جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ
تاقىرىبى: جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ – قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك - جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تەرەڭ تۇسىنىك بەرۋ. جازۋشىنىڭ ادەبي مۇراسىن نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىن ۇعىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق - وقۋشىلاردىڭ قازاق زيالىلارىنىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارىمەن جەتە تانىسىپ، ىزدەنىمپاز، شىعارماشىل بولۋعا، ءسوز ونەرىن ءقادىر - قاسيەتىمەن تانىسۋعا بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك - وقۋشىلاردى كوركەم ادەبيەتتى وقۋعا، ادامگەرشىلىك - رۋحاني دۇنيە تانىمىن بايىتا بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق، ادەبي تانىمدىق.
قۇرال - جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: جازۋشى ءومىرى جايلى سلايد، سىزبا - كەستە،
ساباقتىڭ ادىستەرى: وقۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، سالىستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءبىلىمدى جان - جاقتى تەكسەرۋ.
- قازاق ادەبيەتىندەگى وزىندىك ورنى بار جازۋشىلار كىمدەر؟
- م. دۋلاتوۆتىڭ قانداي تانىمال شىعارماسى بار؟
-«كوكشەتاۋ» پوەماسىنىڭ اۆتورى كىم؟
- كوكشەتاۋ پوەماسىنداعى حالىق اڭىزداردى اتا؟
- م. جۇمابايەۆتىڭ پوەمالارىن اتا؟
-«قويلىبايدىڭ قوبىزى»پوەماسىنىڭ تاقىرىبى نە؟
- س. تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ»رومانىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى.
- 1916ج ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس جىرلارىن اتا؟
XX عاسىردىڭ باسىندا الماسقان قوعامدىق قۇرىلىستار جىكتەلگەن ەكى ءداۋىردىڭ شەكاراسىندا ءومىر ءسۇرىپ، سول قوعامنىڭ الاساپىران شىندىعىن ادەبيەت الەمىندە ۇلكەن سۋرەتكەرلىكپەن بەينەلەگەن قالامگەردىڭ ءبىرى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ەدى. بۇگىنگى ساباعىمىز قالامگەردىڭ شىعارماشىلىعى جايلى بولماق. (وقۋشىلارعا ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە ءومىر جولىن وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان)
1. وي شاقىرۋ. جۇسىپبەك – جازۋشى، اقىن، سىنشى، دراماتۋرگ، اۋدارماشى، پۋبليسيست.
1. جۇسىپبەكتىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى؟ (پاۆلودار وبلىسىنىڭ، باياناۋىل اۋدانى)
2. جۇسىپبەكتىڭ اتا - تەگى كىمدەر؟
3. جۇسىپبەكتىڭ اۋىل مولداسىنان ەسكىشە وقىدى؟
(ءجۇنىس قوجا، شايمەردەن قوجا، قوجاحمەت مولدا، قاپار قاجى، مۇحامەدجان دەگەن كىسىدەن ساباق الادى.)
4. باياناۋىلدا وقىعان جىلدارى؟(1907ج)
5. ەكى كلاسستى ورىس - قازاق مەكتەبىندە قاي قالادا، قاي جىلى وقيدى؟(كەرەكۋ، 1911ج.)
6. سەمەيدەگى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىعان جىلدارى؟(1914 - 1919ج) ق. ساتبايەۆ - پەن، م. اۋەزوۆپەن تانىسىپ بىرگە وقيدى.
سەميناريادا وقىعان جىلدارى «اباي»اتتى جۋرنال شىعارىپ، «سارىارقا» گازەتىمەن قىزمەتتەس بولدى.
سەميناريانى بىتىرگەن سوڭ (1919 - 1920ج) سەمەي گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، «كەدەي تاڭى»اتتى گازەتىنىڭ رەداكتورى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. 1921ج. «قازاق ءتىلى»گازەتىنىڭ رەداكتورى، 1922ج. مۇعالىمدىك قىزمەتكە اۋىسقان.
پەسالارى تۋرالى تۇسىنىك
جۇسىپبەكتىڭ سان سانالى شىعارماشىلىق مۇراسىنىڭ سالماقتى جاعىنىڭ ءبىرى - ونىڭ دراماتۋرگياسى. ول قازاق ادەبيەتىندە توڭكەرىس قارساڭىندا عانا تۋا باستاعان وسى جانردىڭ دا نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ قاتارىندا اتالادى. سونىمەن قاتار جۇسىپبەك - قازاقتىڭ ۇلتتىق تەاتر ونەرىنىڭ دە باستاۋىندا تۇرعان ادام.
1916ج. العاش 5پەردەلى پەسام (نۇرعالي قۇلجانوۆ ۇناتپاعان سوڭ) جارىققا شىقپادى، وعان 1916 - 1917ج. تۋعان پەسالارى.
«قاناپيا - ءشاربانۋ»1916 - 1917ج. پەسالار.
«قاناپيا - ءشاربانۋ»پەسالارى 1926. كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىققان.
