كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى
كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. كىتاپتىڭ ادام ومىرىندەگى ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. كىتاپقا دەگەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مانەرىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى كىتاپتى سۇيۋگە باۋلۋ، كىتاپتى كۇتىپ ۇستاۋ ەرەجەلەرىن بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بالالار ادەبيەتىنەن كىتاپ كورمەسى، ەرتەگىلەر الەمىنە ساياحات
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. جاڭا ساباق.
وقۋشىلاردى ساباق تۇرىمەن جانە ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! بۇگىن بىزدەردە ەرتەگىلەر الەمىنە ساياحات جاساۋ ساباعى وتەدى. بۇگىن بىزدەر ءۇشىن ايرىقشا كۇن. بۇگىن سەندەر، ياعني، مەكتەپ كىتاپحاناسىنا جازىلماعان بالالار، وقىرمان بولىپ قابىلداناسىڭدار. مەكتەپ كىتاپحاناسىنا قوناققا قوش كەلدىڭىزدەر!
كىتاپحانا ءسوزىنىڭ ماعىناسى نەنى بىلدىرەدى؟ ول اراب تىلىنەن ەنگەن ءسوز، جازۋ قويماسى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
بىلەسىڭ بە كىتاپ ءبىلىم ۇياسىن،
كەلەسىڭ مۇندا، ومىرگە ازىق جياسىڭ.
وقىپ ءبىلىپ، زەرتتەپ كورىپ ساناڭا
تەرەڭ ءبىلىم، وي مارجانىن قۇياسىڭ.
دەيدى ويشىلدار «كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى»،
كىتاپحانا - سول كىتاپتار تۇراعى.
كوپ ۇيرەنىپ، كوپ وقىعان بالانىڭ
انىق تاعى ءبىلىمپاز بوپ شىعارى.
كىتاپتار كىتاپحانادا تەك قانا ساقتالمايدى، ولار مۇندا ءومىر سۇرەدى جانە وزدەرىنىڭ وقىرماندارىنا قوناققا بارادى.
سوندىقتان ولاردىڭ ءىشى پىسپاسىن دەسەڭدەر وقۋعا العان كىتاپتى مەرزىمدى ۋاقىتىندا قايتارۋ كەرەك. ويتكەنى ولاردى باسقا بالالار دا توسادى.
كىتاپ – ول ەڭ جاقىن دوس، ەگەر سەن ونى شىنىمەن جاقسى كورسەڭ.
كاريما:
قۋان كىتاپ، قۋاناتىن كۇن بۇگىن،
سەرپىپ تاستا مۇڭدى جۇرەك تۇڭدىگىن.
كەل، وقىرمان، تويىن تويلا كىتاپتىڭ،
شاتتاناتىن مەرەكەلى كۇن بۇگىن.
و، كىتاپ، باس يەمىن مارتەبەڭە،
يگىلىك قازىناسىڭ بار ادامعا.
سەن بەرەر يگىلىكتىڭ ەسەبى جوق،
جەتكىزىپ جولىن تاۋىپ ايتا الام با؟
ءامىرجان:
ادامنىڭ دوسى كىتاپ - ءومىر كىلتى،
تەڭ ەمەس وعان جيعان مۇلكىڭ،
اقىلشى جانعا سەرىك،
اقىل – وي قازىناسى، ءومىر كوركى.
ال سەندەر كىتاپپەن دوس بولعىلارىڭ كەلە مە؟
ونى ءقازىر بايقاپ كورەمىز. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن ءار ءتۇرلى تۇرلەرى ارقىلى كىتاپ كەيىپكەرلەرىن تابامىز، كىتاپتى كۇتىپ ۇستاۋ ەرەجەسىمەن تانىسامىز.(تومەندەگى سۋرەتتەرمەن تانىستىرۋ)
- سەندەر كەلگەنشە بىزدە قوناقتار بولدى. قانە، ولار كىمدەر ەكەن؟
كەبىس كىمدىكى؟ (حانشايىمدىكى)
سەبەتتەگى سامسا (قىزىل تەلپەك)
جىرتىق شاپان (الدار كوسە)
كىلت (بۋراتينو)
حات (حات تاسۋشى اتاي)
جارايسىڭدار، ءبىراق، بالالار، ءبىز كوپ قوناق شاقىرعانبىز، ولار نەگە كەلمەي جاتىر ەكەن؟ (ەسىك قاعىلادى) ول كىم ەكەن؟
حات تاسۋشى اتاي: بۇل مەن، حات تاسۋشى اتايمىن، سىزگە جەدەل حات اكەلدىم.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا، وقيىق، كىمنەن ەكەن؟
قانە، بالالار، سەندەر ماعان كومەكتەسىپ جىبەرىڭدەر؟
1. مەرەكەگە كەلە المايمىن، مەنىڭ تانىس اتايىم جوعالىپ كەتتى، مەن ونى تابۋىم كەرەك. (اندەرسەن ەرتەگىسىندەگى گەردا)
2. مەرەكەگە سونداي بارعىم كەلدى، ءبىراق افريكاداعى جانۋارلار اۋىرىپ قالدى، سولارعا بارامىن. (ايبوليت)
3. كەلگىم اق كەلەدى، ءبىراق پەش تارتپاي قالدى. (جالقاۋ ەمەليا)
ولاردىڭ كەلە الماعانى وكىنىشتى. ال، ەندى ەرتەگىلەردى شەشۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
1. ورمان جانىندا
ۇشەۋى ءبىر ۇيدە تۇرادى.
