كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان 1837 - 1847 جىلدارداعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس
قازاقستان تاريحى 8 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان 1837 - 1847 جىلدارداعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس.
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقستان اۋماعىنداعى وتارشىلدىققا قارسى ەڭ ءىرى كوتەرىلىستىڭ ماقساتىن، بارىسىن، ناتيجەسىن، اسا ماڭىزدىلىعىن، قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىن جانە بۇكىل قازاق دالاسىن قامتىعان ءىرى كوتەرىلىستەردىڭ ءبىرى بولعاندىعىنىڭ تاريحي ماڭىزىن اشۋ.
كورنەكىلىگى، قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: ۆ. بەسپالكونىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنا نەگىزدەلگەن ساباق جوسپارى، ينتەربەلسەندى تاقتا، كارتا، پرەزەنتاسيا
بولاشاق ۇرپاقتىڭ جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ىزگىلەندىرۋ ونى وقىتۋ ۇردىسىندە ۇتىمدى پايدالانۋ ۋاقىت تالابى بولىپ وتىر. ويتكەنى جەكە ادامنىڭ رۋحاني دامۋىنسىز وركەنيەتتىڭ دامۋى دا مۇمكىن ەمەس. (ۆ. بەسپالكو). پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – بالانىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىعارۋعا ۇمتىلۋى.
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا - وقۋ، تاربيە ءۇردىسىنىڭ الدىن الا جۇيەلى تۇردە جوسپارلانۋى جانە ونىڭ تاجىريبەدە جۇزەگە اسۋ جوباسى»، - دەيدى ۆ. پ. بەسپالكو. ءاربىر تەحنولوگيا وزىندىك جاڭا ءادىس - تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ءادىس - تاسىلدەردى ءمۇعالىم ىزدەنىسى ارقىلى وقۋشى قابىلەتىنە، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراي ىرىكتەپ قولدانادى. ادام وي - ارەكەتىن تابيعاتتان دايار كۇيىندە المايدى، ول ويلاۋدى ۇيرەنەدى. ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى وسى ءۇردىستى شەبەر باسقارا ءبىلۋ، تەك ويلاۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ ناتيجەلەرىن عانا ەمەس، ونىڭ قالىپتاسۋ بارىسىن دا باقىلاپ وتىرۋ.
جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ باستى مىندەتى وقۋشىنىڭ وقۋ - تانىمدىق ارەكەتىن جانداندىرا وتىرىپ، العا قويعان ماقساتقا تولىقتاي جەتۋ بولىپ تابىلسا، پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا كاسىپتىك قىزمەتتىڭ ەرەكشە ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن مەڭگەرۋ مۇعالىمنەن وراسان زور ىسكەرلىك پەن شىعارماشىلىققا نەگىزدەلگەن ىزدەنىستەردى قاجەت ەتەدى. وسىنداي ماقسات كوزدەگەن جۇيەلى ىزدەنىستەر ءمۇعالىمنىڭ جاڭا تەحنولوگيانى مەڭگەرىپ، يننوۆاسيالىق جەتىلۋىنە اكەلەدى.
بىرىنشىدەن – دامىتا وقىتۋدا ءبىلىم دايار كۇيىندە بەرىلمەيدى، وعان وقۋشى ءوز وقۋ ارەكەتى ارقىلى قول جەتكىزەدى. ساباقتىڭ العاشقى ىزدەنىس كەزەڭىندە جاڭا اقپارات جايلى نە بىلەتىندىكتەرىن ورتاعا سالىپ، ماسەلەنى ءوز بەتتەرىنشە شەشۋگە تالپىنادى. ءسويتىپ ولار وسى ماسەلە تۋرالى ءوز بىلىمدەرىنىڭ جەتكىلىكسىز، تاياز ەكەنىن سەزىنۋ ارقىلى ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ويانادى، ىشكى تۇرتكىلەرى پايدا بولادى.
