InfoHub Logo

جەلتوقسان جەلى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ويىندا ەلجاندىلىق سەزىمىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، تۋعان ەلى مەن جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاربيەلەۋ، ءتىلىمىز بەن تاريحىمىزعا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىگى: جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قۇرباندارىنا، جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى جاسالعان سلايد؛

بارىسى:
ءانۇرانىم جان ۇرانىم
ايتار ءانىم، سويلەر ءسوزىم.
تۋعان جەرىم – ساعىنارىم
ماڭگى باقي شىرقالادى،
رەسپۋبليكام گيمنى،

قاراكوز: 1986 جىلى 17 جەلتوقساندا بۇرىنعى استانامىز، قازىرگى باس قالامىز الماتى قالاسىندا مىڭداعان قازاق جاستارى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، شەرۋگە شىقتى. ولار: تاۋەلسىزدىك كەرەك! قازاق ەلىنىڭ ءوز كوسەمى سايلانسىن! دەگەن تىلەك ءبىلدىردى. سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ بۇيرىعىمەن كۇش كورسەتىلدى. كوپتەگەن جاستار تۇرمەگە قامالدى. ولارعا جەلتوقساننىڭ ىزعارلى كۇنىندە ءزابىر كورسەتىلدى. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ تالاپ ەتىپ شەرۋگە شىققان جاستارعا بۇزاقىلار، ۇلتشىلدار، ناشاقورلار دەگەن كىنالار تاعىلدى.
مىنە، ءبىز بۇگىن تاربيە ساعاتىمىزدى جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى وي تولعاپ، تاۋەلسىزدىككە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسپاقپىز.
بۇگىنگى «قازاقستان ەلىم مەنىڭ»، دەگەن رۋبريكامەن وتىلەتىن «جەلتوقسان جەلى» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.

وسىدان 20 جىل بۇرىن، ياعني 1986 جىلى الماتىنىڭ باس الاڭىنا جاستار جامان ويمەن بارعان جوق. ولار بەيبىت جولمەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن قاتىسقان.
ەندى مىنە، وسى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان اعالارىمىز بەن اپالارىمىزدىڭ ارقاسىندا اتا - بابالارىمىز ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك. بۇل وقيعا دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىردى. بۇل جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قازاق ەل اۋزىندا جۇرگەن، تاريحتا اتى قالعان ق. رىسقۇلبەكوۆ، ل. اسانوۆا، س. مۇحامەتجانوۆا، ە. سىپاتايەۆ اپالارىمىز بەن اعالارىمىز قاتىستى.
اياگوز: جەلتوقسان - زامان تولعاعى بايتاق دالانىڭ،
شارپىسقان ءساتتى ءۇمىت پەن كۇدىك نالانىڭ.
قايرات، ءلاززات پەن ءسابيرا
قۇربانى بولعان جالانىڭ.

ۇلدانا: «ناشاقور» دەپ «ۇلتشىل» دەپ،
قازاققا كۇيە جاققان كۇن.
بازارى كەتىپ ءبىر كۇندە،
قايعىعا حالىق باتقان كۇن.

ءسابيرانىڭ مۇحامەتجانوۆانىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى

قاراكوز: ءسابيرانىڭ وقۋ ورنىندا اتا - اناسىن شاقىرىپ ۇلكەن جينالىس وتكىزەدى. ۇزاق كىنالاپ، جالا جاۋىپ «قىزىڭىز تەنتەك» دەگەن ۇستازدارىنىڭ ءسوزى جانىنا ايازداي باتتى اق سامايلى اناسىن ايادى.
كۇتپەگەن جەردەن: «بارىنە كىنالى مەن، جازالاڭدار مەنى. ولاردى وقۋ ورنىنان قۋماڭدار! شەرۋدى دە مەن ۇيىمداستىردىم. بارىنە مەن جاۋاپ بەرەمىن»،- دەپ كەسىپ ايتقان سوزىنەن جينالعاندار سىلتىدەي تىندى. ءسابيرا جينالىستى تاستاي، سىرتقا قاراي جۇگىرە جونەلدى.
سول بويىمەن نامىسشىل قىز جاتاقحاناسىنىڭ بەسىنشى قاباتىنان سەكىرىپ كەتتى. ونىڭ ءومىرى ەرتە ءۇزىلدى. سەمسەردەي وتكىر ايتقان سوزدەرى ول وقىعان وقۋ ورنىنان بىردە ءبىر قازاق قىزىن قۋدالاتپاي، وقۋىنان قۋدىرماي، جالا جاپقىزباي ساقتاپ قالدى.

