جۇزدەن جۇيرىك (ينتەللەكتۋالدىق ويىن)
جۇزدەن جۇيرىك
ينتەللەكتۋالدىق ويىنى
1 - كەزەڭ
بۇل... كىم؟ قاشان؟
1.”ۆولت باعاناسىن” – ەلەكتر توگىنىڭ كوزىن كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: نەمىس فيزيگى الەسساندرو ۆولتا، 1800 جىلى.
2. ءۇش فازالى اسينحروندى قوزعالتقىشتى كىم جانە قاشان ويلاپ تاپتى؟
جاۋابى: م. و. دوليۆو - دوبروۆولسكيي، 1889جىلى.
3. ەلەكتروماگنيتتىك يندۋكسيا قۇبىلىسىن كىم جانە قاشان اشتى؟
جاۋابى: م. فارادەي، 1831جىلى
4. ەلەكتر شامىن كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. ن. لودىگين، 1870 جىلى.
5. ترانسفورماتوردى كىم جانە قاشان ويلاپ شىعاردى؟
جاۋابى: پ. ن. يابلوچكوۆ، 1876 جىلى.
6. ياكورى اينالاتىن اسينحروندى قوزعالتقىشتى كىم جانە قاشان ويلاپ تاپتى؟
7. العاشقى فوتوەلەمەنتتى كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. گ. ستولەتوۆ، 1888 جىلى.
8. ەلەكتر دوعاسىنىڭ قۇبىلىسىن اشىپ، ونى جارىققا، ەلەكترمەن پىسىرۋگە جانە مەتالداردى ەرىتۋگە پايدالانۋ مۇمكىندىگىن ايتقان كىم جانە قاشان؟
جاۋابى: اكادەميك ۆ. ۆ. پەتروۆ، 1807 جىلى.
9. سىمسىز تەلەگراف پەن راديو قابىلداعىشتى كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. س. پوپوۆ، 1895 جىلى.
10. ەلەكتر تىزبەگىنە ارنالعان ەكى زاڭدى كىم جانە قاشان تاعايىندادى؟
جاۋابى: گ. كيرحگوف، 1847 جىلى.
2 - كەزەڭ «كوكپار»
1. ەلەكتر قوزعالتقىش ستاتورى مەن روتورى اراسىنداعى ساڭىلاۋ قانداي رول اتقارادى؟
(ەلەكتروماگنيتتىك قۇيىندى ءورىس تۋۋ ءۇشىن)
2. قوزعالمايتىن زاريادتار اينالاسىندا ەلەكتر ءورىسى بولادى. ال قوزعالىستاعى زاريادتاردىڭ اينالاسىندا قانداي ءورىس تۋادى؟
(ەلەكتروماگنيتتىك ءورىس)
3. 5ا250م4 شارتتى بەلگىلەنۋىن وقىپ بەر.
(5 - سەريالى اق 250 - اينالۋ ءوسىنىڭ بيىكتىگى، م - ورناتىلاتىن ولشەمى بويىنشا تۇرقىنىڭ ۇزىندىعى ورتاشا، 4 – پوليۋستەر سانى)
4. فازالى روتورلى اسينحروندى قوزعالتقىشتى جەلىگە نە سەبەپتى جۇرگىزۋ رەوستاتىمەن قوسادى؟
(قوسۋ توگىن ازايتۋ ءۇشىن)
5. اليۋمينيي مەن مىس وتكىزگىشتىڭ ءتۇيىسۋ نۇكتەسىندە قانداي زياندى پروسەسس بايقالادى؟
(گالۆانيكالىق بۋ)
6. تۇراقتى توك قوزعالتقىشىنىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ بىلىكتەگى مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالۋىن قاي دياگرامما كورسەتەدى؟
(ەنەرگەتيكالىق دياگرامما)
7. ەلەكتر قوزعالتقىشتىڭ اينالۋ باعىتىن وزگەرتۋ دەگەن نە جانە ونى قالاي جۇزەگە اسىرادى؟
(ونى ريەۆەرسيرلەۋ دەپ اتايدى، ول ءۇشىن كەز كەلگەن ءۇش فازانىڭ ورىندارىن اۋىستىرىپ قوسسا بولعانى)
8. اسينحروندى قوزعالتقىشتاردىڭ روتورلارىن نەگە كونسترۋكسيالىق بولاتتان ەمەس، ەلەكتروتەحنيكالىق
(گيستەرەزيستەن بولاتىن قۇيىندى توك شىعىنىن ازايتۋ ءۇشىن ءوزارا وقشاۋلانعان بولەك - بولەك ەلەكتروتەحنيكالىق
9. قانداي ماشينالاردى سينحروندى دەپ اتايدى؟
(ستاتوردىڭ ماگنيت ءورىسى مەن روتوردىڭ ماگنيت ورىستەرىنىڭ اينالۋ جيىلىگى بىردەي ماشينالار)
10. ترانسفورماتور قانداي قىزمەت اتقارادى؟
(قۋاتتى وزگەرتپەي كەرنەۋدى تۇرلەندىرەدى، تاراتادى)
3 - كەزەڭ
ەلەكتروتەحنيكالىق جۇمباقتار
1. ەلەكترگە جوق بوتەنىم،
وتكىزگىشتى تەسىپ وتەمىن.