ەكىنشىدەن – دامىتا وقىتۋدا وقۋشى جوعارى قيىندىقتاعى ماسەلەلەردى شەشە وتىرىپ ءوزىنىڭ ساناسىنىڭ ساڭىلاۋلارىن اشادى. ءار وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ دەڭگەيىنە دەيىن دامۋعا قول جەتكىزە الادى. "جاقسى وقۋشى”، "جامان وقۋشى” ۇعىمىنىڭ بولماۋى، بالالاردى تانىمدىق ارەكەتتەرگە ۇمتىلدىرادى، قۇشتارلىعىن ارتتىرادى.
ۇشىنشىدەن – وقۋشىنىڭ جەكە باسىن دامىتاتىن باستى قۇرال – ول ءوزىنىڭ ارەكەتى. سول سەبەپتى دامىتا وقىتۋداعى وقىتۋ ادىستەرى وقۋشىنى بەلسەندى جۇمىس جاعدايىنا قويا وتىرىپ، ماسەلەلەردى، قايشىلىقتاردى شەشۋ ماقساتىن قويادى.
تورتىنشىدەن – دامىتا وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ناتيجەلى بولۋى وقۋشى مەن ءمۇعالىمنىڭ اراسىنداعى جاڭاشا قارىم - قاتىناسى ارقاسىندا عانا ءوز جەمىسىن بەرەدى. سول سەبەپتى ءداستۇرلى جۇيەدەگى امىرشىلدىك ستيل بۇل جەردە ءتيىمسىز، وقۋشى – "ورىنداۋشى”، "ءمۇعالىمنىڭ تاساسىنداعى” وبەكت ەمەس. ول ءوز پىكىرىن اشىق ايتا، ويىن دالەلدەي، دايەكتەي الاتىن، سونىمەن قاتار باسقانىڭ دا ويىن تىڭداپ، كوزقاراسىن قۇرمەتتەي بىلۋگە ۇيرەنگەن جاڭا ساپاداعى تەحنولوگيا.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) امانداسۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ «ءحىح ع. ءى جارتىسىنداعى قازاق حالقىنىڭ ۇلت - ازاتتىق
قوزعالىستارى» (شەڭبەر بويىمەن سۇراق - جاۋاپ)
ءىىى. جاڭا ساباققا جول اشار
كەنەسارى – ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ كوسەمى،
كەنەسارى – شىڭعىس، ابىلاي ۇرپاعى.
كەنەسارى – دارا اسكەري قولباسشى،
كەنەسارى – قازاق حانى.
ءىۇ. ۆيدەوروليك «كەنەسارى حان»
ءۇ. بەسپالكونىڭ ءبىرىنشى ساتىسى وقۋشى دەڭگەيى: سۇراق - جاۋاپ
(وقۋلىقپەن جۇمىس)
1 توپ «العىرلار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرى نەدە؟ جاۋابى:
1. پاتشا ۇكىمەتى جەرلەردى جاپپاي تارتىپ الا باستادى؛
2. حان بيلىگىنىڭ جويىلۋى نارازىلىق تۋعىزدى؛
3. الىم - سالىق تۇرلەرى كوبەيە ءتۇستى؛
4. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ اسكەري وتريادتارى شابۋىل جاساپ كۇن كورسەتپەدى.
2 توپ «تاپقىرلار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ ماقساتى نەدە؟
جاۋابى:
1. جەرلەردى وزدەرىنە قايتارۋ؛
2. وكرۋگتەردى تاراتۋ؛
3. الىم - سالىقتاردى جويۋ
3 توپ «ويشىلدار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى جانە ۇلتتىق قۇرامى قانداي بولدى؟
جاۋابى: 1. ستارشىندار، بيلەر، سۇلتاندار؛
2 باتىرلار جەتەكشىلىك ەتتى؛
3. قاراپايىم حالىق.
قاراعاندى وبلىسى، شەت اۋدانى، اقسۋ - ايۋلى مەكەنى،
«جامبىل اقىلبايەۆ اتىنداعى ەكسپەريمەنتالدىق مەكتەپ - گيمنازيا» كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى ابيلدينا مايرا بليالوۆنا
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان 1837 - 1847 جىلدارداعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس. جۇكتەۋ
ساباق تاقىرىبى: كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان 1837 - 1847 جىلدارداعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس.
