كولىك جانە جول بەلگىلەرى. جول
ۇزاق مەرزىمدى جوسپار ءبولىمى: كولىك جانە جول بەلگىلەرى
ساباق تاقىرىبى: جول
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى: ءماتىن مازمۇنىن تۇسىنۋگە، ناقتى اقپاراتتاردى انىقتاۋعا باعىتتالعان سۇراقتار قۇراستىرۋ.
سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن اجىراتا ءبىلۋ، سان ەسىمدى زات ەسىم ورنىنا قولدانا ءبىلۋ.
قۇندىلىقتاردى دارىتۋ: مەيىرىمدى، ادامگەرشىلىگى مول، ۇنەمى تالپىنىپ تۇراتىن، ءوز ەلىن، ءوز جەرىن، ءوز ءتىلىن، ءوز وتباسىن سۇيەتىن، ەڭبەكقور، ادال ادام تاربيەلەۋ
ءپانارالىق بايلانىستار: ءومىر قاۋىپسىزدىك نەگىزدەرى، ادەبيەت
اكت قولدانۋ داعدىلارى: ينتەربەلسەندى تاقتا
باستاپقى ءبىلىم: جول، كولىك، جول بەلگىلەرى، قاۋىپسىزدىك جانە جول ەرەجەلەرى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ
2. پسيحولوگيالىق احۋال: شاتتىق شەڭبەرى
3. توپقا بىرىكتىرۋ
4. ميعا شابۋىل: قۇرامىندا سان ەسىمدەرى بار ماقال - ماتەل ايتۋ، جۇمباق شەشۋ.
- تاڭەرتەڭ ءتورت اياقتى، تۇستە ەكى اياقتى، كەشكە ءۇش اياقتى (ادامنىڭ ءسابي، جىگىت، قارتتىق شاعى).
- بەس ءىن، بەس ءىننىڭ اۋزى ءبىر ءىن (قولعاپ).
- بەس جاندى ءبىر جانسىزعا مىنگەسەدى، ۇستىندە اق تاقىردىڭ ءىز كەسەدى (قالام، ادامنىڭ 5 ساۋساعى).
«التىن ساندىق» بەرىلگەن سۇراققا ناقتى، دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشىعا جۇلدىزشا بەرىلەدى.
1. سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. سان ەسىمنىڭ سۇراقتارىن اتا؟
3. سان ەسىمنىڭ قۇرامىنا قاراي تۇرلەرىن اتا؟
4. دارا سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. كۇردەلى سان ەسىمدەرگە مىسال كەلتىر؟
6. سان ەسىمنىڭ ماعىناسىنا قاراي تۇرلەرىن اتا؟
7. ەسەپتىك سان ەسىم سۇراقتارى؟
8. رەتتىك سان ەسىم جاسايتىن جۇرناقتار؟
9. – اۋ، - ەۋ جۇرناقتارى ارقىلى جاسالاتىن سان ەسىم؟
10. نەشىنشى؟ قاي سان ەسىمنىڭ سۇراعى؟
11. قاي سان ەسىمدەرگە - اۋ،- ەۋ جۇرناعى جالعانعاندا ى، ءى دىبىستارى ءتۇسىرىلىپ قولدانىلادى؟
12. بولجالدىق سان ەسىم جاسايتىن جۇرناقتاردى اتا؟
13. قانشادان؟ نەشەدەن؟ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن سان ەسىم؟
14. وننان ەكى - قانداي سان ەسىم؟
15. مىڭ، ءجۇز قۇرامىنا قاراي قانداي سان ەسىمدەر؟
16. ەكەۋ، ۇشەۋ، تورتەۋ - قانداي سان ەسىمدەر؟
تاپسىرما №1
ءماتىندى مۇقيات وقىپ، ءماتىننىڭ نەگىزگى اقپاراتتارىن انىقتاۋعا باعىتتالعان
سۇراقتار قۇراستىرىڭىز (3 سۇراق).
باعالاۋ كريتەرييى ءبىلىم الۋشى
• نەگىزگى اقپاراتتاردى انىقتايدى؛
• اقپاراتتارعا باعىتتالعان سۇراقتار قۇراستىرادى.
