سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 كۇن بۇرىن)
ءجۇزى باسقا جۇرەگى ءبىر، ءتىلى باسقا تىلەگى ءبىر
مادييەۆا ايمان كارىباي قىزى
بۋراباي اۋدانىنىڭ تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى

«ءجۇزى باسقا جۇرەگى ءبىر، ءتىلى باسقا تىلەگى ءبىر» ينتەللەكتۋالدىق تانىمدىق ويىنىنىڭ ازىرلەمەسى.

ماقساتى:
• تىڭداۋشىلاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
• زامان تالابىنا ساي انا ءتىلىن تۋعاننان ءبىلۋ، وزگە ءتىلدى ۇيرەنۋ قاجەتتىگىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
• ءتىلدى ساباقتا ۇيرەنىپ قويماي، كۇندەلىكتى ومىردە، قىزمەتتەرىندە قولدانۋعا ناسيحاتتاۋ.

كىرىسپە ءسوز:

ەلدى بۇگىن قاراسام،
اينالام باقىت كەڭ جاتىر.
بىرىمەن – ءبىرى تۋىسقان.
قول ۇستاسقان ەل جاتىر
قىرعىز، قازاق، وزبەكتەر
ارميان، تاتار، ۇيعىرلار.

ورىس پەنەن ۋكراين
تەرەزەسى تەڭ جاتىر،
الاتاۋ كاۆكاز ۇلاسىپ
باۋرايى بۇيرات كەڭ جاتىر.
باقىتتىڭ ءانى اسقاقتاپ
قۇلاققا داۋسى كەپ جاتىر
– دەپ ولەڭ جولدارىندا ايتىلعانداي قازاقستان - تاتۋلىق پەن دوستىقتىڭ ورداسى. قازاقستان – كوپ ءتىلدىڭ اۋەنى ەستىلەتىن ەل. ەلىمىزدە جىل سايىن قازاقستان حالىقتارىنىڭ تىلدەرى كۇنى اتالىپ وتەدى. وسى ورايدا بارلىق قازاقستاندىقتارمەن بىرگە ءبىز دە تىلدەر مەرەكەسىنە ارنالعان ءبىراز ءىس - شارالارعا ات سالىسىپ جاتىرمىز. سونىڭ ءبىرى بۇگىنگى «ءجۇزى باسقا جۇرەگى ءبىر، ءتىلى باسقا تىلەگى ءبىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن.
ويىنعا قاتىسۋشى ەكى توپ. توپقا ات قويۋ ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە بەرىلگەن، ەندەشە توپتارمەن تانىسايىق. ءبىرىنشى توپ – باس قالامىز استانانىڭ كوركى بولعان «بايتەرەك» توبى، ەكىنشى توپ – ەلىمىزدى مەكەن ەتكەن كوپ حالىقتىڭ بىرلىگىنىڭ تىرەگى بولىپ تابىلاتىن «شاڭىراق» دەگەن اتتى تاڭداپتى.
توپ كاپيتاندارى وزدەرىن تانىستىرىپ شىعادى.

ءبىزدىڭ ويىنىمىزدىڭ بارىسىن قاداعالاپ، كىمنىڭ ارتىق، كىمنىڭ كەم ەكەنىن سارالاپ وتىراتىن ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىسا وتىرايىق، ورتالىق ديرەكتورى ا. ە. قايرمدەنوۆا، ورتالىق ادىسكەرى ج. ق. ماحمەتوۆا، جانە ورتالىق وقىتۋشىسى ن. م. ابلەنوۆا
ويىن بەس كەزەڭنەن تۇرادى. بارلىق كەزەڭ 10 - 50 ۇپاي ارالىعىندا باعالانادى

ءى اينالىم «تاپقىرلار» دەپ اتالادى.
شارتى: ءار توپ ءوز اتتارىن قورعاۋ ءۇشىن، قويىلعان بارلىق سۇراقتارعا توپتىڭ اتىنىڭ ءبىرىنشى ارپىمەن جاۋاپ بەرەدى. ياعني «بايتەرەك» توبى «ب» ءارپىن، «شاڭىراق» توبى «ش» ارپىمەن جاۋاپ بەرەدى. سۇراقتار توپ مۇشەلەرىنە جەكە - جەكە قويىلادى.
دۇرىس بەرىلگەن جاۋاپتار سانى ارقىلى ءار جاۋاپ 10 ۇپايمەن باعالانادى.
«بايتەرەك» توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. ءسىزدىڭ اتىڭىز كىم؟
2. ءسىز قايدا تۇراسىز؟
3. سىزگە قانداي جەمىس ۇنايدى؟
4. ءسىز كىممەن تانىستىڭىز؟
5. جازدا دەمالىسقا قايدا باراسىز؟
6. ءسىزدىڭ نەشە قۇربىڭىز بار؟
«شاڭىراق» توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. ءسىزدىڭ تەگىڭىز كىم؟
2. ءسىز قايدا تۋدىڭىز؟
3. دۇكەننەن نە ساتىپ الدىڭىز؟
4. سىيلىقتى كىمگە بەرەسىز؟
5. قانداي تاعام ۇنايدى؟
6. قۇربىڭىزدىڭ اتى كىم؟