ءۇش توسەك، ءۇش جاستىق،
قانە، ولار كىمدەر؟ (ءۇش ايۋ)
2. ۇشىپ كەلىپ باتپاققا ءتۇستى
باتپاقتا ونى ۇستاپ الدى.
كىم جاسىل قابىرشاقتى شەشىپ،
ءبىر ساتتە سۇلۋ حانشايىمعا اينالدى؟ (پاتشايىم باقا)
3. قايماققا يلەنگەن،
تەرەزەدە سۋىتىلعان،
ساپ - سارى دومالانعان. (باۋىرساق)
4. جەردەن اسپانعا ۇشۋ ءۇشىن
وعان ۇلكەن سىپىرتقى كەرەك. (مىستان كەمپىر)
- جارايسىڭدار! ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن سەندەر جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. مىنا ولەڭ جولدارى قاي ەرتەگىدەن ەكەن؟
جول الىس،
ال سەبەت اۋىر،
وتىرامىن تۇبىرگە سامسانى جەپ. (ماشا مەن ايۋ)
شال كەمپىرگە ورالدى:
كەمپىردە جاڭا استاۋ. (بالىقشى مەن التىن بالىق)
تارتامىن، تارتامىن،
ءتىپتى دە جۇلا المايمىن. (قىزىلشا)
اياۋلىم:
ەندى وزدەرىڭ كىتاپ وقۋ ءۇشىن كەلدىڭدەر.
كىتاپتى نە ءۇشىن وقيدى؟
كىتاپحانا – كىتاپتاردىڭ ورداسى،
بىلسەڭ كىتاپ – ناعىز جولباسشى.
ال، ءبىلىمىڭ – كىتاپ ناعىز،
قانىپ ىشسەڭ سۋسىنىڭدى قاندىرادى.
كىتاپ – ۇستاز،
كىتاپ – ۇيرەتۋشى.
كىتاپ – ناعىز دوس، جولداس،
اقىلى بۇلاق كوزىندەي ەش ازايماس.
بالالار، سەندەردىڭ قولدارىندا كىتاپحانانىڭ قانداي كىتاپتارى بار؟ ەسكە تۇسىرەيىكشى. (وقۋلىقتار)
1 - كىتاپ، اياۋلىم: قالىڭ قالاي، كىتابىم؟
2 - كىتاپ، نۇرقانات:
وي، مەن سىنىپتىڭ الدىندا ۇياتتىمىن، مەنىڭ قوجايىنىم سىرتقى قابىمدى جۇلىپ الدى! ونىمەن قويماي بەتتەرىمدى دە جۇلىپ الدى. ودان قايىق، ۇشاق جاسادى. ال، سەن ءبۇتىنسىڭ بە؟
1 - كىتاپ، اياۋلىم:
سەنىڭ ءحالىڭ ماعان تانىس. مەنىڭ وقۋشىم قول جۋماي ساباققا وتىرعان ەمەس، بەتتەرىمدە دە ءبىر سىزىق جوق تاپ - تازا. مەن ونى قالاي بولسا سولاي ەمەس، تەك بەسكە وقۋعا ۇيرەتەمىن.
2 - كىتاپ، نۇرقانات: ال مەنىڭ وقۋشىم ۇشكە ارەڭ ىلىگەدى، ءتىپتى ەكىلىك تە الادى. وي، مەن سىنىپ الدىندا ۇياتتىمىن.