ءماتىن
جاياۋ جۇرگىنشىلەر تروتۋارمەن نەمەسە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولدارمەن، ال ولار بولماعان جاعدايدا، جولدى جاعالاي قوزعالۋى ءتيىس.
ەلدى مەكەندەردەن تىس جەرلەردە جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولىك جۇرەتىن بولىگىمەن قوزعالعان كەزدە كولىك قۇرالدارىنىڭ قوزعالىسىنا قارسى باعىتتا ءجۇرۋى ءتيىس.
كولىك جۇرەتىن بولىكتىڭ شەتىمەن دۆيگاتەلى جوق مۇگەدەكتەر ارباسىندا كەلە جاتقان، موتوسيكل، موپەد، ۆەلوسيپەد جۇرگىزۋشى ادامدار كولىك قۇرالدارى قوزعالىسىنىڭ باعىتىندا، جولدىڭ وڭ جاعىمەن ءجۇرۋى ءتيىس.
كولىك جۇرەتىن بولىكپەن قوزعالاتىن ۇيىمداسقان جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولونناسىنا كولىك قۇرالدارىنىڭ قوزعالىسى باعىتىندا وڭ جاقپەن، قاتاردا ءتورت ادامنان ارتىق ەمەس، قوزعالۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
كولوننانىڭ الدىنان جانە ارتىنان سول جاعىمەن قىزىل جالاۋشا ۇستاعان ءجۇرۋشى، تاۋلىكتىڭ قاراڭعى ۋاقىتىندا جانە جەتكىلىكسىز كورىنۋ جاعدايىندا - الدىندا اق ءتۇستى، ارتتا قىزىل ءتۇستى جاعۋلى فونارمەن ءجۇرۋى ءتيىس.
بالالار توبىن تەك قانا تروتۋارمەن جانە جاياۋلارعا ارنالعان جولمەن، ال ولار جوق بولعان جاعدايدا - جول جاعاسىمەن، ءبىراق تاۋلىكتىڭ جارىق ۋاقىتىندا جانە ەرەسەكتەردىڭ باستاۋىمەن الىپ جۇرۋگە رۇقسات ەتىلەدى.
جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولىك جۇرەتىن بولىكتى جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان، ونىڭ ىشىندە جەراستى جانە جەرۇستى وتپەلەرىنەن، ال ولار بولماعاندا - قيىلىستاردان تروتۋارلار مەن جول جاعالاۋى سىزىعى بويىمەن كەسىپ ءوتۋى ءتيىس.
دەسكريپتور ءبىلىم الۋشى
- ناقتى اقپاراتتى انىقتاۋعا باعىتتالعان سۇراقتار
قۇراستىرادى (3 سۇراق).
«ۇشاق» ءادىسى ارقىلى توپتار ءبىر - ءبىرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
قب: «باعدارشام» ءادىسى ارقىلى توپتار ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى.
تاپسىرما №2
باعالاۋ كريتەرييى ءبىلىم الۋشى
• ءتيىستى سان ەسىمدەردى تابادى؛
• سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن انىقتايدى..
1 - توپ
بەرىلگەن سويلەمدەردەن سان ەسىمدەردى تاۋىپ، سان ەسىمدەردىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن انىقتاۋ.
• ……. اتاسىن بىلمەگەن جەتەسىز.
• 2 قىزعا …. ۇيدەن تيۋ.
• 3…… جاسار بالا الىستان كەلسە،
الپىستاعى قاريا سالەم بەرەر.
4. ەكى ەلدى جول قوسادى،
ەكى ادامدى قول قوسادى.
2 - توپ
1…الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى.
…. تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى.
2 بىلەكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى …جىعار.
3 ەر جىگىتتىڭ …. سويلەگەنى - ولگەنى.
4. جولدى كەسىپ وتۋگە مەن قامدانسام،
قيىلىستا قارسى الادى باعدارشام.
مەنىكىندەي ەكەۋ ەمەس، ءۇش كوزدى،
ءار كوزىنىڭ ءتۇسى بولەك، اڭعارساڭ.