شولپان: جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ!

ءلاززات اسانوۆانىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى

قاراكوز: مىنە، ومىردەن تاعى ءبىر قىرشىن جاس قىزعالداق وسىلاي كەتكەن ەدى. الماتى مۋزىكا ۋچيليششەسىنىڭ ستۋدەنتى ءلاززات اسانوۆاعا ءوزىن - ءوزى ءولتىردى دەگەن وتىرىك جالا جابىلعان ەدى. تەكسەرە كەلە ءلاززاتتىڭ الاڭدا بولعانى انىقتالادى.

وڭتالاپ: قايمىقپادى ىزعارىنان، بۇلتىنان
قالتىراتتى يمپەريا ىرگەسىن.
حالىقتاردىڭ بوستاندىققا ۇمتىلعان،
باستاپ بەردى ءبىر كوشىن.

اسحات قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى
كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار.
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار.
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
«ەركەك توقتى قۇرباندىق
اتام دەسەڭ، اتىڭدار!»

قاراكوز: جەلتوقسان وقيعاسى قارات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سىپاتايەۆ، ءسابيرا مۇحامەتجانوۆا، ءلاززات اسانوۆا ءتارىزدى باتىرلارىمىزدىڭ بار ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.
ەندەشە، سول جەلتوقسان قۇرباندارىن ءبىر مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق

جەلتوقسان / اليشەر

جەلتوقساننىڭ جەلى، ايازى، ىزعارى
قاندى مۇزدا تالاي قازاق سىزدادى.
ۇلت قامى ءۇشىن شىققان سول كۇن الاڭعا
ازاپ شەكتى قايسار قازاق قىزدارى.

تالاي قازاق قىزدارىن دا توڭدىرا،
تالاي قازاق گۇلدەرىن دە سولدىرا،
ەل بيلەۋگە الىپ كەلدى كولبيندى
قازاق ۇلى قونايەۆتىڭ ورنىنا.

ەگەمەندىك – بۇل ەلىمنىڭ ەلدىگى،
ەگەمەندىك – بارلىق ۇلتتىڭ تەڭدىگى.
ەگەمەندىك – ەلىن، جەرىن قورعاعان،
ەربول مەنەن قايراتتاردىڭ ەرلىگى.

جەلتوقسانىم – تاۋەلسىزدىك تىرەگى،
جەلتوقساندى ءقادىر تۇتىپ تۇر ەلى.
ەستە ساقتاپ اعالاردىڭ ەرلىگىن،
جۇرەكتەرگە ساقتاۋ كەرەك ۇنەمى.

سەرپىپ بۇلتتى باسقان ەلدىڭ بار مىسىن،
تۋدى كۇنىم ادىلەتتى ارلى شىڭ.
الىس جولدان زارىقتىرىپ، شارشاتىپ
كەلدىڭ بە سەن، ازاتتىعىم، ارمىسىڭ!

قاراكوز: وسى وقيعادان كەيىن ارادا 5 جىل وتكەندە 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 16 - سى كۇنى قازاق ەلى شىنايى تاۋەلسىزدىك الدى. بيىل، مىنە، 21 جىل تولىپ وتىر.
مىنە، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت. ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ تۋىمىز، ەلتاڭبامىز، ءانۇرانىمىز بار. ەگەمەندى قازاقستان مەملەكەتىمىز.

1992 جىلى 4 ماۋسىمدا ەگەمەن ەلىمىز ق ر رامىزدەرى قابىلداندى. ولار ق ر گيمنى، ق ر مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى، ق ر تۋى.
ياعني اتا زاڭىمىزدىڭ 9 - بابىندا كورسەتىلگەن. جانە دە وسى زاڭنىڭ 34 - باپ، 2 - تارماعىندا «اركىم رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى» - دەلىنگەن.
ولاي بولسا ءوز ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىنە توقتالىپ وتەيىك. (سلايد رامىزدەر)
ءرامىزىمىز ەلدىگىمنىڭ بەلگىسى،
ءبىلۋ كەرەك بالا داعى ەڭ كىشى.
رامىزدەرىم ءانۇران، تۋ، ەلتاڭبا،
رامىزدەردى جاتقا بىلگەن ءجون كىسى.