- بالالار، قاي وقۋلىقتى قولدارىڭا الىپ وقىعىلارىڭ كەلەدى؟
جانسەرىك:
كىتاپ تا الما اعاشى
جەمىسىن بىزگە بەرەتىن.
ءتاتتى الماعا بالاشى
كىتابىڭنىڭ ءار بەتىن.
سەندەردەن كەيىن وسى وقۋلىقتاردى باسقالارى پايدالانا الۋى ءۇشىن سەندەر كىتاپ نەنى جاقسى كورەتىنىن بىلۋلەرىڭ كەرەك.
ويىن «ءيا - جوق». ەگەر كەلىسسەڭدەر ءيا، كەلىسپەسەڭدەر جوق دەيسىڭدەر.
كىتاپ نەنى سۇيەدى؟
كىتاپ باۋى «ءيا»،
قار نە جاڭبىر «جوق»،
كىر قولدى «جوق»،
ۇقىپتاپ ۇستاۋدى «ءيا»،
ەركەلەتكەندى «ءيا»،
قۋىرعان جۇمىرتقانى «جوق»،
ەدەندە جاتقاندى «جوق»،
تازا قولدى «ءيا»،
توبەلەسكەندى «جوق»،
كىتاپ سورەسىندە تۇرۋدى «ءيا»،
بىلگىش وقۋشىلاردى «ءيا».
كىتاپحانانىڭ تۇراقتى وقىرماندارى ءبىزدى كىتاپتى پايدالانۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرىپ وتسەك:
1. كىتاپتى تەك تازا قولمەن الۋعا بولادى.
2. بەتتەرىن قاتتى باسۋعا بولمايدى، ودان كىتاپ پاراعى ءتۇسىپ قالادى.
3. كىتاپتىڭ اراسىنا داپتەر، قالام سالۋعا بولمايدى، ودان مۇقابا بۇلىنەدى.
4. كىتاپتى بۇكتەمە، كىتاپ باۋلىعىن پايدالان.
5. تاماق ىشكەندە كىتاپ وقىماۋ كەرەك.
6. كىتاپ بەتىنە قالام نە قارىنداشپەن سىزۋعا بولمايدى.
ال، وقۋشىلار سەندەر كىتاپتارمەن دوس بولعىلارىڭ كەلە مە؟
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. كىتاپتىڭ ادام ومىرىندەگى ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. كىتاپقا دەگەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مانەرىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى كىتاپتى سۇيۋگە باۋلۋ، كىتاپتى كۇتىپ ۇستاۋ ەرەجەلەرىن بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بالالار ادەبيەتىنەن كىتاپ كورمەسى، ەرتەگىلەر الەمىنە ساياحات
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. جاڭا ساباق.
وقۋشىلاردى ساباق تۇرىمەن جانە ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! بۇگىن بىزدەردە ەرتەگىلەر الەمىنە ساياحات جاساۋ ساباعى وتەدى. بۇگىن بىزدەر ءۇشىن ايرىقشا كۇن. بۇگىن سەندەر، ياعني، مەكتەپ كىتاپحاناسىنا جازىلماعان بالالار، وقىرمان بولىپ قابىلداناسىڭدار. مەكتەپ كىتاپحاناسىنا قوناققا قوش كەلدىڭىزدەر!
كىتاپحانا ءسوزىنىڭ ماعىناسى نەنى بىلدىرەدى؟ ول اراب تىلىنەن ەنگەن ءسوز، جازۋ قويماسى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
بىلەسىڭ بە كىتاپ ءبىلىم ۇياسىن،
كەلەسىڭ مۇندا، ومىرگە ازىق جياسىڭ.
وقىپ ءبىلىپ، زەرتتەپ كورىپ ساناڭا
تەرەڭ ءبىلىم، وي مارجانىن قۇياسىڭ.
دەيدى ويشىلدار «كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى»،
كىتاپحانا - سول كىتاپتار تۇراعى.
كوپ ۇيرەنىپ، كوپ وقىعان بالانىڭ
انىق تاعى ءبىلىمپاز بوپ شىعارى.
كىتاپتار كىتاپحانادا تەك قانا ساقتالمايدى، ولار مۇندا ءومىر سۇرەدى جانە وزدەرىنىڭ وقىرماندارىنا قوناققا بارادى.
سوندىقتان ولاردىڭ ءىشى پىسپاسىن دەسەڭدەر وقۋعا العان كىتاپتى مەرزىمدى ۋاقىتىندا قايتارۋ كەرەك. ويتكەنى ولاردى باسقا بالالار دا توسادى.