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقستان اۋماعىنداعى وتارشىلدىققا قارسى ەڭ ءىرى كوتەرىلىستىڭ ماقساتىن، بارىسىن، ناتيجەسىن، اسا ماڭىزدىلىعىن، قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىن جانە بۇكىل قازاق دالاسىن قامتىعان ءىرى كوتەرىلىستەردىڭ ءبىرى بولعاندىعىنىڭ تاريحي ماڭىزىن اشۋ.
كورنەكىلىگى، قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: ۆ. بەسپالكونىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنا نەگىزدەلگەن ساباق جوسپارى، ينتەربەلسەندى تاقتا، كارتا، پرەزەنتاسيا
بولاشاق ۇرپاقتىڭ جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ىزگىلەندىرۋ ونى وقىتۋ ۇردىسىندە ۇتىمدى پايدالانۋ ۋاقىت تالابى بولىپ وتىر. ويتكەنى جەكە ادامنىڭ رۋحاني دامۋىنسىز وركەنيەتتىڭ دامۋى دا مۇمكىن ەمەس. (ۆ. بەسپالكو). پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – بالانىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىعارۋعا ۇمتىلۋى.
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا - وقۋ، تاربيە ءۇردىسىنىڭ الدىن الا جۇيەلى تۇردە جوسپارلانۋى جانە ونىڭ تاجىريبەدە جۇزەگە اسۋ جوباسى»، - دەيدى ۆ. پ. بەسپالكو. ءاربىر تەحنولوگيا وزىندىك جاڭا ءادىس - تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ءادىس - تاسىلدەردى ءمۇعالىم ىزدەنىسى ارقىلى وقۋشى قابىلەتىنە، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراي ىرىكتەپ قولدانادى. ادام وي - ارەكەتىن تابيعاتتان دايار كۇيىندە المايدى، ول ويلاۋدى ۇيرەنەدى. ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى وسى ءۇردىستى شەبەر باسقارا ءبىلۋ، تەك ويلاۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ ناتيجەلەرىن عانا ەمەس، ونىڭ قالىپتاسۋ بارىسىن دا باقىلاپ وتىرۋ.
جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ باستى مىندەتى وقۋشىنىڭ وقۋ - تانىمدىق ارەكەتىن جانداندىرا وتىرىپ، العا قويعان ماقساتقا تولىقتاي جەتۋ بولىپ تابىلسا، پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا كاسىپتىك قىزمەتتىڭ ەرەكشە ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن مەڭگەرۋ مۇعالىمنەن وراسان زور ىسكەرلىك پەن شىعارماشىلىققا نەگىزدەلگەن ىزدەنىستەردى قاجەت ەتەدى. وسىنداي ماقسات كوزدەگەن جۇيەلى ىزدەنىستەر ءمۇعالىمنىڭ جاڭا تەحنولوگيانى مەڭگەرىپ، يننوۆاسيالىق جەتىلۋىنە اكەلەدى.
بىرىنشىدەن – دامىتا وقىتۋدا ءبىلىم دايار كۇيىندە بەرىلمەيدى، وعان وقۋشى ءوز وقۋ ارەكەتى ارقىلى قول جەتكىزەدى. ساباقتىڭ العاشقى ىزدەنىس كەزەڭىندە جاڭا اقپارات جايلى نە بىلەتىندىكتەرىن ورتاعا سالىپ، ماسەلەنى ءوز بەتتەرىنشە شەشۋگە تالپىنادى. ءسويتىپ ولار وسى ماسەلە تۋرالى ءوز بىلىمدەرىنىڭ جەتكىلىكسىز، تاياز ەكەنىن سەزىنۋ ارقىلى ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ويانادى، ىشكى تۇرتكىلەرى پايدا بولادى.
