جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار
«جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار»
ءبىلىم سالاسى: قاتىناس
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتى: سويلەۋدى دامىتۋ.
تاقىرىبى: جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار
ماقساتى: بالالارعا ون ەكى جىل اتاۋلارى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. بالالاردى دوستىققا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، پلاكاتتار، ءۇنتاسپا.
ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن تۇرلەرى.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى كەزەڭ.
تاربيەشىنىڭ ءىس - ارەكەتى:
شاتتىق شەڭبەرى.
بالالار مەن بىرگە قايتالايدى.
- بۇگىن ءبىزدىڭ وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزگە كوپتەگەن قوناقتار كەلدى. بارلىعىمىز امانداسايىق.
بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتى:
ارايلاپ اتقان تاڭعا سالەم! جىلۋىن شاشقان كۇنگە سالەم! جايناپ وسكەن بىزگە سالەم! ءبىلىم بەرىپ تاربيەلەگەن، اپايلارىم سىزدەرگە سالەم!
- سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
ىزدەنۋ ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭى.
وتكەن وقۋ ءىس – ارەكەتىنە وي قوزعاۋ.
- ءبىز قاي مەملەكەتتە تۇرامىز؟ - قازاقستان. - قازاقستاننىڭ ەلورداسى قاي قالا؟ - استانا. باس قالامىزداعى قانداي كورىكتى جەرلەردى بىلەسىڭدەر؟ - بايتەرەك، نۇراستانا مەشىتى، ت. ب. - استانا ءسوزى نەشە بۋىننان تۇرادى؟
- 3 بۋىننان. اس - تا - نا.
تاربيەشى ءىس - ارەكەتى. بالالارعا ەرتەگى ەلىنە ساياحات جاسايتىندارىن ايتادى. ديداكتيكالىق ويىن: «ويلان تاپ» «قىزىل تەلپەك»، «باۋىرساق»، «كۇلشە قىز»، «التىن بالىق»، «الما»
ديداكتيكالىق ويىن: «موزايكا». ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا ۇيرەتۋ. ءۇي جانۋارلار تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. بالالار قۇراستىرمادان قۇراستىرىلعان جانۋارلار تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرەدى. تۇيە ءسۇتىن شۇبات دەپ اتايمىز. جىلقى - ءسۇتىن قىمىز دەيدى.
- بۇلار قانداي جانۋارلار؟ - ءۇي جانۋارلارى.
بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدىڭ تاقىرىبى:
«جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار»
تاربيەشى ەرتەگىنى باستايدى.
ەڭ ەرتە زاماندا حايۋاندار جىلدىڭ باسى بولۋعا تالاسىپتى.
سوندا جىلقى ايتىپتى:
— مەن الىستى جاقىن قىلامىن. كۇشىمدى كورەدى، ءسۇتىمدى ىشەدى، قىلىما شەيىن ارقان، ءجىپ ەسەدى. ادامعا مەنەن پايدالى مال جوق، جىل اعاسى مەن بولامىن، – دەيدى.
تۇيە ايتادى: — سەن ادامنىڭ جۇمىسىن قىلساڭ، س ۇلى، ءشوپ اسايتىن تاماعىڭ ءۇشىن قۇل بولدىڭ، مىنە، مەن سەن كوتەرە المايتىن اۋىردى كوتەرىپ، نەشە ايشىلىق الىس جەرلەرگە بارامىن. اش بولدىم دەپ، ارپا، س ۇلى سۇرامايمىن. كودە بولسا، كودە، جۋسان بولسا، جۋسان، نە كەز كەلسە، سونى قورەك ەتىپ، تابىلسا، سۋ ءىشىپ، تابىلماسا، شولدە دە جولعا جۇرە بەرەمىن. جىل باسى بولۋ ماعان لايىق.
