تىنىس الۋ جۇيەسى
بقو، ورال قالاسى،
№46 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىنىڭ
حيميا - بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى الپىسبايەۆ نۇرجان ورىنقۇل ۇلى
تاقىرىبى: تىنىس الۋ جۇيەسى.
ماقساتى: 1. تىنىس مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن، قىزمەتىن، گازداردىڭ الماسۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ، وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ جانە ونىڭ ورگانيزم ءۇشىن ماڭىزىن ايتۋ، تىنىس الۋدىڭ جۇيكەلىك جانە گۋمورالدى رەتتەلۋى تۋرالى ءبىلىم جيناقتاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ جەكە جانە توپتا جۇمىستانۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، ءبىلىمىن دامىتۋ.
3. تىنىس مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋلارى جانە ولاردىڭ الدىن الۋ جولدارىمەن تانىستىرا وتىرىپ،، سالاۋاتتى ءومىر سالتىمەن جۇرۋگە باۋلۋ.
ءتۇرى: جەكە - توپتىق جۇمىس.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، جەكە، توپتىق جۇمىستار، تالداۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبانۇسقالار، سلايدتار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك - سىزبا.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ /1 مينۋت/
توپقا ءبولۋ، جەتەكشى سايلاۋ، باعالاۋ پاراعىن بەرۋ، ساباقتىڭ ماقساتى مەن مىندەتىن تانىستىرۋ. سىنىپ ءتورت توپقا بولىنەدى.
جوسپارى:
1. «كىم جىلدام؟»
2. «سۇراقتار شەڭبەرى»
3. توپتىق جۇمىستار.
4.«تەرميندەر سويلەيدى»
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
"كىم جىلدام؟". /5 مينۋت/
ا. تىنىس الۋ مۇشەسى؟
ب. وكپە قايدا ورنالاسقان؟
ۆ. ديافراگما دەگەن نە؟
س. وكپەنى قاپتاعان جۇقا قابىقشا
د. سەروز دەگەن نە؟
ە. وكپە قانداي بولىكتەرگە بولىنگەن؟
ج. وكپە كوپىرشىگى مولشەرى قانشا؟
ز. وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى
ي. ادام ءبىر رەت تىنىس العاندا اۋا مولشەرى
ك. كەڭىردەك شەڭبەرىنىڭ سانى
ل. دىبىس قاي جەردەن شىعادى؟
م. گاز الماسۋ دەگەن نە؟
ن. تىنىس الۋعا قانداي بۇلشىقەتتەر قاتىسادى؟
و. تىنىس الۋ ورتالىعى ورنالاسقان جەرى
س. وتتەگى قايدا سىڭىرىلەدى؟
3. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ.
«سۇراقتار شەڭبەرى» ءتاسىلى /20مينۋت/
بۇل ءادىس بويىنشا وقۋشىلار كەزەكپەن سۇراق قويادى. وقۋشىلار توپتا شەڭبەرلەر قۇرادى. تاقىرىپ جانە ويلانۋعا ءبىرشاما ۋاقىت بەرىلەدى. سوسىن تالقىلاۋدى باستايدى، ءار وقۋشى بەلگىلەنگەن ۋاقىت بويىنشا ۇزبەي سويلەيدى. بۇل ۋاقىتتا ەشكىمگە ەش نارسە ايتۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. وقۋشى ءسوزىن، ءوز ويىمەن ەمەس، الدىندا ايتىپ كەتكەن وقۋشىنىڭ ايتقانىمەن قۇرۋ كەرەك، سونداي - اق ولار جاڭا يدەيالار كەلتىرمەۋ كەرەك.
1 - توپ تاپسىرمالارى.
1. قانداي مۇشەلەر تىنىس الۋ جۇيەسىن قۇرايدى؟
2. نەلىكتەن تىنىس الۋدى تىرشىلىكتىڭ نەگىزى دەيدى؟
3. ەر ادامدارداعى بيدايىق (كادىك) نەدەن پايدا بولعان، ايەلدەرگە نەگە جوق؟
4. مۇرىن قۋىسى قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن ماڭىزى نەدە؟
5. دىبىستار نەدەن پايدا بولادى؟
6. دىبىستىڭ جۋان نە جىڭىشكە بولىپ شىعۋىن نەمەن تۇسىندىرەسىڭ؟
2 - توپ تاپسىرماسى.