ەكىنشىدەن – دامىتا وقىتۋدا وقۋشى جوعارى قيىندىقتاعى ماسەلەلەردى شەشە وتىرىپ ءوزىنىڭ ساناسىنىڭ ساڭىلاۋلارىن اشادى. ءار وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ دەڭگەيىنە دەيىن دامۋعا قول جەتكىزە الادى. "جاقسى وقۋشى”، "جامان وقۋشى” ۇعىمىنىڭ بولماۋى، بالالاردى تانىمدىق ارەكەتتەرگە ۇمتىلدىرادى، قۇشتارلىعىن ارتتىرادى.
ۇشىنشىدەن – وقۋشىنىڭ جەكە باسىن دامىتاتىن باستى قۇرال – ول ءوزىنىڭ ارەكەتى. سول سەبەپتى دامىتا وقىتۋداعى وقىتۋ ادىستەرى وقۋشىنى بەلسەندى جۇمىس جاعدايىنا قويا وتىرىپ، ماسەلەلەردى، قايشىلىقتاردى شەشۋ ماقساتىن قويادى.
تورتىنشىدەن – دامىتا وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ناتيجەلى بولۋى وقۋشى مەن ءمۇعالىمنىڭ اراسىنداعى جاڭاشا قارىم - قاتىناسى ارقاسىندا عانا ءوز جەمىسىن بەرەدى. سول سەبەپتى ءداستۇرلى جۇيەدەگى امىرشىلدىك ستيل بۇل جەردە ءتيىمسىز، وقۋشى – "ورىنداۋشى”، "ءمۇعالىمنىڭ تاساسىنداعى” وبەكت ەمەس. ول ءوز پىكىرىن اشىق ايتا، ويىن دالەلدەي، دايەكتەي الاتىن، سونىمەن قاتار باسقانىڭ دا ويىن تىڭداپ، كوزقاراسىن قۇرمەتتەي بىلۋگە ۇيرەنگەن جاڭا ساپاداعى تەحنولوگيا.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) امانداسۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ «ءحىح ع. ءى جارتىسىنداعى قازاق حالقىنىڭ ۇلت - ازاتتىق
قوزعالىستارى» (شەڭبەر بويىمەن سۇراق - جاۋاپ)
ءىىى. جاڭا ساباققا جول اشار
كەنەسارى – ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ كوسەمى،
كەنەسارى – شىڭعىس، ابىلاي ۇرپاعى.
كەنەسارى – دارا اسكەري قولباسشى،
كەنەسارى – قازاق حانى.
ءىۇ. ۆيدەوروليك «كەنەسارى حان»
ءۇ. بەسپالكونىڭ ءبىرىنشى ساتىسى وقۋشى دەڭگەيى: سۇراق - جاۋاپ
(وقۋلىقپەن جۇمىس)
1 توپ «العىرلار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرى نەدە؟ جاۋابى:
1. پاتشا ۇكىمەتى جەرلەردى جاپپاي تارتىپ الا باستادى؛
2. حان بيلىگىنىڭ جويىلۋى نارازىلىق تۋعىزدى؛
3. الىم - سالىق تۇرلەرى كوبەيە ءتۇستى؛
4. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ اسكەري وتريادتارى شابۋىل جاساپ كۇن كورسەتپەدى.
2 توپ «تاپقىرلار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ ماقساتى نەدە؟
جاۋابى:
1. جەرلەردى وزدەرىنە قايتارۋ؛
2. وكرۋگتەردى تاراتۋ؛
3. الىم - سالىقتاردى جويۋ
3 توپ «ويشىلدار» - كەنەسارى قاسىم ۇلى كوتەرىلىسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى جانە ۇلتتىق قۇرامى قانداي بولدى؟
جاۋابى: 1. ستارشىندار، بيلەر، سۇلتاندار؛
2 باتىرلار جەتەكشىلىك ەتتى؛
3. قاراپايىم حالىق.
قاراعاندى وبلىسى، شەت اۋدانى، اقسۋ - ايۋلى مەكەنى،
«جامبىل اقىلبايەۆ اتىنداعى ەكسپەريمەنتالدىق مەكتەپ - گيمنازيا» كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى ابيلدينا مايرا بليالوۆنا
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان 1837 - 1847 جىلدارداعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ءسوز جانە ونىڭ ماعىناسى. ومونيم دەگەنىمىز نە؟