سيىر ايتادى:
— ادام ەگىن ەكسە، مەنىمەن ەگەدى، ءسۇتىمدى ىشەدى، قۇرت - ماي ىستەيدى، جىل باسى بولۋ ماعان لايىق.
قوي ايتادى:
— مەن بولماسام، قازاق ءۇيىن نەمەن جابار ەدى. ءجۇنىمدى الىپ، كيىز باسادى، جاباعىمنان كيىم تىگەدى، ارقان، ءجىپ ەسەدى. سۇتىمنەن قۇرت - ماي الادى، شارۋاعا مەنەن پايدالارىڭ جوق.
يت ايتادى:
— مەن بولماسام، سەندەردىڭ كوبىڭدى نە ۇرلاپ، نە قاسقىر جەپ تاۋىسار ەدى. مەن سەندەردىڭ بارشالارىڭنىڭ باقتاشىسىمىن، دۇشپان كورىنسە، ءۇرىپ، ابالاپ، يەمە حابار بەرەمىن.
تاۋىق ايتادى:
— مەن بولماسام، كىسى ەرتە جۇمىسىنا بارماي، ۇيىقتاپ قالار ەدى. مەن ەرتە تۇرىپ، تاڭ اتتى دەپ شاقىرىپ، حابار ايتامىن. كەش بولسا، جاتار مەزگىل بولدى دەپ، تاعى شاقىرامىن.
تىشقان نە ايتارىن بىلمەي تۇرادى دا ءبىر ءتۇرلى قۋلىق ويلاپ، جيىلعان كوپكە ايتادى:
— بۇل تالاستان ەش نارسە ونبەس، جىلدى قاراپ تۇرالىق تا كىم بۇرىن كورسە، سول جىل باسى بولسىن.
وزگەلەرى قاراپ تۇرعاندا، تۇيە ءوزىنىڭ بويىنا سەنىپ: «مەنەن بۇرىن كىم كورەدى؟»، – دەپ، تىشقاننىڭ ءسوزىن قوستايدى. ءبورى قاراسىپ تۇرادى. ءبىرازدان سوڭ تىشقان جورعالاپ، تۇيەنىڭ وركەشىنە شىعىپ وتىرادى. كوپ حايۋان تالاسىپ: «ءبىز كورەمىز، ءبىز كورەمىز»،– دەپ تۇرعاندا، ەڭ بيىكتە وتىرعان تىشقاندى كورىپ، ەش نارسە دەمەپتى.
تىشقان جىل كەلدى، جىل كەلدى!
كۇننىڭ شىققانىن مەن كوردىم
مەن جىل باسى بولامىن!
وسىلايشا كۇندى بارىنەن بۇرىن تىشقان كورىپ، جىل باسى بولعان ەكەن.
تىشقان دەگەن باتىرىڭ
تاڭدى كوزبەن اتىردى
توبەسىنەن تۇيەنىڭ
جىلدى كورىپ قاتىردى
بارلىعىڭ دا قاراڭدار،
ەندى ۇيگە تاراڭدار،
جىلدى كورگەن تىشقاندى
جىل باسى دەپ ساناڭدار!
تىشقاننان كەيىن سيىر، بارىس، قويان، ۇلۋ، جىلان، جىلقى، قوي، مەشىن، تاۋىق، يت، دوڭىز كورگەن ەكەن. ال تۇيە بولسا اۋزى اشىلىپ تاڭىرقاپ ەشتەڭە تۇسىنبەي قالا بەرەدى. ءسويتىپ جىل اتاۋلارىنان قۇر قالىپتى.
جان - جانۋارلار دوستىق پەن سىيلاستىقتى، اقىلدىلىقتى، تاپقىرلىقتى مويىنداپ انگە قوسىپ، بي بيلەپ، جاڭا جىلدى تويلاعان ەكەن.