ءىى اينالىم «سىر ساندىق» دەپ اتالدى. قازاقتا «ءسوز اتاسى - ماقال» دەگەن پىكىر بار، سول سەبەپتەن ەكىنشى اينالىم ماقالمەن بايلانىستى.
شارتى: ءار توپتان ەكى تىڭداۋشىدان شىعىپ، كەزەكپەن پاراقشا الادى، شامالى ويلانىپ، ورىندارىنا وتىرماستان پاراقشاداعى تاقىرىپ بويىنشا ماقال - ماتەلدەر ايتادى، ماقال سانىن اسىرعان توپ جەڭىمپاز بولادى.
ۇسىنىلاتىن تاقىرىپتار: «ءتىل»، «وتباسى»، «تۋعان جەر»، «دەنساۋلىق»، «تابيعات»، «ەرلىك»

بۇگىندە ەلىمىزدە 140 ءتۇرلى وزگە ۇلت بار. ق ر ستاتيستيكا اگەنتتiگiنiڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، قازاقستان حالقىنىڭ ىشىندە قازاق ۇلتىنىڭ ۇلەسi 63، 6 پايىزدى، ورىستار – 23، 3، وزبەكتەر – 2، 9، ۋكرايندەر – 2، ۇيعىرلار – 1، 4، تاتارلار – 1، 2، نەمiستەر – 1، 1، باسقا ۇلىستار 4، 5 پايىزدى قۇرادى. سونداي - اق قازاقستاندا كەيبىر ۇلتتاردىڭ از عانا وكىلى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ماسەلەن، ولاردىڭ قاتارىنا ساحا، موردۆا، بولگار، عاعاۋىز سىندى ۇلتتاردى جاتقىزۋعا بولادى. بۇل ۇلت وكىلدەرى بۇگىندە تاتۋ - ءتاتتى، بىرلىكتە جانە جاراسىمدى تىرشىلىك كەشۋدە. ولاردىڭ قاي - قايسىسى بولسىن قازاقستاندى ءوز وتانىم دەپ سانايدى. سونىمەن قاتار وزدەرىنىڭ انا تىلدەرىن، تاريحي وتاندارىنىڭ تاريحى مەن شەجىرەسىن، سالتى مەن داستۇرلەرىن بولاشاق ۇرپاقتارىنا ۇيرەتۋگە، ءوز ۇلتتارىنىڭ رۋحاني تاربيەسىمەن تاربيەلەۋگە ىنتالى.

سونىمەن، ءىىى اينالىم «بايگە» دەپ اتالادى.
شارتى: ۇسىنىلعان تاقىرىپ بويىنشا سان جازىلعان شارشىنى تاڭداپ، جاسىرىلعان سۇراققا جاۋاپ بەرسە، سونشا ۇپاي الادى.
سۇراقتى ءار توپتىڭ بارلىق مۇشەلەرى تاڭداپ شىعادى. ەگەر توپ مۇشەلەرى بەستەن كەم بولسا ەكى سۇراقتان تاڭداتۋعا بولادى.
ەگەر سۇراق تاڭداعان توپ جاۋاپ بەرە الماسا، قارسىلاستارى جاۋاپ بەرىپ ۇپاي سانىن وزدەرىنە الۋعا بولادى.
ۇسىنىلاتىن تاقىرىپتار: «ءتىل»، «سالت - ءداستۇر»، «رامىزدەر»، «تۋعان جەر» ءار تاقىرىپتا بەس سۇراقتان جاسىرىلعان، سۇراقتىڭ كۇردەلىلىگىنە قاراي ۇپاي سانى ءوسىپ وتىرادى.
1. ءتىل
10 – قازاقستان حالىقتارىنىڭ تىلدەر مەرەكەسى كۇنى قاشان؟
20 – قازاقستاندا قانشا ءتۇرلى وزگە ۇلت بار؟
30 – «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» ساياساتىنا قانداي تىلدەر كىرەدى؟
40 – سوڭعى «ءتىل تۋرالى» زاڭ قاي جىلى قابىلداندى؟
50 – «ءتىل – قىلىشتان وتكىر» ماقالىن ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىز.