1. تىنىس الۋدىڭ ىرعاقتىلىعىن نەمەن تۇسىندىرەسىڭ؟
2. تىنىس الۋ مەن تىنىس شىعارۋ قالاي جۇرەدى؟
3. قۇرساقتى تىنىس الۋ ءتيپىن تۇسىندىرىڭدەر.
4. تىنىس الۋ ورتالىعى قانداي قورعانىش رەفلەكسىن تۋعىزادى؟
5. ول نەمەن بايلانىستى؟
6. گاز الماسۋ دەگەن نە؟
3 - توپ تاپسىرماسى.
1. وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى دەگەندى قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟
2. ادام نەگە جۇگىرۋ كەزىندە كوپ اۋانى قاجەت ەتەدى؟
3. وكپەدەگى اۋا سىيىمدىلىعىن نەمەن جانە نەگە ولشەنەدى؟.
4. تىنىس الۋدىڭ تەرەڭدىگى مەن جيىلىگى نەگە بايلانىستى؟
5. تىنىس الۋعا قانداي فاكتورلار كەرى اسەر ەتەدى؟
تاپسىرما سۇراقتارىن تۇسىندىرۋدە تىرەك - سىزبالار، مەن سلايدتاردى پايدالانۋعا بولادى.
4 - توپ تاپسىرماسى.
تاپسىرما سۇراقتارىن ورىنداۋدا «رولدىك ويىن» نەگىزىندە قۇراستىرىپ، ءتۇسىندىر.
رولدىك ويىندار:
«دارىگەر مەن سىرقات» تەراپيەۆت، لور، فتەزيولوگ، ناركولوگ ت. ب. دارىگەرلەر رولىندە اۋرۋدىڭ بەلگىلەرىن، ساقتانۋ شارالارىن، جۇقتىرۋ جولدارىن، زياندىلىعىن، ەمدەلۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ.
1. تۋبەركۋلەز اۋرۋى دەگەن نە؟ ودان ەمدەلۋگە بولا ما؟ بەلگىلەرى قانداي؟
نەگە الەۋمەتتىك اۋرۋ دەپ ايتىلادى؟ حالىقتىق ەمدەۋ ادىستەرى قانداي؟
2. تەمەكىنىڭ تىنىس الۋ مۇشەلەرىنە قانداي زياندى اسەرى بار؟
3. قۇرامىنداعى زياندى زاتتار تۋرالى نە بىلەسىڭىز؟
4. دەمىكپە اۋرۋى قانداي مۇشەنىڭ اۋرۋى؟.
5. تۇماۋ، سۋىق تيۋ، پنيەۆمونيا /وكپەنىڭ قابىنۋى/، پليەۆريت جانە باسقا دا تىنىس اۋرۋلارى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
6. نەلىكتەن جۇرەگى اۋراتىن ادامدارعا تاۋلى جەرگە بارۋعا، نەمەسە بيىككە شىعۋعا، ۇشاقپەن ۇشۋعا بولمايدى؟
توپتىق جۇمىس: 11 مينۋت
1 - توپ.
وكپەدەگى جانە ۇلپاداعى گاز الماسۋدىڭ سحەماسىن، تىرەك سىزباسىن سىزىڭدار.
2 - توپ.
«سايكەسىن تاپ».
بەرىلگەن سۇراقتاردىڭ (ا - ج ) دۇرىس جاۋابىن تىزىلگەن تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ مۇشەلەرىنەن (1 - 8) تاۋىپ، بەلگىلە.
1. كومەيگە تاماقتى جىبەرمەيدى......
2. كىرگەن اۋانى جىلىتادى، ىلعالداندىرادى، زالالسىزداندىرادى.....
3. مۇرىن قۋىسىنىڭ ىشكى قاباتىنىڭ بەتىن قاپتايدى.
4. وكپەنىڭ سىرتىن قاپتايدى...................
5. ىشىندە دىبىس سىڭىرلەرى بار..................