كىتاپ – ول ەڭ جاقىن دوس، ەگەر سەن ونى شىنىمەن جاقسى كورسەڭ.
كاريما:
قۋان كىتاپ، قۋاناتىن كۇن بۇگىن،
سەرپىپ تاستا مۇڭدى جۇرەك تۇڭدىگىن.
كەل، وقىرمان، تويىن تويلا كىتاپتىڭ،
شاتتاناتىن مەرەكەلى كۇن بۇگىن.
و، كىتاپ، باس يەمىن مارتەبەڭە،
يگىلىك قازىناسىڭ بار ادامعا.
سەن بەرەر يگىلىكتىڭ ەسەبى جوق،
جەتكىزىپ جولىن تاۋىپ ايتا الام با؟
ءامىرجان:
ادامنىڭ دوسى كىتاپ - ءومىر كىلتى،
تەڭ ەمەس وعان جيعان مۇلكىڭ،
اقىلشى جانعا سەرىك،
اقىل – وي قازىناسى، ءومىر كوركى.
ال سەندەر كىتاپپەن دوس بولعىلارىڭ كەلە مە؟
ونى ءقازىر بايقاپ كورەمىز. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن ءار ءتۇرلى تۇرلەرى ارقىلى كىتاپ كەيىپكەرلەرىن تابامىز، كىتاپتى كۇتىپ ۇستاۋ ەرەجەسىمەن تانىسامىز.(تومەندەگى سۋرەتتەرمەن تانىستىرۋ)
- سەندەر كەلگەنشە بىزدە قوناقتار بولدى. قانە، ولار كىمدەر ەكەن؟
كەبىس كىمدىكى؟ (حانشايىمدىكى)
سەبەتتەگى سامسا (قىزىل تەلپەك)
جىرتىق شاپان (الدار كوسە)
كىلت (بۋراتينو)
حات (حات تاسۋشى اتاي)
جارايسىڭدار، ءبىراق، بالالار، ءبىز كوپ قوناق شاقىرعانبىز، ولار نەگە كەلمەي جاتىر ەكەن؟ (ەسىك قاعىلادى) ول كىم ەكەن؟
حات تاسۋشى اتاي: بۇل مەن، حات تاسۋشى اتايمىن، سىزگە جەدەل حات اكەلدىم.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا، وقيىق، كىمنەن ەكەن؟
قانە، بالالار، سەندەر ماعان كومەكتەسىپ جىبەرىڭدەر؟
1. مەرەكەگە كەلە المايمىن، مەنىڭ تانىس اتايىم جوعالىپ كەتتى، مەن ونى تابۋىم كەرەك. (اندەرسەن ەرتەگىسىندەگى گەردا)
2. مەرەكەگە سونداي بارعىم كەلدى، ءبىراق افريكاداعى جانۋارلار اۋىرىپ قالدى، سولارعا بارامىن. (ايبوليت)
3. كەلگىم اق كەلەدى، ءبىراق پەش تارتپاي قالدى. (جالقاۋ ەمەليا)
ولاردىڭ كەلە الماعانى وكىنىشتى. ال، ەندى ەرتەگىلەردى شەشۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
1. ورمان جانىندا
ۇشەۋى ءبىر ۇيدە تۇرادى.
ءۇش توسەك، ءۇش جاستىق،
قانە، ولار كىمدەر؟ (ءۇش ايۋ)
2. ۇشىپ كەلىپ باتپاققا ءتۇستى
باتپاقتا ونى ۇستاپ الدى.
كىم جاسىل قابىرشاقتى شەشىپ،
ءبىر ساتتە سۇلۋ حانشايىمعا اينالدى؟ (پاتشايىم باقا)
3. قايماققا يلەنگەن،
تەرەزەدە سۋىتىلعان،
ساپ - سارى دومالانعان. (باۋىرساق)
4. جەردەن اسپانعا ۇشۋ ءۇشىن
وعان ۇلكەن سىپىرتقى كەرەك. (مىستان كەمپىر)
- جارايسىڭدار! ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن سەندەر جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. مىنا ولەڭ جولدارى قاي ەرتەگىدەن ەكەن؟
جول الىس،
ال سەبەت اۋىر،
وتىرامىن تۇبىرگە سامسانى جەپ. (ماشا مەن ايۋ)
شال كەمپىرگە ورالدى:
كەمپىردە جاڭا استاۋ. (بالىقشى مەن التىن بالىق)
تارتامىن، تارتامىن،
ءتىپتى دە جۇلا المايمىن. (قىزىلشا)
اياۋلىم:
ەندى وزدەرىڭ كىتاپ وقۋ ءۇشىن كەلدىڭدەر.