2. سالت - ءداستۇر
10 – شاحمات ويىنىنا ۇقساس قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى.
20 – ورىس حالقى جاڭا ۇيگە كوشىپ كەلگەندە، ءبىرىنشى كىمدى كىرگىزەدى؟
30 – «وتاۋ» دەگەن كىمنىڭ ءۇيى؟
40 – قازاق وتباسىندا كەنجە ۇل بالانى قالاي اتايدى؟
50 – قازاق حالقىندا ەر جىگىتتىڭ نەشە جۇرتى بار؟ ولار قالاي اتالادى؟

3. رامىزدەر
10 – تۋدىڭ ورتاسىندا كۇن سالىنعان، ال ەلتاڭبانىڭ ورتاسىندا نە سالىنعان؟
20 – ءانۇراننىڭ اۆتورلارىن اتاپ بەرىڭىز.
30 – قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا رامىزدەر كۇنى قاي كۇن؟ (4 - ماۋسىم)
40 – ەلتاڭبانىڭ اۆتورلارىن اتاڭىز. (ش. ۋاليحانوۆ، ج. مالىبەكوۆ)
50 – «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى قاشاننان باستاپ ق ر ءانۇرانى بولىپ قابىلداندى؟ (2006 جىلى، 6 - قاڭتاردا)

4. تۋعان جەر
10 – استانا قالاسىنىڭ باستى عيماراتىن اتاڭىز.
20 – ەلىمىزدە نەشە وبلىس بار؟
30 – ق ر قاي جىلى تاۋەلسىزدىك الدى؟
40 – قازاقستاننىڭ استاناسى بولعان قالالاردى رەتىمەن اتاڭىز
50 – قازاقستاندا بارلىعى 86 قالا بار ەكەن، ونىڭ ىشىندە ءۇش قالا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار، سولاردى اتاڭىز.

ءىV اينالىم. «ءسوز مەرگەن» دەپ اتالادى.
شارتى: ءار توپ ءبىر كونۆەرتتەن تاڭدايدى. كونۆەرتتىڭ ىشىندە ورىسشا سوزدەر جازىلعان پاراقشالار، توپ مۇشەلەرى جىلدامدىقپەن سوزدەردى اۋدارا وتىرىپ، ءبىرىنشى ارىپتەرىمەن ءسوز قۇرايدى، سول شىققان سوزدەردەن قاناتتى ءسوز، ماقال نەمەسە ءسوز تىركەسىن قۇراۋ كەرەك. قاناتتى ءسوزدىڭ قۇرامىنداعى سوزدەر قانشا بولسا پاراقشالار سانى سونشا بولادى
(توپتار جۇمىس ىستەپ جاتقاندا مۋزىكا قوسىپ قويۋ)

ۇسىنىلاتىن قاناتتى سوزدەر: «تۋعان جەر – التىن بەسىك»، «انا ءتىلى – ۇرپاقتار ءۇنى»

ءى كونۆەرت
№1 پاراقشا
رودستۆەننيك
ۆرەميا
ۋچەنىي
پوەت
توچكا
№2 پاراقشا
دوروگا
يميا
سپاسيبو
№3 پاراقشا
گراجدانين
پلانەركا
پريرودا
سوترۋدنيچەستۆو

V اينالىم. كاپيتاندار سايىسى «شەشەندىك ونەر» وسى اينالىمنىڭ جالعاسى دەسەك تە بولادى، سەبەبى توپ باسشىلارى وسى ءىىى اينالىمدا شىعارىلعان تاقىرىپ بويىنشا سويلەيدى.
شارتى: توپ باسشىلارى بەرىلگەن تاقىرىپ بويىنشا سويلەيدى.
ۇسىنىلاتىن تاقىرىپتار: «تۋعان جەر – التىن بەسىك»
«انا ءتىلى – ۇرپاقتار ءۇنى»

دايىندالۋعا 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
كاپيتاندار سوزىنەن كەيىنگى قورىتىندى ءسوز:
(ءادىل قازىلار قورىتىندى شىعارا بەرەدى)
- ەلىمىزدىڭ ءاربىر تۇرعىنى ءوزىنىڭ ۇلتتىق بايلىعىنىڭ بولشەگىن بەرىپ، ونىڭ ورنىنا ودان دا ارتىق نارسە الادى، ول باسقا ۇلتتار مەن حالىقتاردىڭ شىنايى قۇرمەتى، ەرتەڭگى كۇنگە سەنىمدىلىك جانە قولداۋ مەن تۇسىنىستىك!
- تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ قوعامدىق ومىرىندە وزگەشە ورنى بار بۇل اتاۋلى كۇن – قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ۇلتتار وكىلدەرىنىڭ انا تىلدەرىنە قۇرمەت كورسەتەتىن ورتاق مەيرام. ەلىمىز بەن ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرى اسقاقتاي بەرسىن!

سونىمەن ءبىزدىڭ تانىمدىق ويىنىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. قاتىسقاندارىڭىزعا كوپتەن - كوپ راحمەت!

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما