جەڭگەم – سىرلاسىم
قىزىلوردا وبلىسى،
جاڭاقورعان اۋدانى، بىرلىك اۋلى
№55 س. قوجانوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كەمبىلبەكوۆا گۋلزينا
جەڭگەم – سىرلاسىم
ماقساتى: حالقىمىزدىڭ بويىنا عاسىرلاپ سىڭگەن ۇلتتىق مىنەز، ۇلتتىق تاربيە، جاقسى ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتىپ، ۇلاعاتتى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ، ۇلگى - ونەگە الۋعا، شىنشىلدىققا باۋلىپ، ار تازالىعىن جوعارى ۇستايتىن قىلىقتى قىز تاربيەلەۋ جانە جەڭگە مەن ءقايىنسىڭلى اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ.
بارىسى:
جۇرگىزۋشى: قىز بالا اتا - انانىڭ، اۋىلدىڭ سۇيىكتى بالاسى، ماقتانىشى، ءسانى، بازارى، كوركى. قىز – ەل، اۋىل ەركەسى، ۇلپىلدەتكەن ۇكىسى، الاقانداعى اياۋلىسى باسقا ەلدىڭ بولاشاق كەلىنى اناسى. «قىز – ءورىس، قىز قوناق» دەپ تۋعان - تۋىستارى ولاردى ايالاپ ماپەلەپ وسىرگەن. قىزعا قاتتى ءسوز ايتىلماۋعا ءتيىس. «كىمدە كىم ءۇش قىز ءوسىرىپ تاربيەلەپ بوي جەتكىزىپ، قۇتتى ورنىنا قوندىرسا ونىڭ سىيلىعى – جاننات» دەگەن مۇحاممەد پايعامبار. قازاقتا قىز تاربيەسى مەن ونى قۇرمەتتەۋدىڭ جولدارى وتە كوپ. وسىعان وراي، بۇگىن وقۋشى قىزدار مەن ولاردىڭ جەڭگەلەرىن قاتىستىرا وتىرىپ «جەڭگەم – سىرلاسىم» اتتى سايىستى وتكىزگەلى وتىرمىز.
سونىمەن، حوش كەلدىڭىزدەر! ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، انالار، بويجەتكەن ارۋلار، ءبۇلدىرشىن قىزدار، سىرلاس جەڭگەلەر! 8 ناۋرىز حالىقارالىق انالار مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىز! زور دەنساۋلىق، مول باقىت، ەڭبەكتەرىڭىزگە تابىس تىلەيمىز!
بۇگىنگى «جەڭگەم – سىرلاسىم» اتتى سايىسقا جەڭگەسىمەن بىرگە 5 قىز قاتىسادى. قازىلار القاسىمەن تانىسىپ الايىق. (قازىلار القاسىمەن تانىسۋ.)
سايىسىمىز 5 بولىمنەن تۇرادى
1. «كەل تانىسايىق». (سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ.)
2. «سەن بىلەسىڭ بە؟». (ءبىر ءارىپتى تاڭدايدى، سول ارىپتەن باستالاتىن سوزدەردەن تۇراتىن سويلەم قۇراستىرۋ.)
3. «بىلگەنىم ءبىر توعىز». (سالت - داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى).
4. «شەبەردىڭ قولى ورتاق». (كورپە كوكتەۋ، قۇراق قۇراۋ.)
5. « سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى». (ءوز ونەرلەرى.)
ەندى، ورتاعا سايىسقا قاتىسىپ، باعىن سىناۋعا سىرلاس جەڭگەسىمەن كەلىپ وتىرعان قىزداردى شاقىرايىق. ورتاعا قاتىسۋشى قىزدار جەڭگەلەرىمەن شىعادى. قاتىسۋشى وقۋشى قىزدار مەن جەڭگەلەرىن اتى - جوندەرىن ايتىپ ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى: جيىن تويلاردا قىز بالانى ءار ۋاقىتتا سىيلى ورىنعا وتىرعىزعان. جەڭگەلەرى دە قايىنسىڭلىلەرىن اتىمەن اتاماي «ەركەجان»، «شىرايلىم» دەپ ەركەلەتكەن. «قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە – جەردىڭ كوركى» دەپ قىزعالداقتاي قۇلپىرعان قىزدارىمىز بەن ولاردىڭ جەڭگەلەرى، سىزدەرمەن بىرگە رەت سانىمىزدى بەلگىلەپ الساق. وسى رەتتىك ساندار بويىنشا كەزەكپەن سايىسقا قاتىسا بەرەمىز.
مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام،
جانارى، جانى جازداي جايراڭداعان.
«قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەن ءسوزدى،
قاپىسىز قالاي ايتقان قايران بابام. ال، سونىمەن 1 - ءبولىم «كەل، تانىسايىق» بولىمىنە كەزەك بەرەيىك. (كەزەكپەن شىعىپ تانىستىرۋ ونەرلەرىن كورسەتەدى).
قازىلار القاسى وسى جەردە بىردەن باعاسىن بەرىپ وتسەڭىزدەر.
2 - ءبولىم. ايتامىز جاقسى تىلەك وتباسىنا
تىلەيمىز دەنساۋلىقتى باس - باسىنا.
ءسۇيسىنسىن ساراپشىلار سىنعا سالىپ،
بىلىمىنە ساي شاكىرت ساسپاسىن دا.
ەندەشە، كەلەسى ءبولىمىمىز «سەن بىلەسىڭ بە؟» دەپ اتالادى. ءارىپ تاڭداپ الامىز جانە سول ارىپتەن باستالاتىن سوزدەردەن سويلەم قۇرايمىز. سويلەمنىڭ ماعىناسى مەن بايلانىسىنا ءمان بەرىلەدى.( ا، ب، ق، ءو، ت ارىپتەرى تاڭدالادى).
قابىل الشى ونەرلەرىن بالانىڭ،
تىلەكتەرى ورىندالسىن انانىڭ.
كەڭ دالادا شارىقتاسىن اۋەنى،
ءانشى جۇلدىز جاس ونەرپاز....................
قانەكي، قىزدارىمىز وزدەرىنىڭ جەڭگەلەرىمەن بىرگە دايىن بولسا، جاۋاپتارىن وقيدى. قازىلار القاسى وسى جەردە بىردەن باعاسىن بەرىپ وتسەڭىزدەر.
3 - ءبولىم. قازاقتىڭ ءتۇرلى - ءتۇرلى ءداستۇرى بار،
ونىڭ سىرىن اشقانعا جۇرت قىزىعار.
جاۋاپتارىن تابا ما ەكەن سايىسكەرلەر
سول سەبەپتەن قوياتىن سۇراقتار بار،- دەپ سايىسكەرلەر «بىلگەنىم ءبىر توعىز» ءبولىمى بويىنشا سالت - داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار قويۋدان باستايمىز. ءار توپقا 2 سۇراقتان بەرىلەدى. قىزدارىمىز كەلىپ، سۇراقتاردى الادى. سۇراقتارعا جاۋاپ دايىن بولعانشا 11 - سىنىپ وقۋشىسى ا. نايمانبايدىڭ ورىنداۋىنداعى ءاندى
قابىل الىڭىزدار.
1. ەتتەن تاباق تارتۋ داستۇرىنەن سۇراق. قىزداردىڭ تاباعىنا قانداي ەت مۇشەلەرى سالىنادى؟
2. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن اتاڭدار. (ايىر قالپاق، ساۋكەلە، شاپان، ىشىك، كيمەشەك، قامزول، ءماسى، بورىك)
1. قىسقى ايازداردا كيۋگە ارنالىپ مالدىڭ تەرىسىنەن تىگىلگەن باس كيىم. (تىماق.)
2. جاس نارەستەگە ارنالعان اعاشتان جاسالعان توسەك.( بەسىك.)
1. ۇلتتىق ويىنداردىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار. (اقسۇيەك، ارقان تارتۋ، ساقينا سالۋ، كوكپار، قىز قۋۋ، بايگە.)
2. جاس كەلىندى بارعان ەلىمەن تانىستىرۋ جىرى. (بەتاشار)
1.«بالا تەگىنە تاراتادى» دەيدى قازاق حالقى. ءسىز مۇنى قالاي تۇسىنەسىز؟
2. قازاق قىزدارى ەرتەدە قانداي اياق كيىم كيگەن؟ (ساپتاما، كەبىس، ەتىك)
1. قانداي جىلىك قىز بالاعا بەرىلمەيدى؟ (كارى جىلىك.)
2. قىزدارعا ارنالعان ساندىك زەرگەرلىك بۇيىمدار اتاپ بەرىڭىز.(سىرعا، جۇزىك، مونشاق، بىلەزىك)
1. قازاق ەلىندە ەرتەدەن كەلە جاتقان قانداي مەيرامداردى بىلەسىڭدەر؟ (ورازا ايت، رامازان، ناۋرىز).