كىتاپتى نە ءۇشىن وقيدى؟
كىتاپحانا – كىتاپتاردىڭ ورداسى،
بىلسەڭ كىتاپ – ناعىز جولباسشى.
ال، ءبىلىمىڭ – كىتاپ ناعىز،
قانىپ ىشسەڭ سۋسىنىڭدى قاندىرادى.
كىتاپ – ۇستاز،
كىتاپ – ۇيرەتۋشى.
كىتاپ – ناعىز دوس، جولداس،
اقىلى بۇلاق كوزىندەي ەش ازايماس.
بالالار، سەندەردىڭ قولدارىندا كىتاپحانانىڭ قانداي كىتاپتارى بار؟ ەسكە تۇسىرەيىكشى. (وقۋلىقتار)
1 - كىتاپ، اياۋلىم: قالىڭ قالاي، كىتابىم؟
2 - كىتاپ، نۇرقانات:
وي، مەن سىنىپتىڭ الدىندا ۇياتتىمىن، مەنىڭ قوجايىنىم سىرتقى قابىمدى جۇلىپ الدى! ونىمەن قويماي بەتتەرىمدى دە جۇلىپ الدى. ودان قايىق، ۇشاق جاسادى. ال، سەن ءبۇتىنسىڭ بە؟
1 - كىتاپ، اياۋلىم:
سەنىڭ ءحالىڭ ماعان تانىس. مەنىڭ وقۋشىم قول جۋماي ساباققا وتىرعان ەمەس، بەتتەرىمدە دە ءبىر سىزىق جوق تاپ - تازا. مەن ونى قالاي بولسا سولاي ەمەس، تەك بەسكە وقۋعا ۇيرەتەمىن.
2 - كىتاپ، نۇرقانات: ال مەنىڭ وقۋشىم ۇشكە ارەڭ ىلىگەدى، ءتىپتى ەكىلىك تە الادى. وي، مەن سىنىپ الدىندا ۇياتتىمىن.
- بالالار، قاي وقۋلىقتى قولدارىڭا الىپ وقىعىلارىڭ كەلەدى؟
جانسەرىك:
كىتاپ تا الما اعاشى
جەمىسىن بىزگە بەرەتىن.
ءتاتتى الماعا بالاشى
كىتابىڭنىڭ ءار بەتىن.
سەندەردەن كەيىن وسى وقۋلىقتاردى باسقالارى پايدالانا الۋى ءۇشىن سەندەر كىتاپ نەنى جاقسى كورەتىنىن بىلۋلەرىڭ كەرەك.
ويىن «ءيا - جوق». ەگەر كەلىسسەڭدەر ءيا، كەلىسپەسەڭدەر جوق دەيسىڭدەر.
كىتاپ نەنى سۇيەدى؟
كىتاپ باۋى «ءيا»،
قار نە جاڭبىر «جوق»،
كىر قولدى «جوق»،
ۇقىپتاپ ۇستاۋدى «ءيا»،
ەركەلەتكەندى «ءيا»،
قۋىرعان جۇمىرتقانى «جوق»،
ەدەندە جاتقاندى «جوق»،
تازا قولدى «ءيا»،
توبەلەسكەندى «جوق»،
كىتاپ سورەسىندە تۇرۋدى «ءيا»،
بىلگىش وقۋشىلاردى «ءيا».
كىتاپحانانىڭ تۇراقتى وقىرماندارى ءبىزدى كىتاپتى پايدالانۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرىپ وتسەك:
1. كىتاپتى تەك تازا قولمەن الۋعا بولادى.
2. بەتتەرىن قاتتى باسۋعا بولمايدى، ودان كىتاپ پاراعى ءتۇسىپ قالادى.
3. كىتاپتىڭ اراسىنا داپتەر، قالام سالۋعا بولمايدى، ودان مۇقابا بۇلىنەدى.
4. كىتاپتى بۇكتەمە، كىتاپ باۋلىعىن پايدالان.
5. تاماق ىشكەندە كىتاپ وقىماۋ كەرەك.
6. كىتاپ بەتىنە قالام نە قارىنداشپەن سىزۋعا بولمايدى.
ال، وقۋشىلار سەندەر كىتاپتارمەن دوس بولعىلارىڭ كەلە مە؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى.
