InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردان قورعاۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستىڭ تۇرلەرىمەن جانە ولاردان قورعانۋ ادىستەرىمەن تانىستىرۋ؛ اسا بەلگىلى ۆيرۋسقا قارسى پروگراممالاردى قاراستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى: مازمۇنعا بايلانىستى: وقۋشىلار كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس تۇرلەرىن
اجىراتادى؛ دەربەس كومپيۋتەرلەردى كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردان قورعاۋ ادىستەرىن، ۆيرۋسقا قارسى پروگراممالاردىڭ جىكتەلۋىن ۇيرەنەدى؛
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋعا بايلانىستى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى، دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاسايدى؛
توپتىق جۇمىسقا بايلانىستى: توپتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنەدى، تاقىرىپتىڭ تۇسىنىكسىز جەرلەرىن ايقىندايدى، ءبىر – ءبىرىن تولىقتىرادى.
ساباقتىڭ پروگراممالىق – ديداكتيكالىق قامتىلۋى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ACTIVOTE قۇرالى، انتيۆيرۋستىق پروگراممالىق ديسكىلەر، ەلەكتروندى وقۋلىق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پراكتيكۋم ەلەمەنتتەرى بار كورسەتە ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
ا) سالەمدەسۋ؛
ءا) تقە-نە شولۋ؛
ب) وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ؛
ۆ) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ. (ACTIVOTE قۇرالى كومەگىمەن تەست تاپسىرمالارى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ)
1. كومپيۋتەردە كەز كەلگەن فايلدى تەز تاۋىپ بەرە الاتىن كوماندا.
ا) جويۋ؛
ۆ) ىزدەۋ؛
س) راسىمدەۋ.
2. فايلدى ىزدەۋ ءۇشىن نەنى ءبىلۋ كەرەك؟
ا) فايلدار مەن بۋمالاردىڭ تۇرعان جەرىن؛
ۆ) وبەكتىنى، ونىڭ اتىن، قۇرىلۋ داتاسىن، ولشەمىن؛
س) فايلداردى.
3. فايلدار مەن بۋمالار اتىن ىزدەۋ ورىسىنە نە ەنگىزۋ كەرەك؟
ا) قۇجاتتى؛
ۆ) تابۋ ءسوزىن؛
س) فايل اتىن نەمەسە فايل فراگمەنتىن.
4. ءماتىندى ىزدەۋ ورىسىنە نە ەنگىزۋگە بولادى؟
ا) پاپكا اتىن؛
ۆ) فايل اتىن؛
س) ءماتىن فراگمەنتىن.
5. ىزدەۋدىڭ قوسىمشا پارامەترلەرىن ەنگىزۋ ءۇشىن قانداي جازۋعا شەرتۋ كەرەك؟
ا) تابۋ پارامەترلەرى؛
ۆ) ىزدەۋ پارامەترلەرى؛
س) فايل فراگمەنتى.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. «كىم جىلدام؟». كەستەدە جاسىرىلعان سوزدەردى تابۋ.

ك	س	ت	و	ر	ن	و	ف	پ	م	و	كا	ر	ي	ن	ب	ت	ر	و		يۋ	ت	دن	ە	م	و	ا	ي	ك	ي	م	ا	ە	اك	و	م	پ		يۋ	ت	ە	ر	ن	ر	جس	ە	و	ر	م	م	ن	ت	ل	ت	پ	رس	س	پ	ك	ي	ە	ا	ى	ءى	ي	ۆ	يو	و	ر	م	و	د	ق	ش	ك	ا	ي	نر	ۆ	ي	ر	ۋ	س	ت	ا	ر	ك	ر	تن	ت	ە	ر	ن	ي	ن	ر	م	ي	ۋ	ەي	ب	ي	ت	ە	ت	ف	و	ا	ت	س	ر

جاسىرىلعان سوزدەر: تىشقان، مودەم، ميكروپروسەسسور، ينتەرنەت، بيت، ينفورماتيكا، كومپيۋتەرلىك، ۆيرۋستار، انتيۆيرۋس، جاد، پرينتەر، مونيتور، بايت، سكانەر، كومپيۋتەر، ميكروفون.