“تۇيە بويىنا سەنىپ، جىلدان قۇر قالدى”- دەگەن ءسوز وسىدان قالعان ەكەن. وسىدان باستاپ جىل اتتارى 12 اتپەن اتالىپتى. 12 جىل 1 مۇشەل
ءۇي جانۋارلارىنا بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر ايتۋ.
سەرگىتۋ كەزەڭى.
اققۋ بولىپ ۇشامىز، كولگە كەلىپ قونامىز. كولدىڭ بەتىن قۇشامىز، قايتا سامعاپ ۇشامىز.
ويىن: ءتولىن تاپ.
حورمەن: تىشقان، سيىر، بارىس، قويان،
ۇلۋ، جىلان، جىلقى، قوي
مەشىن، تاۋىق، يت، دوڭىزدى
ساناپ، جاتتاپ، ءبىلىپ قوي! (جاتتاتۋ )
رەفلەكستىك تۇزەتۋ كەزەڭى.
- بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىندە قانداي ەرتەگىمەن تانىستىق؟
- سونى مەن بالالار ەرتەگى سەندەرگە ۇنادى ما؟
- بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە نە وتتىك؟
- جارايسىڭدار، بارلىعىڭدا جاقسى قاتىستىڭدار.
بۇگىن وقۋ ءىس - ارەكەتىمىز اياقتالدى، اپايلارعا ساۋ بولىڭىز ايتامىز.
كۇتىلەتىن ناتيجە: ءبىلۋ ءتيىس: جىل اتتارىن ءبىلۋ كەرەك.
ۇيرەنۋ كەرەك: ەرتەگىنى كەيىپتەندىرۋ، كەيىپكەردىڭ جۇرىسىندەگى، قيمىلىنداعى، داۋىسىنداعى ەرەكشەلىكتى بەينەلەۋ.
№4 م. اۋەزوۆ اتىنداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرتىن مەكتەپ
تاربيەشى: ەرگەبەك ج. ءا.
ءبىلىم سالاسى: قاتىناس
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتى: سويلەۋدى دامىتۋ.
تاقىرىبى: جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار
ماقساتى: بالالارعا ون ەكى جىل اتاۋلارى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. بالالاردى دوستىققا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، پلاكاتتار، ءۇنتاسپا.
ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن تۇرلەرى.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى كەزەڭ.
تاربيەشىنىڭ ءىس - ارەكەتى:
شاتتىق شەڭبەرى.
بالالار مەن بىرگە قايتالايدى.
- بۇگىن ءبىزدىڭ وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزگە كوپتەگەن قوناقتار كەلدى. بارلىعىمىز امانداسايىق.
بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتى:
ارايلاپ اتقان تاڭعا سالەم! جىلۋىن شاشقان كۇنگە سالەم! جايناپ وسكەن بىزگە سالەم! ءبىلىم بەرىپ تاربيەلەگەن، اپايلارىم سىزدەرگە سالەم!
- سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
ىزدەنۋ ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭى.
وتكەن وقۋ ءىس – ارەكەتىنە وي قوزعاۋ.
- ءبىز قاي مەملەكەتتە تۇرامىز؟ - قازاقستان. - قازاقستاننىڭ ەلورداسى قاي قالا؟ - استانا. باس قالامىزداعى قانداي كورىكتى جەرلەردى بىلەسىڭدەر؟ - بايتەرەك، نۇراستانا مەشىتى، ت. ب. - استانا ءسوزى نەشە بۋىننان تۇرادى؟
- 3 بۋىننان. اس - تا - نا.
تاربيەشى ءىس - ارەكەتى. بالالارعا ەرتەگى ەلىنە ساياحات جاسايتىندارىن ايتادى. ديداكتيكالىق ويىن: «ويلان تاپ» «قىزىل تەلپەك»، «باۋىرساق»، «كۇلشە قىز»، «التىن بالىق»، «الما»
ديداكتيكالىق ويىن: «موزايكا». ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا ۇيرەتۋ. ءۇي جانۋارلار تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. بالالار قۇراستىرمادان قۇراستىرىلعان جانۋارلار تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرەدى. تۇيە ءسۇتىن شۇبات دەپ اتايمىز. جىلقى - ءسۇتىن قىمىز دەيدى.