مەملەكەتتىك تۋىمىز ءبىرىڭعاي كوگىلدىر ءتۇستى. كوك ءتۇس - قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىك، ىنتىماق جولىنا ادالدىعىن بىلدىرەدى. نۇرعا مالىنعان التىن كۇن تىنىشتىق پەن بايلىقتى بەينەلەيدى. قاناتىن جايعان قىران قۇس - بار نارسەنىڭ باستاۋىنداي، بيلىك، ايبىندىلىق بەينەسى. تىك جولاق ۇلتتىق ويۋلارمەن ورنەكتەلگەن.
ق ر مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى سۋرەتشى شاكەن نيازبەكوۆ.
شاكەن وڭداسىن ۇلى نيازبەكوۆ - ق ر مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ونەر قايراتكەرى، قازاقستان ديزاين ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. 1938 جىلى 12 - قاراشادا تاراز قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن.
نۇرسۇلتان:

ەلتاڭبا نەگىزى - شاڭىراق. شاڭىراق مەملەكەتتىڭ ءتۇپ نەگىزى - وتباسىنىڭ بەينەسى. تۇلپار - دالا ءدۇلد ۇلى، ەر - ازاماتتىڭ سايگۇلىگى. قاناتتى تۇلپار ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى بىرىكتىرەدى. ول - ولمەس ءومىردىڭ بەينەسى. بەسبۇرىشتى جۇلدىز «باعىڭىز اشىلىپ، جۇلدىزىڭىز جارقىراي بەرسىن» دەگەن اسىل تىلەكتى ايقىنداپ تۇر. «قازاقستان» جازۋى قازاق ەلىنىڭ ايعاعى.
ەلتاڭبا اۆتورلارى جانداربەك مالىبەك ۇلى ساۋلەتشى. 1942 جىلى قىزىلوردا وبلىسى جاڭاقورعان اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
شوت امان ءۋاليحانوۆ قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ساۋلەتشى. بەلگىلى قوعام قايراتكەرى. 1932 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ايىرتاۋ اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.

اجار: ءانۇران ماتىنىندە عاسىرلار بويى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن بابالار ەرلىگى كورىنىس تابادى. سونىمەن قاتار اسىل مۇرامىز - ەلىمىزدىڭ كەڭ بايتاقتىعى، جەر مەن ەل بايلىعى كورىنىس تاپقان. ءانۇران سالتاناتتى جيىنداردا، ماجىلىستەردە، عيماراتتار، ەسكەرتكىشتەر اشىلعاندا ورىندالادى.
ءانۇراننىڭ اۆتورلارى: ءشامشى قالداياقوۆ، جۇمەكەن ناجمەدينوۆ، ن. ءا. نازاربايەۆ.
ارايلىم: تاۋەلسىزدىك – بيىگى بۇل سانامنىڭ،
تاۋەلسىزدىك – تازا اۋاسى دالامنىڭ،
تاۋەلسىزدىك – بۇل ارمانى بابامنىڭ.
تاۋەلسىزدىك – ب ا ق داۋلەتى بالامنىڭ!

قاراكوز: «ىنتىماقتى ەلگە ىرىس ەنشى». اتالاردان قالعان اڭىز دا سونى مەڭزەيدى. سوندىقتان بوستاندىعىمىز باياندى بولۋ ءۇشىن وزىمىزبەن ميداي ارالاسىپ كەتكەن جۇزدەگەن ۇلت وكىلدەرىمەن ارامىزعا سىزات تۇسىرمەۋىمىز كەرەك. قازىبەك بي بابامىزدىڭ سوزىمەن ايتقاندا «ءبىز مال باققان ەلمىز، ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز». ءبىر سوزبەن ايتقاندا قالايتىنىمىز بەيبىتشىلىك، تىنىشتىق، بوستاندىق، ەلىمىزدىڭ بوساعاسىن نىعايتۋ. تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ الدىمىزداعى جارقىن بولاشاققا جول اشىپ بەردى. ءبىز سول جولمەن العا باسا بەرەمىز.

«جەلتوقسان جەلى» اتتى بەينە كليپ

بۇگىنگى «تاۋەلسىزدىك تاڭى - اتقان كۇن!» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى كورىپ تاماشالاعاندارىڭىزعا راحمەت!. ساۋ بولىڭىزدار