(يندۋكسيالىق توك)
2. باسقارۋ مەن قورعاۋدى
اتقارامىن زەرەكشە.
ءتۇرىم دە كوپ ءوزىمنىڭ،
اسىرەسە “گەركون” ەرەكشە
(رەلە)
3. ءبىر ءوزى اتقارادى ءۇش قىزمەتتى،
سەن ءوزى بىلەسىڭ بە بۇل كەرەمەتتى؟
(اۆومەتر)
4. جەلدەن، سۋدان توقتاۋسىز،
ءوندىردى توك، ول - داۋسىز.
(گەنەراتور
5. ەلەكتردى وتكىزەمىن،
توكتى الىسقا جەتكىزەمىن.
(وتكىزگىش)
6. ەقك مەن كەرنەۋدى
قاي اسپاپپەن ولشەيدى؟
بىلسەڭ ايتشى، قاتەسىز
توكتى نەمەن ولشەيدى؟
(ۆولتمەتر مەن امپەرمەتر)
7. الەمگە ءاپ ءسات تارادى،
بارلىق ىسكە جارادى.
(ەلەكتر توگى)
8. ساقتانعاندى ساقتايدى،
ساق جۇرگەندى جاقتايدى.
(ساقتاندىرعىش)
4 - كەزەڭ
“مەن تاڭداعان الەم”
ەلەكتر ماتەريالتانۋ
ەلەكتر ماشينالارى
ەڭبەك قورعاۋ
ەلەكتر جارىقتاندىرۋ
ەلەكتر تەحنيكا
ەلەكتر جەتەگى
5 - كەزەڭ «سحەمالار، سىزبالار»
6 - كەزەڭ «ماماننىڭ كەڭەسى»
جالعىز اعاش قانا تۇرعان اشىق الاڭعا نايزاعاي ءتۇستى. سول جەردە مەتالل ارقانمەن جەتەكتەگەن كۇشىگى جانە قولىندا اشىق زونتيگى بار ادام كەلە جاتىر ەدى. ادام ءوزىن دە، كۇشىگىن دە نايزاعايدان امان الىپ قالۋى ءۇشىن قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
ەگەر نايزاعاي تۇسسە اعاشتىڭ استىنا تۇرۋعا بولمايدى. جەرگە جاتۋعا دا بولمايدى، ويتكەنى باس پەن اياق اراسىندا ولىمگە اپارار پوتەنسيالدار ايىرماسى تۋادى. تۇرۋ تاعى ءقاۋىپتى، سوندىقتان وتىرۋ كەرەك، سەبەبى باسىڭىز جەرگە بارىنشا جاقىن بولادى، ءبىراق جەرمەن جاناسۋ اۋدانى وتە از: تىزبەك تۇيىقتالمايدى.
ال، ءيتتى كىشىلەۋ بولسا تىزەڭىزگە الىڭىز نەمەسە بوساتىپ جىبەرىڭىز. سەبەبى، نايزاعاي جەر بەتىمەن تارالىپ، ءيتتىڭ الدىڭعى اياعىنان كىرىپ، ارتقى اياعىنان شىعادى. يت زارداپ شەگەدى. ءسىز ءيتتى ۇستاپ تۇرساڭىز مەتالل ارقان تىزبەكتى ۇزارتادى، ياعني كەرنەۋ كوبەيەدى.
ەگەر، كيىم مەن دەنەڭىز جاڭبىردان سۋ بولسا، رازرياد توگىنىڭ كوبى تەك تەرىڭىزدىڭ سۋ قاباتىمەن عانا ءوتىپ كەتەدى دە، دەنەڭىزگە وتپەيدى.
سونىمەن، نايزاعايدان قورعانۋ ءۇشىن تىزەرلەپ وتىرىڭىز، كۇشىكتى الدىڭىزعا الىڭىز، زونتيكتى لاقتىرىپ تاستاڭىز.