6. وكپەدەگى گازدى قانعا وتكىزەدى.
7. كومەيدەن كەيىن ورنالاسادى................
8. الۆەولا ورنالاسقان مۇشە.............
ا. كىلەگەيلى قابىقشا
ءا. وكپە كوپىرشىكتەرى.
ب. وكپە.
ۆ. بوبەشىك.
گ. كومەي.
د. كەڭىردەك.
ە. پليەۆرا.
ج. مۇرىن قۋىسى.
3 - توپ.
مۇشەلەر قۇرىلىسىنا كەستە تولتىرىڭدار.
تىنىس الۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىنىڭ اتقاراتىن قىزىمەتىنە سايكەس كەلۋى.
تىنىس الۋ مۇشەلەرى اتقاراتىن قىزمەتى ەرەكشەلىكتەرى، قۇرىلىسى.
مۇرىن، كەڭسىرىك
كومەي
كەڭىردەك
اۋا تامىر
وكپە
4 - توپ.
ويلى سۇراقتار. ەسەپ شىعار.
1. ەگەر ءبىر وقۋشى 1 مينۋتتا 500 سم اۋا جۇتاتىن بولسا، سىنىپتاعى 35 ادام 45 مينۋتتىق ساباقتا قانشا (م3) اۋا شىعىندايدى.
2. اۋاسى جەلدەتىلمەگەن بولمەدە وتىرعان ادامدار ءجيى - ءجيى، تەرەڭ تىنىس الا باستادى، نەگە؟
بەكىتۋ. 5 مينۋت
«تەرميندەر سويلەيدى»
پليەۆرا -
سەروز -
الۆەول -
بيدايىق (كادىك)-
برونح -
برونحيولا -
ديافراگما -
سپيرومەتر -
گاز الماسۋ -
تىرشىلىك سىيىمدىلىعى -
باعالاۋ./2 مينۋت/. باعالاۋ پاراعىنداعى باللدار ەسەپتەلىنىپ، بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلار باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما. /1 مينۋت/. تىنىس الۋ جۇيەسى
№46 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىنىڭ
حيميا - بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى الپىسبايەۆ نۇرجان ورىنقۇل ۇلى
تاقىرىبى: تىنىس الۋ جۇيەسى.
ماقساتى: 1. تىنىس مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن، قىزمەتىن، گازداردىڭ الماسۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ، وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ جانە ونىڭ ورگانيزم ءۇشىن ماڭىزىن ايتۋ، تىنىس الۋدىڭ جۇيكەلىك جانە گۋمورالدى رەتتەلۋى تۋرالى ءبىلىم جيناقتاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ جەكە جانە توپتا جۇمىستانۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، ءبىلىمىن دامىتۋ.
3. تىنىس مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋلارى جانە ولاردىڭ الدىن الۋ جولدارىمەن تانىستىرا وتىرىپ،، سالاۋاتتى ءومىر سالتىمەن جۇرۋگە باۋلۋ.
ءتۇرى: جەكە - توپتىق جۇمىس.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، جەكە، توپتىق جۇمىستار، تالداۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبانۇسقالار، سلايدتار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك - سىزبا.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ /1 مينۋت/
توپقا ءبولۋ، جەتەكشى سايلاۋ، باعالاۋ پاراعىن بەرۋ، ساباقتىڭ ماقساتى مەن مىندەتىن تانىستىرۋ. سىنىپ ءتورت توپقا بولىنەدى.
جوسپارى:
1. «كىم جىلدام؟»
2. «سۇراقتار شەڭبەرى»
3. توپتىق جۇمىستار.
