InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلۋ قوزعالتقىشتارى. جىلۋ قوزعالتقىشتارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى. ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىش.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جىلۋ قوزعالتقىشتارى جانە جىلۋ قوزعالتقىشتارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى مەن ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىش جونىندە تەوريالىق ءبىلىم بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن جانە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە جانە شاپشاڭدىققا، توزىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، گەوگرافيا، بيولوگيا.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتىك تاقتا
ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ، پسيحولوگيالىق دايىندىق، كوڭىل – كۇيىنە نازار اۋدارۋ، زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
وقۋشىلاردان ۇيگە بەرىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ جانە ەسەپتەرىن تەكسەرۋ
№15
بەرىلگەنى: Q=3•107دج؛ ا`=5•107دج
تابۋ كەرەك: ∆U -؟
شەشۋى: ∆U=ا`- Q
∆U=5•107دج - 3•107دج=2•107دج
جاڭا ساباق
ىشكى ەنەرگيا – ەنەرگيانىڭ ارزان تۇرلەرىنىڭ ءبىرى. ونى ءار ءتۇرلى وتىن تۇرلەرىن جاعۋ ارقىلى الادى.، سونىڭ ەسەبىنەن پايدالى جۇمىس اتقارۋعا بولادى. ىشكى ەنەرگيانىڭ مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالۋى ادامداردىڭ پراكتيكالىق قىزمەتىندە جانە تەحنيكالىق دامۋى ءۇشىن ماڭىز زور. بۇل اينالۋلار جىلۋ قوزعالتقىشتار دەپ اتالاتىن جىلۋ ماشينالارىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. جىلۋ ماشينالارىنىڭ تەورياسىندا تەرموديناميكانىڭ ەكىنشى باستاماسى نەگىزگى ءرول اتقارادى.
جىلۋ ماشينالارى (نەمەسە جىلۋ قوزعالتقىشتارى) دەپ جۇيەنىڭ ىشكى ەنەرگياسىنىڭ ءبىر بولىگىن مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالدىراتىن جانە سونىڭ ەسەبىنەن جۇمىس ىستەيتىن ەنەرگياعا قۇرىلعىلاردى ايتادى. الايدا جىلۋ ماشينالارىنىڭ باسقا ءتۇرى – توڭازىتقىش قوندىرعىلار دا بار. ولار مۇزداتقىش كامەراسى سياقتى سالقىن دەنەدەن جىلۋدىڭ ءبىراز بولىگىن الا وتىرىپ، وندا تومەنگى تەمپەراتۋرانى ۇستاپ تۇرۋ قىزمەتىن اتقارادى. قاراپايىم جىلۋ قوزعالتقىشى دەگەنىمىز – قابىرعاسىنا ناعىز كەپتەلگەن، جوعارى – تومەن قوزعالا الاتىن پورشەنى بار مەتالل سيليندر ونداعى وتىننىڭ ىشكى ەنەرگياسى پورشەننىڭ مەحانيكالىق ەنەرگياسىنا اينالادى. مۇنداي قوزعالتقىش حVءىى عاسىردىڭ سوڭىندا جاسالىپ كەيىننەن جەتىلدىرىلدى.
قازىرگى كەزدە قوزعالتقىشتاردىڭ الۋان تۇرلەرى بەلگىلى. الايدا ولاردىڭ بارلىعىنىڭ نەگىزىنەن جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى بىردەي. بارلىق قوزعالتقىشتاردا وتىننىڭ ەنەرگياسى، الدىمەن جوعارى تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزدىرىلعان گازدىڭ نەمەسە بۋدىڭ ىشكى ەنەرگياسىنا وتەدى. ۇلعايۋ بارىسىندا گاز سىرتقى كۇشتەرگە قارسى جۇمىس اتقارادى جانە سالقىندايدى، ياعني ونىڭ ىشكى ەنەرگياسى ازايادى. بۇل گازدىڭ ىشكى ەنەرگياسىنىڭ ءبىر بولىگىنىڭ مەحانيكالىق جۇمىسقا اينالاتىنىن بىلدىرەدى. مىسالى، تۋربينا بولىگىن اينالدىرىپ مەحانيزمدى قوزعالىسقا كەلتىرەدى.

گازدىڭ ىشكى ەنەرگياسىنىڭ مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالماي قالعان بولىگى، سالقىنداتقىش ءرولىن اتقاراتىن توڭازىتقىش دەپ اتالاتىن سىرتقى ورتاعا بەرىلەدى. سونىمەن بارلىق جىلۋ قوزعالتقىشتارىنىڭ قۇرىلىسىنداعى قاجەتتى ءۇش نەگىزگى بولىگىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى. وتىننىڭ ەنەرگياسى بوسايتىن قىزدىرعىش بۋ نەمەسە گاز بولىپ تابىلاتىن جۇمىس پايدانىلماي قالعان جىلۋ مولشەرىن الاتىن سۋىتقىش.
جىلۋ قوزعالتقىشتارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ پرينسيپىندە جۇمىستىق دەنە قىزدىرعىشتان Q1 جىلۋدىڭ ءبىراز مولشەرىن الادى. جانە ا=Q1 - Q2 جۇمىس جاساي وتىرىپ، ونىڭ ءبىر بولىگىن مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالدىرادى.
مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالماي قالعان Q2 جىلۋ مولشەرىن جۇمىستىڭ دەنە توڭازىتقىش بەرەدى.
ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭى بويىنشا Q1=ا+Q2.
ساباقتى بەكىتۋ
№ 1 (تەست شەشۋ)
سۋرەتتە يزوحورالىق پروسەستەردى كورسەتەتىن گرافيك

جاۋابى: 1، 5، 8
قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلارعا جاڭا ساباق بويىنشا سۇراقتار قويۋ جانە فورمۋلالاردى سۇراۋ
باعالاۋ
وقۋشىلاردى ءۇي تاپسىرماسى جانە ەسەپتەر شىعارۋ بويىنشا باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما
§22؛ §23 تاقىرىپتاردى وقۋ، №5 ەسەپتى شىعارۋ
№5 (تەست شەشۋ)
يدەال گازدى ر – V دياگرامماسىندا كورسەتىلگەندەي 1 – قالىپتان 2 – قالىپقا كوشىرگەندە ىستەلەتىن جۇمىس.