2. «ابىسىن تاتۋ بولسا، اس كوپ» دەگەن ءسوز بار. سونداعى «ابىسىن» كىم؟
جاڭاقورعان اۋدانى، بىرلىك اۋلى
№55 س. قوجانوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كەمبىلبەكوۆا گۋلزينا
جەڭگەم – سىرلاسىم
ماقساتى: حالقىمىزدىڭ بويىنا عاسىرلاپ سىڭگەن ۇلتتىق مىنەز، ۇلتتىق تاربيە، جاقسى ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتىپ، ۇلاعاتتى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ، ۇلگى - ونەگە الۋعا، شىنشىلدىققا باۋلىپ، ار تازالىعىن جوعارى ۇستايتىن قىلىقتى قىز تاربيەلەۋ جانە جەڭگە مەن ءقايىنسىڭلى اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ.
بارىسى:
جۇرگىزۋشى: قىز بالا اتا - انانىڭ، اۋىلدىڭ سۇيىكتى بالاسى، ماقتانىشى، ءسانى، بازارى، كوركى. قىز – ەل، اۋىل ەركەسى، ۇلپىلدەتكەن ۇكىسى، الاقانداعى اياۋلىسى باسقا ەلدىڭ بولاشاق كەلىنى اناسى. «قىز – ءورىس، قىز قوناق» دەپ تۋعان - تۋىستارى ولاردى ايالاپ ماپەلەپ وسىرگەن. قىزعا قاتتى ءسوز ايتىلماۋعا ءتيىس. «كىمدە كىم ءۇش قىز ءوسىرىپ تاربيەلەپ بوي جەتكىزىپ، قۇتتى ورنىنا قوندىرسا ونىڭ سىيلىعى – جاننات» دەگەن مۇحاممەد پايعامبار. قازاقتا قىز تاربيەسى مەن ونى قۇرمەتتەۋدىڭ جولدارى وتە كوپ. وسىعان وراي، بۇگىن وقۋشى قىزدار مەن ولاردىڭ جەڭگەلەرىن قاتىستىرا وتىرىپ «جەڭگەم – سىرلاسىم» اتتى سايىستى وتكىزگەلى وتىرمىز.
سونىمەن، حوش كەلدىڭىزدەر! ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، انالار، بويجەتكەن ارۋلار، ءبۇلدىرشىن قىزدار، سىرلاس جەڭگەلەر! 8 ناۋرىز حالىقارالىق انالار مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىز! زور دەنساۋلىق، مول باقىت، ەڭبەكتەرىڭىزگە تابىس تىلەيمىز!
بۇگىنگى «جەڭگەم – سىرلاسىم» اتتى سايىسقا جەڭگەسىمەن بىرگە 5 قىز قاتىسادى. قازىلار القاسىمەن تانىسىپ الايىق. (قازىلار القاسىمەن تانىسۋ.)
سايىسىمىز 5 بولىمنەن تۇرادى
1. «كەل تانىسايىق». (سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ.)
2. «سەن بىلەسىڭ بە؟». (ءبىر ءارىپتى تاڭدايدى، سول ارىپتەن باستالاتىن سوزدەردەن تۇراتىن سويلەم قۇراستىرۋ.)
3. «بىلگەنىم ءبىر توعىز». (سالت - داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى).
4. «شەبەردىڭ قولى ورتاق». (كورپە كوكتەۋ، قۇراق قۇراۋ.)
5. « سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى». (ءوز ونەرلەرى.)
ەندى، ورتاعا سايىسقا قاتىسىپ، باعىن سىناۋعا سىرلاس جەڭگەسىمەن كەلىپ وتىرعان قىزداردى شاقىرايىق. ورتاعا قاتىسۋشى قىزدار جەڭگەلەرىمەن شىعادى. قاتىسۋشى وقۋشى قىزدار مەن جەڭگەلەرىن اتى - جوندەرىن ايتىپ ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى: جيىن تويلاردا قىز بالانى ءار ۋاقىتتا سىيلى ورىنعا وتىرعىزعان. جەڭگەلەرى دە قايىنسىڭلىلەرىن اتىمەن اتاماي «ەركەجان»، «شىرايلىم» دەپ ەركەلەتكەن. «قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە – جەردىڭ كوركى» دەپ قىزعالداقتاي قۇلپىرعان قىزدارىمىز بەن ولاردىڭ جەڭگەلەرى، سىزدەرمەن بىرگە رەت سانىمىزدى بەلگىلەپ الساق. وسى رەتتىك ساندار بويىنشا كەزەكپەن سايىسقا قاتىسا بەرەمىز.
مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام،
جانارى، جانى جازداي جايراڭداعان.
«قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەن ءسوزدى،
قاپىسىز قالاي ايتقان قايران بابام. ال، سونىمەن 1 - ءبولىم «كەل، تانىسايىق» بولىمىنە كەزەك بەرەيىك. (كەزەكپەن شىعىپ تانىستىرۋ ونەرلەرىن كورسەتەدى).
قازىلار القاسى وسى جەردە بىردەن باعاسىن بەرىپ وتسەڭىزدەر.
2 - ءبولىم. ايتامىز جاقسى تىلەك وتباسىنا
تىلەيمىز دەنساۋلىقتى باس - باسىنا.
ءسۇيسىنسىن ساراپشىلار سىنعا سالىپ،
بىلىمىنە ساي شاكىرت ساسپاسىن دا.
ەندەشە، كەلەسى ءبولىمىمىز «سەن بىلەسىڭ بە؟» دەپ اتالادى. ءارىپ تاڭداپ الامىز جانە سول ارىپتەن باستالاتىن سوزدەردەن سويلەم قۇرايمىز. سويلەمنىڭ ماعىناسى مەن بايلانىسىنا ءمان بەرىلەدى.( ا، ب، ق، ءو، ت ارىپتەرى تاڭدالادى).
قابىل الشى ونەرلەرىن بالانىڭ،
تىلەكتەرى ورىندالسىن انانىڭ.
كەڭ دالادا شارىقتاسىن اۋەنى،
ءانشى جۇلدىز جاس ونەرپاز....................
قانەكي، قىزدارىمىز وزدەرىنىڭ جەڭگەلەرىمەن بىرگە دايىن بولسا، جاۋاپتارىن وقيدى. قازىلار القاسى وسى جەردە بىردەن باعاسىن بەرىپ وتسەڭىزدەر.
3 - ءبولىم. قازاقتىڭ ءتۇرلى - ءتۇرلى ءداستۇرى بار،
ونىڭ سىرىن اشقانعا جۇرت قىزىعار.
جاۋاپتارىن تابا ما ەكەن سايىسكەرلەر
سول سەبەپتەن قوياتىن سۇراقتار بار،- دەپ سايىسكەرلەر «بىلگەنىم ءبىر توعىز» ءبولىمى بويىنشا سالت - داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار قويۋدان باستايمىز. ءار توپقا 2 سۇراقتان بەرىلەدى. قىزدارىمىز كەلىپ، سۇراقتاردى الادى. سۇراقتارعا جاۋاپ دايىن بولعانشا 11 - سىنىپ وقۋشىسى ا. نايمانبايدىڭ ورىنداۋىنداعى ءاندى
قابىل الىڭىزدار.
1. ەتتەن تاباق تارتۋ داستۇرىنەن سۇراق. قىزداردىڭ تاباعىنا قانداي ەت مۇشەلەرى سالىنادى؟
2. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن اتاڭدار. (ايىر قالپاق، ساۋكەلە، شاپان، ىشىك، كيمەشەك، قامزول، ءماسى، بورىك)
1. قىسقى ايازداردا كيۋگە ارنالىپ مالدىڭ تەرىسىنەن تىگىلگەن باس كيىم. (تىماق.)
2. جاس نارەستەگە ارنالعان اعاشتان جاسالعان توسەك.( بەسىك.)
1. ۇلتتىق ويىنداردىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار. (اقسۇيەك، ارقان تارتۋ، ساقينا سالۋ، كوكپار، قىز قۋۋ، بايگە.)
2. جاس كەلىندى بارعان ەلىمەن تانىستىرۋ جىرى. (بەتاشار)
1.«بالا تەگىنە تاراتادى» دەيدى قازاق حالقى. ءسىز مۇنى قالاي تۇسىنەسىز؟
2. قازاق قىزدارى ەرتەدە قانداي اياق كيىم كيگەن؟ (ساپتاما، كەبىس، ەتىك)
1. قانداي جىلىك قىز بالاعا بەرىلمەيدى؟ (كارى جىلىك.)
2. قىزدارعا ارنالعان ساندىك زەرگەرلىك بۇيىمدار اتاپ بەرىڭىز.(سىرعا، جۇزىك، مونشاق، بىلەزىك)
1. قازاق ەلىندە ەرتەدەن كەلە جاتقان قانداي مەيرامداردى بىلەسىڭدەر؟ (ورازا ايت، رامازان، ناۋرىز).
2. «ابىسىن تاتۋ بولسا، اس كوپ» دەگەن ءسوز بار. سونداعى «ابىسىن» كىم؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
