشى بيلىك وكىلدەرىنە ءقاۋىپ ءتونۋىن قالاي تۇسىنسەك بولادى. دامىعان مەملەكەتتەردە دە قاساقانا اتۋ، پىشاقتاپ كەتۋ فاكتىسى ءورشىپ تۇر. ال ءبىزدىڭ قازاقستان دا ولاردىڭ الدىن بەرەر ەمەس. نەگىزى بيلىك سۋىرىپ سالىپ ايتاتىن جۋرناليستتەرگە جانى قاس، سەبەبى بار قۇپياسىن اشادى دەپ قورقاتىنى انىق. ءبىراق ءقازىر حالىقتىڭ كوزى اشىق كوكىرەگى وقۋ،جۋرناليست جازباسا دا ايتپاسا دا ءبارىن ءبىلىپ وتىر. وسى تاقىرىپ اياسىندا Adamdar/CA پلاتفورماسىنىڭ باس رەداكتورى، جۋرناليست تيمۋر نۇسىمبەكوۆ ازاتتىققا بەرگەن سۇحباتىندا وسى جۋرناليستتەر مەن بيلىك اراسىنداعى كيكىلجىڭ تۋرالى ءوتىمدى سۇحبات بەرگەن. ءسوز اراسىندا ەل احۋالى جونىندە «جۋرناليستەردىڭ كوبى كوكەيكەستى ءارى ماڭىزدى تاقىرىپتار مەن ماسەلەلەردى قوزعامايدى. جۋرناليستەردىڭ ۇزاققا سوزىلعان "كارانتينى"، وقشاۋلاۋ رەجيمى مەن وزىندىك سەنزۋراسىنا شەنەۋنىكتەردىڭ 2010 جىلداردان بەرى تاۋەلسىز جۋرناليستەردى اشىق تۇتقىنداپ، شەكتەۋ سالىپ، قىسىم كورسەتىپ، رەپرەسسيۆتى زاڭدار قولدانۋ ارقىلى اقپاراتتىق كەڭىستىكتى قىسقارتۋى اسەر ەتتى. سوندىقتان كورەرمەندەر مەن وقىرماندار كوپ دەگەندە الماتى، استانا مەن شىمكەنتتىڭ ورتالىعىندا نە بولىپ جاتقانىن بىلگەنىمەن، ەلدىڭ قالعان 99 پايىز اۋماعىنداعى جاعدايدان بەيحابار.» - دەيدى.
ءسوز اراسىندا بيلىكتىڭ سسسر زامانىنان ءالى شىعا الماي جۇرگەنىن ايتتى.
ەلدەگى جۋرناليستتەر مەن بيلىكتىڭ جاعدايى تۋرالى سوناۋ 2000 جىلداردىڭ باسىندا گەرولد كارلوۆيچ بەلگەر (قازاقستاندىق جازۋشى ءارى ادەبيەتتانۋشى - رەد.) ءبىر سۇحباتىندا "قازاقستاندا اقپارات قۇرالدارى – ءتورتىنشى بيلىك ەمەس، ءتورتىنشى ايەل" دەپ، ەلدەگى جاعدايدى قاراپايىم جەتكىزىپ بەرگەن ەكەن.
جازىقسىز جۋرناليستتەردىڭ جازالانۋى، ولاردىڭ ءبىر قىلمىس ىستەۋى مەن اقتالمايدى. كوپ جاعدايدا بيلىكتەگى شىندىقتى اشىلۋى، نەمەسە جوعارى دا وتىرعان ءبىر كىسىلەرگە ءجۋرناليستتىڭ ايتقانىنىڭ ۇناماۋى. وسى سياقتى قاراپايىم دۇنيە جۋرناليستتەرگە جازا ارقالاۋعا ءماجبۇر ەتەدى.
«جۋرناليستەردى قورعاۋ جونىندەگى كوميتەتتىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، 2009 جىلى بۇكىل الەمدە 136 جۋرناليست تۇرمەگە قامالعان. بۇل تىزىمدە رامازان ەسىرگەپوۆ تە بار. سونداي-اق، تاعى ءبىر قازاق ءجۋرناليستى مەن ءبىر جازۋشى تۇرمەدە وتىر.» بۇل مالىمەت 2009 جىلدىڭ 29 جەلتوقسانىندا «ازاتتىق» پورتالىندا جاريالانعان. ودان كەيىن ەسەپەيتىن بولساق تۋپ تۋرا 12 جىلدى وتكىزىپ تاستايمىز. ستاتيستيكانى اشار بولساڭىز كوز سۇرىنەر.
جالپى ءبىزدىڭ مەملەكەتتە سوتتالعان جۋرناليستتەرگە تاعىلعان ايىپتارعا ەشقانداي كوزگە كورىنەرلىك دالەلدەر جوق. مىسالى رەتىندە ر. ەسەرگەپوۆ 2009 جىلى 6 قاڭتاردا جامبىل وبلىستىق ۇقكد قىزمەتكەرلەرىمەن قاماۋعا الىندى. وعان قاتىستى ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ «مەملەكەتتىك قۇپياسى بار مالىمەتتەردى زاڭسىز جيناۋ جانە تاراتۋ» جانە «قىزمەت بابىن تەرىس ماقساتتا پايدالانۋ» باپتارى بويىنشا ايىپ تاعىلعان.ايەلىڭىڭ سوزىنشە جۋرناليستكە ادۆوكات جالداۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەگەن.
وسى سياقتى وقيعالار ەلىمىزدە كوپ تىركەلەدى. جازىقسىز جۋرناليستتەردى جازالاعاننان، جازىقتى ادامداردى جازالاۋ ءجون سياقتى.
تۇران ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى كەنگاشوۆا ايساۋلە
You Might Also Like
-
دوس بولام دەسەڭ، دوسىڭدى سىيلا، قىىمباتتىم! دوسىڭا سوندا، دوسىممەن عانا قىمباتپىن. دوس بولام دەسەڭ، مەندەگى دوسپەن دوستاسقىڭ، سەندەگى دوسپەن دوس بولىپ سوندا تۇرماقپىن.
-
جاس بولىپ، جاستىقتىڭ لەبىمەن ءبارىمىز دە كىشكەنتاي كەزىمىزدە ماماندىقتى ارمانداۋشى ەدىك. الايدا ارماننىڭ ءبارى ورىندالا بەرمەيتىنى وكىنىشتى. بۇگىنگى كۇنى جاستارىمىز ءوز قالاۋىمەن ەمەس، اتا-انانىڭ نەمە...