4.«تەرميندەر سويلەيدى»
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
"كىم جىلدام؟". /5 مينۋت/
ا. تىنىس الۋ مۇشەسى؟
ب. وكپە قايدا ورنالاسقان؟
ۆ. ديافراگما دەگەن نە؟
س. وكپەنى قاپتاعان جۇقا قابىقشا
د. سەروز دەگەن نە؟
ە. وكپە قانداي بولىكتەرگە بولىنگەن؟
ج. وكپە كوپىرشىگى مولشەرى قانشا؟
ز. وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى
ي. ادام ءبىر رەت تىنىس العاندا اۋا مولشەرى
ك. كەڭىردەك شەڭبەرىنىڭ سانى
ل. دىبىس قاي جەردەن شىعادى؟
م. گاز الماسۋ دەگەن نە؟
ن. تىنىس الۋعا قانداي بۇلشىقەتتەر قاتىسادى؟
و. تىنىس الۋ ورتالىعى ورنالاسقان جەرى
س. وتتەگى قايدا سىڭىرىلەدى؟
3. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ.
«سۇراقتار شەڭبەرى» ءتاسىلى /20مينۋت/
بۇل ءادىس بويىنشا وقۋشىلار كەزەكپەن سۇراق قويادى. وقۋشىلار توپتا شەڭبەرلەر قۇرادى. تاقىرىپ جانە ويلانۋعا ءبىرشاما ۋاقىت بەرىلەدى. سوسىن تالقىلاۋدى باستايدى، ءار وقۋشى بەلگىلەنگەن ۋاقىت بويىنشا ۇزبەي سويلەيدى. بۇل ۋاقىتتا ەشكىمگە ەش نارسە ايتۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. وقۋشى ءسوزىن، ءوز ويىمەن ەمەس، الدىندا ايتىپ كەتكەن وقۋشىنىڭ ايتقانىمەن قۇرۋ كەرەك، سونداي - اق ولار جاڭا يدەيالار كەلتىرمەۋ كەرەك.
1 - توپ تاپسىرمالارى.
1. قانداي مۇشەلەر تىنىس الۋ جۇيەسىن قۇرايدى؟
2. نەلىكتەن تىنىس الۋدى تىرشىلىكتىڭ نەگىزى دەيدى؟
3. ەر ادامدارداعى بيدايىق (كادىك) نەدەن پايدا بولعان، ايەلدەرگە نەگە جوق؟
4. مۇرىن قۋىسى قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن ماڭىزى نەدە؟
5. دىبىستار نەدەن پايدا بولادى؟
6. دىبىستىڭ جۋان نە جىڭىشكە بولىپ شىعۋىن نەمەن تۇسىندىرەسىڭ؟
2 - توپ تاپسىرماسى.
1. تىنىس الۋدىڭ ىرعاقتىلىعىن نەمەن تۇسىندىرەسىڭ؟
2. تىنىس الۋ مەن تىنىس شىعارۋ قالاي جۇرەدى؟
3. قۇرساقتى تىنىس الۋ ءتيپىن تۇسىندىرىڭدەر.
4. تىنىس الۋ ورتالىعى قانداي قورعانىش رەفلەكسىن تۋعىزادى؟
5. ول نەمەن بايلانىستى؟
6. گاز الماسۋ دەگەن نە؟
3 - توپ تاپسىرماسى.
1. وكپەنىڭ تىرشىلىك سىيىمدىلىعى دەگەندى قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟
2. ادام نەگە جۇگىرۋ كەزىندە كوپ اۋانى قاجەت ەتەدى؟
3. وكپەدەگى اۋا سىيىمدىلىعىن نەمەن جانە نەگە ولشەنەدى؟.
4. تىنىس الۋدىڭ تەرەڭدىگى مەن جيىلىگى نەگە بايلانىستى؟
5. تىنىس الۋعا قانداي فاكتورلار كەرى اسەر ەتەدى؟
تاپسىرما سۇراقتارىن تۇسىندىرۋدە تىرەك - سىزبالار، مەن سلايدتاردى پايدالانۋعا بولادى.
4 - توپ تاپسىرماسى.
تاپسىرما سۇراقتارىن ورىنداۋدا «رولدىك ويىن» نەگىزىندە قۇراستىرىپ، ءتۇسىندىر.
رولدىك ويىندار:
«دارىگەر مەن سىرقات» تەراپيەۆت، لور، فتەزيولوگ، ناركولوگ ت. ب. دارىگەرلەر رولىندە اۋرۋدىڭ بەلگىلەرىن، ساقتانۋ شارالارىن، جۇقتىرۋ جولدارىن، زياندىلىعىن، ەمدەلۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ.