كاپيتاندار جارىسى. كاپيتاندار ءماتىننىڭ شيفرلارىن شەشىپ، كودتاۋ ءتاسىلىن ءتۇسىندىرۋى كەرەك.
1 توپ – پۇكىن مەكتەپكە پارتىم (بۇگىن مەكتەپكە باردىم)؛
2 توپ – كوليامانلياداليا (كوماندا)؛
3 توپ – اكيتامپروفني (ينفورماتيكا).
وي قوزعاۋ.
- وقۋشىلار، كۇندەلىكتى ومىردە جالپى كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار دەگەن ۇعىممەن كەزدەسىپ جۇرسىزدەر، كىمنىڭ قانداي ويى بار؟ كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟
- كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن قانداي ارەكەتتەر ورىنداۋ كەرەك؟
ماعىنانى تانۋ. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ ادامزات ومىرىندە الاتىن ورنى زور جانە قازىرگى كومپيۋتەرلەردى ءححى عاسىر ادامىنىڭ جان جولداسى دەسەك تە بولادى. دەگەنمەن، بارلىق ماتەريالىق الەمدەگى سياقتى كومپيۋتەر الەمىندە دە ديالەكتيكا زاڭى قاتار جۇرەدى. ءاربىر قۇبىلىس وزىنە قاراما – قارسى قۇبىلىس تۋعىزادى. مىسالى، قىلىش – قالقان، وق – برون، اۋە شابۋىلى – زەنيتتىك راكەتالىق كومپلەكس. دەمەك، ەگەر ۇلكەن اقپاراتتار ماسساسىن وڭدەيتىن قۇرال – جابدىق پايدا بولسا، وندا وعان قارسى ارەكەت ەتەتىن كەلەسى ءبىر قۇبىلىس پايدا بولاتىنى بەلگىلى. كومپيۋتەر الەمىندە مۇنداي قۇبىلىس رەتىندە كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردى مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى.
سونىمەن «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس» دەگەنىمىز نە؟ العاش رەت «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس» تەرمينى حح عاسىردىڭ 80-جىلدارىنىڭ ورتا كەزىندە امەريكا قۇراما شتاتتارىندا پايدا بولعان. ءبىراق «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس» تەرمينىنە ايقىن انىقتاما بەرىلگەن جوق. سول كەزدەردىڭ وزىندە – اق «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس» دەگەن ۇعىمدى كومپيۋتەرلەردى قاتاردان شىعارىپ، جۇمىسىن توقتاتاتىن قاتەرلى «تالقانداۋشى» دەپ ءتۇسىندى. قازىرگى تاڭدا كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردىڭ 45 مىڭعا جۋىق ءتۇرى بەلگىلى بولىپ وتىر. سوندىقتان ءاربىر كومپيۋتەرمەن جۇمىس جاسايتىن ادام كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس جانە ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى بىلگەنى ءجون.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس – «كوبەيۋگە» جانە باسقا باعدارلامالارعا «جۇعۋعا» قابىلەتتى، ولشەمى شاعىن (200-دەن 5000 بايتقا دەيىن) ارنايى جازىلعان كومپيۋتەرلىك باعدارلاما.
ول كومپيۋتەرگە «زاقىمدالعان» ديسكەتا نەمەسە «زاقىمدالعان» فايل ارقىلى جۇعادى. ىشىندە ۆيرۋسى بار باعدارلاما «زاقىمدالعان» دەپ اتالادى.