- بۇلار قانداي جانۋارلار؟ - ءۇي جانۋارلارى.
بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدىڭ تاقىرىبى:
«جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار»
تاربيەشى ەرتەگىنى باستايدى.
ەڭ ەرتە زاماندا حايۋاندار جىلدىڭ باسى بولۋعا تالاسىپتى.
سوندا جىلقى ايتىپتى:
— مەن الىستى جاقىن قىلامىن. كۇشىمدى كورەدى، ءسۇتىمدى ىشەدى، قىلىما شەيىن ارقان، ءجىپ ەسەدى. ادامعا مەنەن پايدالى مال جوق، جىل اعاسى مەن بولامىن، – دەيدى.
تۇيە ايتادى: — سەن ادامنىڭ جۇمىسىن قىلساڭ، س ۇلى، ءشوپ اسايتىن تاماعىڭ ءۇشىن قۇل بولدىڭ، مىنە، مەن سەن كوتەرە المايتىن اۋىردى كوتەرىپ، نەشە ايشىلىق الىس جەرلەرگە بارامىن. اش بولدىم دەپ، ارپا، س ۇلى سۇرامايمىن. كودە بولسا، كودە، جۋسان بولسا، جۋسان، نە كەز كەلسە، سونى قورەك ەتىپ، تابىلسا، سۋ ءىشىپ، تابىلماسا، شولدە دە جولعا جۇرە بەرەمىن. جىل باسى بولۋ ماعان لايىق.
سيىر ايتادى:
— ادام ەگىن ەكسە، مەنىمەن ەگەدى، ءسۇتىمدى ىشەدى، قۇرت - ماي ىستەيدى، جىل باسى بولۋ ماعان لايىق.
قوي ايتادى:
— مەن بولماسام، قازاق ءۇيىن نەمەن جابار ەدى. ءجۇنىمدى الىپ، كيىز باسادى، جاباعىمنان كيىم تىگەدى، ارقان، ءجىپ ەسەدى. سۇتىمنەن قۇرت - ماي الادى، شارۋاعا مەنەن پايدالارىڭ جوق.
يت ايتادى:
— مەن بولماسام، سەندەردىڭ كوبىڭدى نە ۇرلاپ، نە قاسقىر جەپ تاۋىسار ەدى. مەن سەندەردىڭ بارشالارىڭنىڭ باقتاشىسىمىن، دۇشپان كورىنسە، ءۇرىپ، ابالاپ، يەمە حابار بەرەمىن.
تاۋىق ايتادى:
— مەن بولماسام، كىسى ەرتە جۇمىسىنا بارماي، ۇيىقتاپ قالار ەدى. مەن ەرتە تۇرىپ، تاڭ اتتى دەپ شاقىرىپ، حابار ايتامىن. كەش بولسا، جاتار مەزگىل بولدى دەپ، تاعى شاقىرامىن.
تىشقان نە ايتارىن بىلمەي تۇرادى دا ءبىر ءتۇرلى قۋلىق ويلاپ، جيىلعان كوپكە ايتادى:
— بۇل تالاستان ەش نارسە ونبەس، جىلدى قاراپ تۇرالىق تا كىم بۇرىن كورسە، سول جىل باسى بولسىن.
وزگەلەرى قاراپ تۇرعاندا، تۇيە ءوزىنىڭ بويىنا سەنىپ: «مەنەن بۇرىن كىم كورەدى؟»، – دەپ، تىشقاننىڭ ءسوزىن قوستايدى. ءبورى قاراسىپ تۇرادى. ءبىرازدان سوڭ تىشقان جورعالاپ، تۇيەنىڭ وركەشىنە شىعىپ وتىرادى. كوپ حايۋان تالاسىپ: «ءبىز كورەمىز، ءبىز كورەمىز»،– دەپ تۇرعاندا، ەڭ بيىكتە وتىرعان تىشقاندى كورىپ، ەش نارسە دەمەپتى.