«ساليقا قىز»(1922)،»ەل قورعانى»(1926ج)، «شەرنياز»(1926ج)، «مانساپقورلار»(1922ج)، «ءرابيعا»(1926ج)، «قاناپيا - ءشاربانۋ»(1925ج)
ج. ايماۋىتوۆ پەسالارى يدەيالىق باعىت - باعدارى جاعىنان دا، كوركەمدىك ىزدەنىستەرى تۇرعىسىندا جيىرماسىنشى جىلدار ادەبيەتىندەگى جاڭا قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. ول جاڭانىڭ جەڭىسىن، ەسكىنىڭ كۇيرەۋىن سۋرەتتەي وتىرىپ، ءوز ءداۋىرىنىڭ جاڭا ادامدارىن اشتى، قازاق اۋىلىنداعى الەۋمەتتىك تارتىستىڭ سىرىن شىنايى بەينەلەيدى.
1توپ. جۇسىپبەك – اقىن
2 توپ. جۇسىپبەك – پروزاشى
3توپ. جۇسىپبەك - دراماتۋرگ تاقىرىبىندا سلايد جوبا قورعايدى (3 - 5مين)
وي تولعاۋ «جۇسىپبەكتىڭ ادەبي مۇرالارى – ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز»
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: جازۋشى جۇسىپبەك ءوز ەلىنە كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن. اۋدارماشى ەسەبىندە جۇسىپبەك ورىستىڭ جانە دۇنيە جۇزىلىك كلاسسيكالىق ادەبيەتتىڭ تۋىندىلارىن قازاق تىلىندە سويلەتكەن. ن. ۆ. گوگولدىڭ «ريەۆيزورىن»، ا. س. پۋشكيننىڭ «تاس مەيمان»، «ساراڭ سەرىسىن»، ف. ديۋشەننىڭ «دامەلى»، س. چۋيكوۆتىڭ «تاۋ ەلىندەگى وقيعا»سياقتى تۋىندىلاردى اۋدارعان.
جاس ۇرپاقتى جاڭا رۋحتا، ادامگەرشىلىككە، جاقسى مىنەز – قۇلىققا تاربيەلەۋدە «تاربيەشىگە كومەك»، «پسيحولوگيا»، «جان جۇيەسى جانە ونەر تاڭداۋ» اتتى پەداگوگيكالىق ەڭبەكتەرىن مەن عىلىمي زەرتتەۋلەرى ءمانى زور بولعان. جۇسىپبەكتىڭ ادەبي مۇراسى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحي قورىنان ەرەكشە ورىن الاتىنى ءسوزسىز
ۇيگە تاپسىرما: «اقبىلەك رومانى - رەاليستىك رومان» وقىپ، تالداپ كەلۋ
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك - جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تەرەڭ تۇسىنىك بەرۋ. جازۋشىنىڭ ادەبي مۇراسىن نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىن ۇعىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق - وقۋشىلاردىڭ قازاق زيالىلارىنىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارىمەن جەتە تانىسىپ، ىزدەنىمپاز، شىعارماشىل بولۋعا، ءسوز ونەرىن ءقادىر - قاسيەتىمەن تانىسۋعا بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك - وقۋشىلاردى كوركەم ادەبيەتتى وقۋعا، ادامگەرشىلىك - رۋحاني دۇنيە تانىمىن بايىتا بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق، ادەبي تانىمدىق.
قۇرال - جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: جازۋشى ءومىرى جايلى سلايد، سىزبا - كەستە،
ساباقتىڭ ادىستەرى: وقۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، سالىستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءبىلىمدى جان - جاقتى تەكسەرۋ.
- قازاق ادەبيەتىندەگى وزىندىك ورنى بار جازۋشىلار كىمدەر؟
- م. دۋلاتوۆتىڭ قانداي تانىمال شىعارماسى بار؟
-«كوكشەتاۋ» پوەماسىنىڭ اۆتورى كىم؟
- كوكشەتاۋ پوەماسىنداعى حالىق اڭىزداردى اتا؟
- م. جۇمابايەۆتىڭ پوەمالارىن اتا؟
-«قويلىبايدىڭ قوبىزى»پوەماسىنىڭ تاقىرىبى نە؟
- س. تورايعىروۆتىڭ «قامار سۇلۋ»رومانىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى.
- 1916ج ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس جىرلارىن اتا؟
XX عاسىردىڭ باسىندا الماسقان قوعامدىق قۇرىلىستار جىكتەلگەن ەكى ءداۋىردىڭ شەكاراسىندا ءومىر ءسۇرىپ، سول قوعامنىڭ الاساپىران شىندىعىن ادەبيەت الەمىندە ۇلكەن سۋرەتكەرلىكپەن بەينەلەگەن قالامگەردىڭ ءبىرى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ەدى. بۇگىنگى ساباعىمىز قالامگەردىڭ شىعارماشىلىعى جايلى بولماق. (وقۋشىلارعا ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە ءومىر جولىن وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان)
1. وي شاقىرۋ. جۇسىپبەك – جازۋشى، اقىن، سىنشى، دراماتۋرگ، اۋدارماشى، پۋبليسيست.
1. جۇسىپبەكتىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى؟ (پاۆلودار وبلىسىنىڭ، باياناۋىل اۋدانى)
2. جۇسىپبەكتىڭ اتا - تەگى كىمدەر؟
3. جۇسىپبەكتىڭ اۋىل مولداسىنان ەسكىشە وقىدى؟
(ءجۇنىس قوجا، شايمەردەن قوجا، قوجاحمەت مولدا، قاپار قاجى، مۇحامەدجان دەگەن كىسىدەن ساباق الادى.)
4. باياناۋىلدا وقىعان جىلدارى؟(1907ج)
5. ەكى كلاسستى ورىس - قازاق مەكتەبىندە قاي قالادا، قاي جىلى وقيدى؟(كەرەكۋ، 1911ج.)
6. سەمەيدەگى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىعان جىلدارى؟(1914 - 1919ج) ق. ساتبايەۆ - پەن، م. اۋەزوۆپەن تانىسىپ بىرگە وقيدى.
سەميناريادا وقىعان جىلدارى «اباي»اتتى جۋرنال شىعارىپ، «سارىارقا» گازەتىمەن قىزمەتتەس بولدى.
سەميناريانى بىتىرگەن سوڭ (1919 - 1920ج) سەمەي گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، «كەدەي تاڭى»اتتى گازەتىنىڭ رەداكتورى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. 1921ج. «قازاق ءتىلى»گازەتىنىڭ رەداكتورى، 1922ج. مۇعالىمدىك قىزمەتكە اۋىسقان.
پەسالارى تۋرالى تۇسىنىك
جۇسىپبەكتىڭ سان سانالى شىعارماشىلىق مۇراسىنىڭ سالماقتى جاعىنىڭ ءبىرى - ونىڭ دراماتۋرگياسى. ول قازاق ادەبيەتىندە توڭكەرىس قارساڭىندا عانا تۋا باستاعان وسى جانردىڭ دا نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ قاتارىندا اتالادى. سونىمەن قاتار جۇسىپبەك - قازاقتىڭ ۇلتتىق تەاتر ونەرىنىڭ دە باستاۋىندا تۇرعان ادام.
1916ج. العاش 5پەردەلى پەسام (نۇرعالي قۇلجانوۆ ۇناتپاعان سوڭ) جارىققا شىقپادى، وعان 1916 - 1917ج. تۋعان پەسالارى.
«قاناپيا - ءشاربانۋ»1916 - 1917ج. پەسالار.
«قاناپيا - ءشاربانۋ»پەسالارى 1926. كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىققان.
«ساليقا قىز»(1922)،»ەل قورعانى»(1926ج)، «شەرنياز»(1926ج)، «مانساپقورلار»(1922ج)، «ءرابيعا»(1926ج)، «قاناپيا - ءشاربانۋ»(1925ج)
ج. ايماۋىتوۆ پەسالارى يدەيالىق باعىت - باعدارى جاعىنان دا، كوركەمدىك ىزدەنىستەرى تۇرعىسىندا جيىرماسىنشى جىلدار ادەبيەتىندەگى جاڭا قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. ول جاڭانىڭ جەڭىسىن، ەسكىنىڭ كۇيرەۋىن سۋرەتتەي وتىرىپ، ءوز ءداۋىرىنىڭ جاڭا ادامدارىن اشتى، قازاق اۋىلىنداعى الەۋمەتتىك تارتىستىڭ سىرىن شىنايى بەينەلەيدى.
1توپ. جۇسىپبەك – اقىن
2 توپ. جۇسىپبەك – پروزاشى
3توپ. جۇسىپبەك - دراماتۋرگ تاقىرىبىندا سلايد جوبا قورعايدى (3 - 5مين)
وي تولعاۋ «جۇسىپبەكتىڭ ادەبي مۇرالارى – ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز»
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: جازۋشى جۇسىپبەك ءوز ەلىنە كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن. اۋدارماشى ەسەبىندە جۇسىپبەك ورىستىڭ جانە دۇنيە جۇزىلىك كلاسسيكالىق ادەبيەتتىڭ تۋىندىلارىن قازاق تىلىندە سويلەتكەن. ن. ۆ. گوگولدىڭ «ريەۆيزورىن»، ا. س. پۋشكيننىڭ «تاس مەيمان»، «ساراڭ سەرىسىن»، ف. ديۋشەننىڭ «دامەلى»، س. چۋيكوۆتىڭ «تاۋ ەلىندەگى وقيعا»سياقتى تۋىندىلاردى اۋدارعان.
جاس ۇرپاقتى جاڭا رۋحتا، ادامگەرشىلىككە، جاقسى مىنەز – قۇلىققا تاربيەلەۋدە «تاربيەشىگە كومەك»، «پسيحولوگيا»، «جان جۇيەسى جانە ونەر تاڭداۋ» اتتى پەداگوگيكالىق ەڭبەكتەرىن مەن عىلىمي زەرتتەۋلەرى ءمانى زور بولعان. جۇسىپبەكتىڭ ادەبي مۇراسى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحي قورىنان ەرەكشە ورىن الاتىنى ءسوزسىز
ۇيگە تاپسىرما: «اقبىلەك رومانى - رەاليستىك رومان» وقىپ، تالداپ كەلۋ
You Might Also Like