كومپيۋتەرگە ۆيرۋستىڭ جۇققانىن قالاي بىلۋگە بولادى؟
- كەيبىر باعدارلامالار جۇمىس ىستەي الماي قالادى؛
- ەكرانعا ادەتتەگىدەن تىس، بوتەن مالىمەتتەر، سيمۆولدار جانە ت.ب. شىعادى؛
- كومپيۋتەردىڭ جۇمىس جاساۋ جاعدايى باياۋلايدى؛
- كوپتەگەن فايلداردىڭ بۇلىنگەندىگى بايقالادى.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس قالاي تارايدى؟
- ديسكەت نەمەسە CD ديسك ارقىلى؛
- ينتەرنەتتەن جۇكتەلگەن فايل ارقىلى؛
- ەلەكتروندىق پوچتا ارقىلى كەلىپ تۇسكەن حاتقا قوسىمشا رەتىندە جالعاسۋ ارقىلى.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار قالاي جىكتەلەدى؟
1. مەكەندەۋ ورتاسىنا قاراي:
 فايلدىق – قولدانبالى باعدارلامالاردىڭ ىشىنە ەنگىزىلگەن، باعدارلامالار جۇكتەلگەندە جىبەرىلەتىن ۆيرۋستار؛
 جۇكتەيتىن – وپەراسيالىق جۇيە جۇكتەلگەندە نەگىزگى جۇكتەيتىن جازباعا نەمەسە جۇكتەيتىن سەكتورعا جۇعاتىن ۆيرۋستار؛
 ماكروۆيرۋستار – Microsoft Office-تىڭ فايلدارىن بۇلدىرەتىن، قۇجات فايلى اشىلعاندا جۇعاتىن ۆيرۋستار.
2. كومپيۋتەرگە جۇعۋ ادىسىنە قاراي:
 رەزيدەنتتىك – كومپيۋتەر جادىندا تۇراقتى ساقتالاتىن ۆيرۋستار؛
 رەزيدەنتتىك ەمەس – كەلەشەكتە كوبەيە المايتىن فراگمەنتتەر قالدىراتىن ۆيرۋستار.
3. مۇمكىندىگىنە قاراي:
 ءقاۋىپسىز – وزدەرىن گرافيكالىق نەمەسە دىبىستىق قۇبىلىستار سەكىلدى زياندى ەمەس ارەكەتتەرىمەن كورسەتەتىن كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار؛
 ءقاۋىپتى – كومپيۋتەر قىزمەتىندە، جەلىلەردە، جۇيەلەردە ءتۇرلى اقاۋلار اكەلەتىن ۆيرۋستار؛
 اسا ءقاۋىپتى – اقپاراتتاردى جوياتىن، باعدارلامالار مەن جۇيەلەردىڭ قىزمەت ەتۋ قابىلەتىن جوعالتاتىن كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار.
4. ماقساتىنا قاراي:
 بەيساۋات – ونشا قاتتى زيانىن تيگىزبەيتىن ۆيرۋستار؛
 شانتاج جاساۋشى – مىسالى، بەلگىلى تولەماقى بەرسە، ۆيرۋس اسەرى جوعالاتىنىن ءانونيمدى تۇردە حابارلايتىن «باياۋ اسەر ەتەتىن» بومبالار؛
 ناسيحاتشى – «ءوزىن كورسەتۋ» ماقساتىندا جاسالعان ۆيرۋستار؛
 ماعىناسىز – اتىنان – اق تۇسىنىكتى.
وسىنشاما ۆيرۋستاردان كومپيۋتەردى قالاي قورعايمىز؟
ۆيرۋستاردان قورعانۋ ءۇشىن كومپيۋتەرگە ورناتىپ جانە ونى وقتىن – وقتىن جاڭالاۋدى قاجەت ەتەتىن، ۆيرۋسقا قارسى ارنايى باعدارلامالار (انتيۆيرۋستار) پايدالانىلادى.
انتيۆيرۋستاردىڭ قىزمەتى فايلدار مەن باعدارلامالارداعى ۆيرۋستاردى جويۋ جانە دياگنوستيكادان تۇرادى. قازىرگى كەزدەگى ۆيرۋسقا قارسى باعدارلامالاردى بىرنەشە توپقا بولۋگە بولادى.