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: گ. جەكسەنبايەۆا
كولىك جانە جول بەلگىلەرى. جول. جۇكتەۋ
ساباق تاقىرىبى: جول
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى: ءماتىن مازمۇنىن تۇسىنۋگە، ناقتى اقپاراتتاردى انىقتاۋعا باعىتتالعان سۇراقتار قۇراستىرۋ.
سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن اجىراتا ءبىلۋ، سان ەسىمدى زات ەسىم ورنىنا قولدانا ءبىلۋ.
قۇندىلىقتاردى دارىتۋ: مەيىرىمدى، ادامگەرشىلىگى مول، ۇنەمى تالپىنىپ تۇراتىن، ءوز ەلىن، ءوز جەرىن، ءوز ءتىلىن، ءوز وتباسىن سۇيەتىن، ەڭبەكقور، ادال ادام تاربيەلەۋ
ءپانارالىق بايلانىستار: ءومىر قاۋىپسىزدىك نەگىزدەرى، ادەبيەت
اكت قولدانۋ داعدىلارى: ينتەربەلسەندى تاقتا
باستاپقى ءبىلىم: جول، كولىك، جول بەلگىلەرى، قاۋىپسىزدىك جانە جول ەرەجەلەرى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ
2. پسيحولوگيالىق احۋال: شاتتىق شەڭبەرى
3. توپقا بىرىكتىرۋ
4. ميعا شابۋىل: قۇرامىندا سان ەسىمدەرى بار ماقال - ماتەل ايتۋ، جۇمباق شەشۋ.
- تاڭەرتەڭ ءتورت اياقتى، تۇستە ەكى اياقتى، كەشكە ءۇش اياقتى (ادامنىڭ ءسابي، جىگىت، قارتتىق شاعى).
- بەس ءىن، بەس ءىننىڭ اۋزى ءبىر ءىن (قولعاپ).
- بەس جاندى ءبىر جانسىزعا مىنگەسەدى، ۇستىندە اق تاقىردىڭ ءىز كەسەدى (قالام، ادامنىڭ 5 ساۋساعى).
«التىن ساندىق» بەرىلگەن سۇراققا ناقتى، دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشىعا جۇلدىزشا بەرىلەدى.
1. سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. سان ەسىمنىڭ سۇراقتارىن اتا؟
3. سان ەسىمنىڭ قۇرامىنا قاراي تۇرلەرىن اتا؟
4. دارا سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. كۇردەلى سان ەسىمدەرگە مىسال كەلتىر؟
6. سان ەسىمنىڭ ماعىناسىنا قاراي تۇرلەرىن اتا؟
7. ەسەپتىك سان ەسىم سۇراقتارى؟
8. رەتتىك سان ەسىم جاسايتىن جۇرناقتار؟
9. – اۋ، - ەۋ جۇرناقتارى ارقىلى جاسالاتىن سان ەسىم؟
10. نەشىنشى؟ قاي سان ەسىمنىڭ سۇراعى؟
11. قاي سان ەسىمدەرگە - اۋ،- ەۋ جۇرناعى جالعانعاندا ى، ءى دىبىستارى ءتۇسىرىلىپ قولدانىلادى؟
12. بولجالدىق سان ەسىم جاسايتىن جۇرناقتاردى اتا؟
13. قانشادان؟ نەشەدەن؟ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن سان ەسىم؟
14. وننان ەكى - قانداي سان ەسىم؟
15. مىڭ، ءجۇز قۇرامىنا قاراي قانداي سان ەسىمدەر؟
16. ەكەۋ، ۇشەۋ، تورتەۋ - قانداي سان ەسىمدەر؟
تاپسىرما №1
ءماتىندى مۇقيات وقىپ، ءماتىننىڭ نەگىزگى اقپاراتتارىن انىقتاۋعا باعىتتالعان
سۇراقتار قۇراستىرىڭىز (3 سۇراق).
باعالاۋ كريتەرييى ءبىلىم الۋشى
• نەگىزگى اقپاراتتاردى انىقتايدى؛
• اقپاراتتارعا باعىتتالعان سۇراقتار قۇراستىرادى.
ءماتىن
جاياۋ جۇرگىنشىلەر تروتۋارمەن نەمەسە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولدارمەن، ال ولار بولماعان جاعدايدا، جولدى جاعالاي قوزعالۋى ءتيىس.
