جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: سۋرەتكەر - جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، جازۋشىنىڭ ازاماتتىق تۇلعاسى، تۋعان حالقىنا، ونىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە ىزدەندىرە وتىرىپ مەڭگەرتۋ؛ العان بىلىمدەرىن باسقا سالالاردا اقپارات كوزى رەتىندە قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ادەبي شىعارماشىلىق سيپاتتا جازبا جۇمىستارىن ورىنداي الۋعا ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ وزىندىك كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋ، ءوز ويلارىن ەركىن، ناقتى جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋگە، وي قورىتۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. تاربيەلىك: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى وقۋشىلاردى ەلىن، ادەبيەتى مەن تاريحىن سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، قايىرىمدىلىققا، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
1. مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: شىعارمالارىنىڭ مازمۇنىمەن تانىسا وتىرىپ، تاقىرىپتارىنا قاراي توپتايدى، ءماتىن مازمۇنىن ومىرمەن بايلانىستىرادى؛
2. سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىلار وي تالقىسىنا تۇسە وتىرىپ، ءوزارا پىكىر الماسادى، ءىس - ارەكەتتەرىن تالدايدى؛
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز ويلارىن قورعاي بىلۋگە ۇيرەنەدى، ءبىر - ءبىرىن تىڭدايدى، تولىقتىرۋ ارقىلى ءماتىن مازمۇنىنىڭ تۇسىنىكسىز جەرلەرىن ايقىندايدى.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنۋ ساباعى
ساباقتىڭ فورماسى: ۇجىمدىق، توپتىق، جەكەلىك
ساباقتىڭ ادىستەرى: تۇسىندىرمەلى – ءيلليۋسترياتيۆتى، رەپرودۋكتيۆتىك،
پروبلەمالىق (ەۆريستيكالىق، جارتىلاي ىزدەنۋ)، ستو
ساباقتىڭ تاسىلدەرى: اڭگىمەگە تارتا وتىرىپ ءدارىس بەرۋ، كورسەتۋ، بايانداۋ،
وزدىك جۇمىس، قوسىمشا ادەبيەتتەرمەن جۇمىس
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت تەورياسى، تاريح، پەداگوگيكا، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ پورترەتى، شىعارمالارى، ينتەربەلسەندى تاقتا، سىزبالار، كەستەلەر، كەسپە قاعازدار، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. جان - جاقتى ءبىلىمىن تەكسەرۋ (سىنىپتى ءتورت توپقا ءبولۋ)
ءىىى. جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
1. وي اشار
- جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. ءمۇعالىم ءسوزى
قازاق ادەبيەتى الىپتارىنىڭ ءبىرى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ. ونىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ جانر جاعىنان دامىتۋداعى ەڭبەگى وراسان زور. ول – اقىن، پروزاشى، پۋبليسيست، سىنشى، تەاتر رەجيسسەرى، اۋدارماشى، پەداگوگ بولدى. ءبىر ءوزى ادەبيەت پەن عىلىمنىڭ ءار سالاسىندا ەڭبەك ەتتى. قازاق ادەبيەتىن پروزا، دراماتۋرگيا جانرى جاعىنان قالىپتاستىرۋدى جانە مەكتەپتەر مەن وقۋ ورىندارىنىڭ وقۋشىلارىنا ارناپ بىرنەشە وقۋ قۇرالدارىن جازۋعا قاتىسقان. وسىنداي ادەبيەتىمىزدىڭ، تەاتردىڭ، عىلىمنىڭ دامۋىنا ايرىقشا قىزمەت ەتكەن قالامگەردىڭ ەڭبەكتەرى 60 جىل بويى وقۋشىنىڭ نازارىنان تاسادا قالىپ كەلدى. ەلىمىزدەگى قايتا قۇرۋدىڭ ناتيجەسىندە بولعان وزگەرىستەردەن كەيىن عانا – 1988 جىلدان باستاپ جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن ەڭبەكتەرى جانە ماقالالارى جارىق كورە باستادى. جازۋشى جۇسىپبەك ءوز ەلىنە كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن.