1. تۋبەركۋلەز اۋرۋى دەگەن نە؟ ودان ەمدەلۋگە بولا ما؟ بەلگىلەرى قانداي؟
نەگە الەۋمەتتىك اۋرۋ دەپ ايتىلادى؟ حالىقتىق ەمدەۋ ادىستەرى قانداي؟
2. تەمەكىنىڭ تىنىس الۋ مۇشەلەرىنە قانداي زياندى اسەرى بار؟
3. قۇرامىنداعى زياندى زاتتار تۋرالى نە بىلەسىڭىز؟
4. دەمىكپە اۋرۋى قانداي مۇشەنىڭ اۋرۋى؟.
5. تۇماۋ، سۋىق تيۋ، پنيەۆمونيا /وكپەنىڭ قابىنۋى/، پليەۆريت جانە باسقا دا تىنىس اۋرۋلارى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
6. نەلىكتەن جۇرەگى اۋراتىن ادامدارعا تاۋلى جەرگە بارۋعا، نەمەسە بيىككە شىعۋعا، ۇشاقپەن ۇشۋعا بولمايدى؟
توپتىق جۇمىس: 11 مينۋت
1 - توپ.
وكپەدەگى جانە ۇلپاداعى گاز الماسۋدىڭ سحەماسىن، تىرەك سىزباسىن سىزىڭدار.
2 - توپ.
«سايكەسىن تاپ».
بەرىلگەن سۇراقتاردىڭ (ا - ج ) دۇرىس جاۋابىن تىزىلگەن تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ مۇشەلەرىنەن (1 - 8) تاۋىپ، بەلگىلە.
1. كومەيگە تاماقتى جىبەرمەيدى......
2. كىرگەن اۋانى جىلىتادى، ىلعالداندىرادى، زالالسىزداندىرادى.....
3. مۇرىن قۋىسىنىڭ ىشكى قاباتىنىڭ بەتىن قاپتايدى.
4. وكپەنىڭ سىرتىن قاپتايدى...................
5. ىشىندە دىبىس سىڭىرلەرى بار..................
6. وكپەدەگى گازدى قانعا وتكىزەدى.
7. كومەيدەن كەيىن ورنالاسادى................
8. الۆەولا ورنالاسقان مۇشە.............
ا. كىلەگەيلى قابىقشا
ءا. وكپە كوپىرشىكتەرى.
ب. وكپە.
ۆ. بوبەشىك.
گ. كومەي.
د. كەڭىردەك.
ە. پليەۆرا.
ج. مۇرىن قۋىسى.
3 - توپ.
مۇشەلەر قۇرىلىسىنا كەستە تولتىرىڭدار.
تىنىس الۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىنىڭ اتقاراتىن قىزىمەتىنە سايكەس كەلۋى.
تىنىس الۋ مۇشەلەرى اتقاراتىن قىزمەتى ەرەكشەلىكتەرى، قۇرىلىسى.
مۇرىن، كەڭسىرىك
كومەي
كەڭىردەك
اۋا تامىر
وكپە
4 - توپ.
ويلى سۇراقتار. ەسەپ شىعار.
1. ەگەر ءبىر وقۋشى 1 مينۋتتا 500 سم اۋا جۇتاتىن بولسا، سىنىپتاعى 35 ادام 45 مينۋتتىق ساباقتا قانشا (م3) اۋا شىعىندايدى.
2. اۋاسى جەلدەتىلمەگەن بولمەدە وتىرعان ادامدار ءجيى - ءجيى، تەرەڭ تىنىس الا باستادى، نەگە؟
بەكىتۋ. 5 مينۋت
«تەرميندەر سويلەيدى»
پليەۆرا -
سەروز -
الۆەول -
بيدايىق (كادىك)-
برونح -
برونحيولا -
ديافراگما -
سپيرومەتر -
گاز الماسۋ -
تىرشىلىك سىيىمدىلىعى -
باعالاۋ./2 مينۋت/. باعالاۋ پاراعىنداعى باللدار ەسەپتەلىنىپ، بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلار باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما. /1 مينۋت/. تىنىس الۋ جۇيەسى
You Might Also Like