قورىتىندى
ينتەللەكتۋالدىق ويىنى
1 - كەزەڭ
بۇل... كىم؟ قاشان؟
1.”ۆولت باعاناسىن” – ەلەكتر توگىنىڭ كوزىن كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: نەمىس فيزيگى الەسساندرو ۆولتا، 1800 جىلى.
2. ءۇش فازالى اسينحروندى قوزعالتقىشتى كىم جانە قاشان ويلاپ تاپتى؟
جاۋابى: م. و. دوليۆو - دوبروۆولسكيي، 1889جىلى.
3. ەلەكتروماگنيتتىك يندۋكسيا قۇبىلىسىن كىم جانە قاشان اشتى؟
جاۋابى: م. فارادەي، 1831جىلى
4. ەلەكتر شامىن كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. ن. لودىگين، 1870 جىلى.
5. ترانسفورماتوردى كىم جانە قاشان ويلاپ شىعاردى؟
جاۋابى: پ. ن. يابلوچكوۆ، 1876 جىلى.
6. ياكورى اينالاتىن اسينحروندى قوزعالتقىشتى كىم جانە قاشان ويلاپ تاپتى؟
7. العاشقى فوتوەلەمەنتتى كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. گ. ستولەتوۆ، 1888 جىلى.
8. ەلەكتر دوعاسىنىڭ قۇبىلىسىن اشىپ، ونى جارىققا، ەلەكترمەن پىسىرۋگە جانە مەتالداردى ەرىتۋگە پايدالانۋ مۇمكىندىگىن ايتقان كىم جانە قاشان؟
جاۋابى: اكادەميك ۆ. ۆ. پەتروۆ، 1807 جىلى.
9. سىمسىز تەلەگراف پەن راديو قابىلداعىشتى كىم جانە قاشان جاساپ شىعاردى؟
جاۋابى: ا. س. پوپوۆ، 1895 جىلى.
10. ەلەكتر تىزبەگىنە ارنالعان ەكى زاڭدى كىم جانە قاشان تاعايىندادى؟
جاۋابى: گ. كيرحگوف، 1847 جىلى.
2 - كەزەڭ «كوكپار»
1. ەلەكتر قوزعالتقىش ستاتورى مەن روتورى اراسىنداعى ساڭىلاۋ قانداي رول اتقارادى؟
(ەلەكتروماگنيتتىك قۇيىندى ءورىس تۋۋ ءۇشىن)
2. قوزعالمايتىن زاريادتار اينالاسىندا ەلەكتر ءورىسى بولادى. ال قوزعالىستاعى زاريادتاردىڭ اينالاسىندا قانداي ءورىس تۋادى؟
(ەلەكتروماگنيتتىك ءورىس)
3. 5ا250م4 شارتتى بەلگىلەنۋىن وقىپ بەر.
(5 - سەريالى اق 250 - اينالۋ ءوسىنىڭ بيىكتىگى، م - ورناتىلاتىن ولشەمى بويىنشا تۇرقىنىڭ ۇزىندىعى ورتاشا، 4 – پوليۋستەر سانى)
4. فازالى روتورلى اسينحروندى قوزعالتقىشتى جەلىگە نە سەبەپتى جۇرگىزۋ رەوستاتىمەن قوسادى؟
(قوسۋ توگىن ازايتۋ ءۇشىن)
5. اليۋمينيي مەن مىس وتكىزگىشتىڭ ءتۇيىسۋ نۇكتەسىندە قانداي زياندى پروسەسس بايقالادى؟
(گالۆانيكالىق بۋ)
6. تۇراقتى توك قوزعالتقىشىنىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ بىلىكتەگى مەحانيكالىق ەنەرگياعا اينالۋىن قاي دياگرامما كورسەتەدى؟
(ەنەرگەتيكالىق دياگرامما)
7. ەلەكتر قوزعالتقىشتىڭ اينالۋ باعىتىن وزگەرتۋ دەگەن نە جانە ونى قالاي جۇزەگە اسىرادى؟
(ونى ريەۆەرسيرلەۋ دەپ اتايدى، ول ءۇشىن كەز كەلگەن ءۇش فازانىڭ ورىندارىن اۋىستىرىپ قوسسا بولعانى)
8. اسينحروندى قوزعالتقىشتاردىڭ روتورلارىن نەگە كونسترۋكسيالىق بولاتتان ەمەس، ەلەكتروتەحنيكالىق
(گيستەرەزيستەن بولاتىن قۇيىندى توك شىعىنىن ازايتۋ ءۇشىن ءوزارا وقشاۋلانعان بولەك - بولەك ەلەكتروتەحنيكالىق
9. قانداي ماشينالاردى سينحروندى دەپ اتايدى؟
(ستاتوردىڭ ماگنيت ءورىسى مەن روتوردىڭ ماگنيت ورىستەرىنىڭ اينالۋ جيىلىگى بىردەي ماشينالار)
10. ترانسفورماتور قانداي قىزمەت اتقارادى؟
(قۋاتتى وزگەرتپەي كەرنەۋدى تۇرلەندىرەدى، تاراتادى)
3 - كەزەڭ
ەلەكتروتەحنيكالىق جۇمباقتار
1. ەلەكترگە جوق بوتەنىم،
وتكىزگىشتى تەسىپ وتەمىن.