 دەتەكتورلار، ولاردىڭ قىزمەتى – ۆيرۋستاردى تابۋ، تەك بۇرىننان كەلە جاتقان ۆيرۋستاردان قورعايدى، جاڭا ۆيرۋستارعا دارمەنسىز. مۇنداي باعدارلامالار قازىرگى تاڭدا سيرەك قولدانىلادى. 1988 جىلى د.ن.لوزينسكيي جاساعان AIDSTEST باعدارلاماسى مىسال بولا الادى.
 پوليفاگتار، ولاردىڭ قىزمەتى – ۆيرۋستاردى تابۋ عانا ەمەس، ونىڭ كوداسىن جۇقپالى باعدارلامالاردان جويۋ. ي.دانيلوۆ جاساعان Dr.Web، ە.كاسپەرسكيي زارتحاناسى جاساعان Kaspersky – Anti – Virus باعدارلامالارىن مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى.
 ريەۆيزورلار، ولاردىڭ قىزمەتى – باعدارلامالار مەن ديسكىنىڭ جۇيەلىك ايماعى تۋرالى مالىمەتتەردى ەستە ساقتاپ، سودان سوڭ ونى كەيىنگىسىمەن سالىستىرا وتىرىپ سايكەسسىزدىكتى انىقتاسا، ونى دەرەۋ باعدارلاما يەسىنە حابارلايدى. مىسالى، د.موستوۆ جاساعان ADif باعدارلاماسى.
ەسىڭدە بولسىن! باعدارلاماشىلار مەن حاكەرلەر كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستارعا قاتىستى كوپتەگەن قۋلىق ارەكەتتەر جاسايتىنى بەلگىلى. ءبىراق مۇنداي قىزمەت قىلمىستىق كودەكسپەن قۋدالانادى.
تاپسىرمالار ورىنداۋ.
1. 5.5. تاپسىرما. انتيۆيرۋستىق تەكسەرۋلەر.
2. ەلەكتروندى وقۋلىقتان 1، 2، 3 تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
ويتولعانىس. (قورىتىندى).
1 توپ تاپسىرماسى. بوس ورىندى تولىقتىر.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋس – وزدىگىنەن ______________ قابىلەتتى ارنايى ____________، ول كومپيۋتەر ________ ساقتالاتىن باعدارلامالار مەن فايلداردى ___________________ جانە كومپيۋتەردى _________________ مۇمكىن.
2 توپ تاپسىرماسى. ۆيرۋس ارەكەتتەرىن ولاردىڭ تۇرلەرىنە سايكەستەندىر.
ۆيرۋس ءتۇرى ۆيرۋس ارەكەتى
ءقاۋىپسىز اقپاراتتاردى جويادى، باعدارلامالار مەن جۇيەلەردىڭ قىزمەت ەتۋ قابىلەتىن جوعالتادى.
ءقاۋىپتى وزدەرىن گرافيكالىق نەمەسە دىبىستىق قۇبىلىستار سەكىلدى زياندى ەمەس ارەكەتتەرىمەن كورسەتەدى.
اسا ءقاۋىپتى كومپيۋتەر قىزمەتىندە، جەلىلەردە، جۇيەلەردە ءتۇرلى اقاۋلار اكەلەدى.
3 توپ تاپسىرماسى. كەستەنى تولتىر.
انتيۆيرۋستىق باعدارلامانىڭ ءتيپى انتيۆيرۋستىق باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى بەلگىلى انتيۆيرۋستىق باعدارلامانىڭ اتى
بەكىتۋ. ACTIVOTE قۇرالى كومەگىمەن تەست تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. 5.5. تاقىرىپتى وقۋ، انتيۆيرۋستىق باعدارلامالار تۋرالى مالىمەت ىزدەۋ، رەفەرات دايارلاۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.