ەلدى مەكەندەردەن تىس جەرلەردە جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولىك جۇرەتىن بولىگىمەن قوزعالعان كەزدە كولىك قۇرالدارىنىڭ قوزعالىسىنا قارسى باعىتتا ءجۇرۋى ءتيىس.
كولىك جۇرەتىن بولىكتىڭ شەتىمەن دۆيگاتەلى جوق مۇگەدەكتەر ارباسىندا كەلە جاتقان، موتوسيكل، موپەد، ۆەلوسيپەد جۇرگىزۋشى ادامدار كولىك قۇرالدارى قوزعالىسىنىڭ باعىتىندا، جولدىڭ وڭ جاعىمەن ءجۇرۋى ءتيىس.
كولىك جۇرەتىن بولىكپەن قوزعالاتىن ۇيىمداسقان جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولونناسىنا كولىك قۇرالدارىنىڭ قوزعالىسى باعىتىندا وڭ جاقپەن، قاتاردا ءتورت ادامنان ارتىق ەمەس، قوزعالۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
كولوننانىڭ الدىنان جانە ارتىنان سول جاعىمەن قىزىل جالاۋشا ۇستاعان ءجۇرۋشى، تاۋلىكتىڭ قاراڭعى ۋاقىتىندا جانە جەتكىلىكسىز كورىنۋ جاعدايىندا - الدىندا اق ءتۇستى، ارتتا قىزىل ءتۇستى جاعۋلى فونارمەن ءجۇرۋى ءتيىس.
بالالار توبىن تەك قانا تروتۋارمەن جانە جاياۋلارعا ارنالعان جولمەن، ال ولار جوق بولعان جاعدايدا - جول جاعاسىمەن، ءبىراق تاۋلىكتىڭ جارىق ۋاقىتىندا جانە ەرەسەكتەردىڭ باستاۋىمەن الىپ جۇرۋگە رۇقسات ەتىلەدى.
جاياۋ جۇرگىنشىلەر كولىك جۇرەتىن بولىكتى جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان، ونىڭ ىشىندە جەراستى جانە جەرۇستى وتپەلەرىنەن، ال ولار بولماعاندا - قيىلىستاردان تروتۋارلار مەن جول جاعالاۋى سىزىعى بويىمەن كەسىپ ءوتۋى ءتيىس.
دەسكريپتور ءبىلىم الۋشى
- ناقتى اقپاراتتى انىقتاۋعا باعىتتالعان سۇراقتار
قۇراستىرادى (3 سۇراق).
«ۇشاق» ءادىسى ارقىلى توپتار ءبىر - ءبىرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
قب: «باعدارشام» ءادىسى ارقىلى توپتار ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى.
تاپسىرما №2
باعالاۋ كريتەرييى ءبىلىم الۋشى
• ءتيىستى سان ەسىمدەردى تابادى؛
• سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن انىقتايدى..
1 - توپ
بەرىلگەن سويلەمدەردەن سان ەسىمدەردى تاۋىپ، سان ەسىمدەردىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىن انىقتاۋ.
• ……. اتاسىن بىلمەگەن جەتەسىز.
• 2 قىزعا …. ۇيدەن تيۋ.
• 3…… جاسار بالا الىستان كەلسە،
الپىستاعى قاريا سالەم بەرەر.
4. ەكى ەلدى جول قوسادى،
ەكى ادامدى قول قوسادى.
2 - توپ
1…الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى.
…. تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى.
2 بىلەكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى …جىعار.
3 ەر جىگىتتىڭ …. سويلەگەنى - ولگەنى.
4. جولدى كەسىپ وتۋگە مەن قامدانسام،
قيىلىستا قارسى الادى باعدارشام.
مەنىكىندەي ەكەۋ ەمەس، ءۇش كوزدى،
ءار كوزىنىڭ ءتۇسى بولەك، اڭعارساڭ.
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: گ. جەكسەنبايەۆا
كولىك جانە جول بەلگىلەرى. جول. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ۇستازدارعا ارنالعان ترەنينگ