تىشقان جىل كەلدى، جىل كەلدى!
كۇننىڭ شىققانىن مەن كوردىم
مەن جىل باسى بولامىن!
وسىلايشا كۇندى بارىنەن بۇرىن تىشقان كورىپ، جىل باسى بولعان ەكەن.
تىشقان دەگەن باتىرىڭ
تاڭدى كوزبەن اتىردى
توبەسىنەن تۇيەنىڭ
جىلدى كورىپ قاتىردى
بارلىعىڭ دا قاراڭدار،
ەندى ۇيگە تاراڭدار،
جىلدى كورگەن تىشقاندى
جىل باسى دەپ ساناڭدار!
تىشقاننان كەيىن سيىر، بارىس، قويان، ۇلۋ، جىلان، جىلقى، قوي، مەشىن، تاۋىق، يت، دوڭىز كورگەن ەكەن. ال تۇيە بولسا اۋزى اشىلىپ تاڭىرقاپ ەشتەڭە تۇسىنبەي قالا بەرەدى. ءسويتىپ جىل اتاۋلارىنان قۇر قالىپتى.
جان - جانۋارلار دوستىق پەن سىيلاستىقتى، اقىلدىلىقتى، تاپقىرلىقتى مويىنداپ انگە قوسىپ، بي بيلەپ، جاڭا جىلدى تويلاعان ەكەن.
“تۇيە بويىنا سەنىپ، جىلدان قۇر قالدى”- دەگەن ءسوز وسىدان قالعان ەكەن. وسىدان باستاپ جىل اتتارى 12 اتپەن اتالىپتى. 12 جىل 1 مۇشەل
ءۇي جانۋارلارىنا بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر ايتۋ.
سەرگىتۋ كەزەڭى.
اققۋ بولىپ ۇشامىز، كولگە كەلىپ قونامىز. كولدىڭ بەتىن قۇشامىز، قايتا سامعاپ ۇشامىز.
ويىن: ءتولىن تاپ.
حورمەن: تىشقان، سيىر، بارىس، قويان،
ۇلۋ، جىلان، جىلقى، قوي
مەشىن، تاۋىق، يت، دوڭىزدى
ساناپ، جاتتاپ، ءبىلىپ قوي! (جاتتاتۋ )
رەفلەكستىك تۇزەتۋ كەزەڭى.
- بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىندە قانداي ەرتەگىمەن تانىستىق؟
- سونى مەن بالالار ەرتەگى سەندەرگە ۇنادى ما؟
- بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە نە وتتىك؟
- جارايسىڭدار، بارلىعىڭدا جاقسى قاتىستىڭدار.
بۇگىن وقۋ ءىس - ارەكەتىمىز اياقتالدى، اپايلارعا ساۋ بولىڭىز ايتامىز.
كۇتىلەتىن ناتيجە: ءبىلۋ ءتيىس: جىل اتتارىن ءبىلۋ كەرەك.
ۇيرەنۋ كەرەك: ەرتەگىنى كەيىپتەندىرۋ، كەيىپكەردىڭ جۇرىسىندەگى، قيمىلىنداعى، داۋىسىنداعى ەرەكشەلىكتى بەينەلەۋ.
№4 م. اۋەزوۆ اتىنداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرتىن مەكتەپ
تاربيەشى: ەرگەبەك ج. ءا.
You Might Also Like
-
ماقساتى: قىسقى تابيعات كورىنىسىن كورە بىلۋگە باۋلا. قىس ايلارىنداعى تابيعات وزگەرىستەرىن، قۇبىلىستارىن بەينەلەۋگە ۇيرەتۋ.