جان - جاقتى ونەر يەسى، سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى دارىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1889 جىلى (كەي دەرەكتەردە 1890 جىلى) قازىرگى پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانى، قىزىلتاۋ اتىرابىندا تۋعان. اكەسى ايماۋىت كەدەي بولعانىمەن، ارعى اتالارى داندەباي مەن قۋان تەكتى، داۋلەتتى، اتاق - ابىروي بىتكەن، ەل اراسىنداعى بىلىكتى كىسىلەر. جاس كۇنىنەن جۇسىپبەك بىرگە تۋعان باۋىرلارى احمەت، جاقىپبەك سەكىلدى ارابشا حات تانۋ، وقۋ ۇستىنە، اعاش شەبەرلىگى، تەمىر ۇستالىعى ونەرىن قاتار ۇيرەنەدى. ون بەس - ون التى جاسىندا ءوزى ۇمتىلىپ، ءۇي ءىشىنىڭ رۇقساتىنسىز پاۆلودارعا قاشىپ بارىپ، ورىسشا - قازاقشا ەكى سىنىپتى مەكتەپكە تۇسەدى، ءبىر جاعىنان بالا وقىتىپ، قاراجات تابا ءجۇرىپ، وقۋىن 1914 جىلى بىتىرەدى دە، سەمەيدەگى وقىتۋشىلار سەمينارياسىنا تۇسەدى، ونى 1918 جىلى اياقتايدى. قازاقستان كەڭەستەرىنىڭ قۇرىلتايىنا دەلەگات، وقۋ كومميسارياتىنىڭ كوللەگيا مۇشەسى بولۋ، «قازاق ءتىلى» گازەتىن وڭدەۋ، «اق جول» گازەتىندە ىستەۋ، شىمكەنتتەگى پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورلىعى – مىنە مۇنىڭ ءبارى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ جاڭا ءومىردى ورنىقتىرۋ جولىنداعى كۇرەس جولىن، ءومىر بەلەستەرىن كورسەتەدى. 1929 جىلى باستالعان زوبالاڭ كەزىندە قارماققا ىلىنگەن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1931 جىلى اتىلعان.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: سۋرەتكەر - جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، جازۋشىنىڭ ازاماتتىق تۇلعاسى، تۋعان حالقىنا، ونىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە ىزدەندىرە وتىرىپ مەڭگەرتۋ؛ العان بىلىمدەرىن باسقا سالالاردا اقپارات كوزى رەتىندە قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ادەبي شىعارماشىلىق سيپاتتا جازبا جۇمىستارىن ورىنداي الۋعا ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ وزىندىك كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋ، ءوز ويلارىن ەركىن، ناقتى جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋگە، وي قورىتۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. تاربيەلىك: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى وقۋشىلاردى ەلىن، ادەبيەتى مەن تاريحىن سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، قايىرىمدىلىققا، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
1. مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: شىعارمالارىنىڭ مازمۇنىمەن تانىسا وتىرىپ، تاقىرىپتارىنا قاراي توپتايدى، ءماتىن مازمۇنىن ومىرمەن بايلانىستىرادى؛
2. سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىلار وي تالقىسىنا تۇسە وتىرىپ، ءوزارا پىكىر الماسادى، ءىس - ارەكەتتەرىن تالدايدى؛
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز ويلارىن قورعاي بىلۋگە ۇيرەنەدى، ءبىر - ءبىرىن تىڭدايدى، تولىقتىرۋ ارقىلى ءماتىن مازمۇنىنىڭ تۇسىنىكسىز جەرلەرىن ايقىندايدى.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنۋ ساباعى
ساباقتىڭ فورماسى: ۇجىمدىق، توپتىق، جەكەلىك
ساباقتىڭ ادىستەرى: تۇسىندىرمەلى – ءيلليۋسترياتيۆتى، رەپرودۋكتيۆتىك،
پروبلەمالىق (ەۆريستيكالىق، جارتىلاي ىزدەنۋ)، ستو
ساباقتىڭ تاسىلدەرى: اڭگىمەگە تارتا وتىرىپ ءدارىس بەرۋ، كورسەتۋ، بايانداۋ،
وزدىك جۇمىس، قوسىمشا ادەبيەتتەرمەن جۇمىس
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت تەورياسى، تاريح، پەداگوگيكا، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ پورترەتى، شىعارمالارى، ينتەربەلسەندى تاقتا، سىزبالار، كەستەلەر، كەسپە قاعازدار، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. جان - جاقتى ءبىلىمىن تەكسەرۋ (سىنىپتى ءتورت توپقا ءبولۋ)
ءىىى. جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
1. وي اشار
- جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. ءمۇعالىم ءسوزى
قازاق ادەبيەتى الىپتارىنىڭ ءبىرى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ. ونىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ جانر جاعىنان دامىتۋداعى ەڭبەگى وراسان زور. ول – اقىن، پروزاشى، پۋبليسيست، سىنشى، تەاتر رەجيسسەرى، اۋدارماشى، پەداگوگ بولدى. ءبىر ءوزى ادەبيەت پەن عىلىمنىڭ ءار سالاسىندا ەڭبەك ەتتى. قازاق ادەبيەتىن پروزا، دراماتۋرگيا جانرى جاعىنان قالىپتاستىرۋدى جانە مەكتەپتەر مەن وقۋ ورىندارىنىڭ وقۋشىلارىنا ارناپ بىرنەشە وقۋ قۇرالدارىن جازۋعا قاتىسقان. وسىنداي ادەبيەتىمىزدىڭ، تەاتردىڭ، عىلىمنىڭ دامۋىنا ايرىقشا قىزمەت ەتكەن قالامگەردىڭ ەڭبەكتەرى 60 جىل بويى وقۋشىنىڭ نازارىنان تاسادا قالىپ كەلدى. ەلىمىزدەگى قايتا قۇرۋدىڭ ناتيجەسىندە بولعان وزگەرىستەردەن كەيىن عانا – 1988 جىلدان باستاپ جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءومىرى مەن ەڭبەكتەرى جانە ماقالالارى جارىق كورە باستادى. جازۋشى جۇسىپبەك ءوز ەلىنە كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن.
جان - جاقتى ونەر يەسى، سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى دارىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1889 جىلى (كەي دەرەكتەردە 1890 جىلى) قازىرگى پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانى، قىزىلتاۋ اتىرابىندا تۋعان. اكەسى ايماۋىت كەدەي بولعانىمەن، ارعى اتالارى داندەباي مەن قۋان تەكتى، داۋلەتتى، اتاق - ابىروي بىتكەن، ەل اراسىنداعى بىلىكتى كىسىلەر. جاس كۇنىنەن جۇسىپبەك بىرگە تۋعان باۋىرلارى احمەت، جاقىپبەك سەكىلدى ارابشا حات تانۋ، وقۋ ۇستىنە، اعاش شەبەرلىگى، تەمىر ۇستالىعى ونەرىن قاتار ۇيرەنەدى. ون بەس - ون التى جاسىندا ءوزى ۇمتىلىپ، ءۇي ءىشىنىڭ رۇقساتىنسىز پاۆلودارعا قاشىپ بارىپ، ورىسشا - قازاقشا ەكى سىنىپتى مەكتەپكە تۇسەدى، ءبىر جاعىنان بالا وقىتىپ، قاراجات تابا ءجۇرىپ، وقۋىن 1914 جىلى بىتىرەدى دە، سەمەيدەگى وقىتۋشىلار سەمينارياسىنا تۇسەدى، ونى 1918 جىلى اياقتايدى. قازاقستان كەڭەستەرىنىڭ قۇرىلتايىنا دەلەگات، وقۋ كومميسارياتىنىڭ كوللەگيا مۇشەسى بولۋ، «قازاق ءتىلى» گازەتىن وڭدەۋ، «اق جول» گازەتىندە ىستەۋ، شىمكەنتتەگى پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورلىعى – مىنە مۇنىڭ ءبارى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ جاڭا ءومىردى ورنىقتىرۋ جولىنداعى كۇرەس جولىن، ءومىر بەلەستەرىن كورسەتەدى. 1929 جىلى باستالعان زوبالاڭ كەزىندە قارماققا ىلىنگەن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1931 جىلى اتىلعان.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