(يندۋكسيالىق توك)
2. باسقارۋ مەن قورعاۋدى
اتقارامىن زەرەكشە.
ءتۇرىم دە كوپ ءوزىمنىڭ،
اسىرەسە “گەركون” ەرەكشە
(رەلە)
3. ءبىر ءوزى اتقارادى ءۇش قىزمەتتى،
سەن ءوزى بىلەسىڭ بە بۇل كەرەمەتتى؟
(اۆومەتر)
4. جەلدەن، سۋدان توقتاۋسىز،
ءوندىردى توك، ول - داۋسىز.
(گەنەراتور
5. ەلەكتردى وتكىزەمىن،
توكتى الىسقا جەتكىزەمىن.
(وتكىزگىش)
6. ەقك مەن كەرنەۋدى
قاي اسپاپپەن ولشەيدى؟
بىلسەڭ ايتشى، قاتەسىز
توكتى نەمەن ولشەيدى؟
(ۆولتمەتر مەن امپەرمەتر)
7. الەمگە ءاپ ءسات تارادى،
بارلىق ىسكە جارادى.
(ەلەكتر توگى)
8. ساقتانعاندى ساقتايدى،
ساق جۇرگەندى جاقتايدى.
(ساقتاندىرعىش)
4 - كەزەڭ
“مەن تاڭداعان الەم”
ەلەكتر ماتەريالتانۋ
ەلەكتر ماشينالارى
ەڭبەك قورعاۋ
ەلەكتر جارىقتاندىرۋ
ەلەكتر تەحنيكا
ەلەكتر جەتەگى
5 - كەزەڭ «سحەمالار، سىزبالار»
6 - كەزەڭ «ماماننىڭ كەڭەسى»
جالعىز اعاش قانا تۇرعان اشىق الاڭعا نايزاعاي ءتۇستى. سول جەردە مەتالل ارقانمەن جەتەكتەگەن كۇشىگى جانە قولىندا اشىق زونتيگى بار ادام كەلە جاتىر ەدى. ادام ءوزىن دە، كۇشىگىن دە نايزاعايدان امان الىپ قالۋى ءۇشىن قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
ەگەر نايزاعاي تۇسسە اعاشتىڭ استىنا تۇرۋعا بولمايدى. جەرگە جاتۋعا دا بولمايدى، ويتكەنى باس پەن اياق اراسىندا ولىمگە اپارار پوتەنسيالدار ايىرماسى تۋادى. تۇرۋ تاعى ءقاۋىپتى، سوندىقتان وتىرۋ كەرەك، سەبەبى باسىڭىز جەرگە بارىنشا جاقىن بولادى، ءبىراق جەرمەن جاناسۋ اۋدانى وتە از: تىزبەك تۇيىقتالمايدى.
ال، ءيتتى كىشىلەۋ بولسا تىزەڭىزگە الىڭىز نەمەسە بوساتىپ جىبەرىڭىز. سەبەبى، نايزاعاي جەر بەتىمەن تارالىپ، ءيتتىڭ الدىڭعى اياعىنان كىرىپ، ارتقى اياعىنان شىعادى. يت زارداپ شەگەدى. ءسىز ءيتتى ۇستاپ تۇرساڭىز مەتالل ارقان تىزبەكتى ۇزارتادى، ياعني كەرنەۋ كوبەيەدى.
ەگەر، كيىم مەن دەنەڭىز جاڭبىردان سۋ بولسا، رازرياد توگىنىڭ كوبى تەك تەرىڭىزدىڭ سۋ قاباتىمەن عانا ءوتىپ كەتەدى دە، دەنەڭىزگە وتپەيدى.
سونىمەن، نايزاعايدان قورعانۋ ءۇشىن تىزەرلەپ وتىرىڭىز، كۇشىكتى الدىڭىزعا الىڭىز، زونتيكتى لاقتىرىپ تاستاڭىز.
قورىتىندى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
سىنىپتان تىس جۇمىستىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ماماندىققا سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛ ەڭبەككە باۋلۋ؛ جەكە تۇلعا دامىتۋ؛ ادامگەرشىلىككە، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ؛ ۇجىمدىق ەڭبەككە ۇيرەتۋ.
