كونستيتۋسيا كۇنىنە ارنالعان قۇتتىقتاۋلار مەن تىلەكتەر
قىمباتتى وتانداستار!
سىزدەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
ەلىمىزدىڭ اتا زاڭى جاڭا قازاقستان جەتىستىكتەرىنىڭ بەرىك كەءپىلىنە اينالدى. ءتيىمدى قۇقىقتىق جۇيەنى ورنىقتىرۋ ارقىلى ءبىز ەكونوميكالىق وسىمگە ءجانە قوعامنىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا قول جەتكىزىپ، ەلىمىزدە تۇراقتىلىقتى، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى قالىپتاستىردىق.
اكىمشىلىك جانە قۇقىقتىق رەفورمالار، جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋدى دامىتۋ، الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ – مۇنىڭ ءبارى بەرىك كونستيتۋسيالىق نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلۋدا جانە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ودان ءارى ۇلعايتۋعا باعىتتالعان. ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى جۇيەلى باستامالارىمىز قازاقستاننىڭ حالىقارالىق بەدەلىنىڭ ۇدايى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋدە.
بيىل ەلىمىز 2050 جىلعا دەيىنگى ۇزاق مەرزىمدى دامۋ ستراتەگياسىندا كوزدەلگەن ماقساتتاردى ىسكە اسىرۋعا كىرىستى. سونىڭ ەڭ باستىسى – قازاقستاننىڭ الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا ەنۋى. ستراتەگيانىڭ بارلىق ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋ قازاقستاندىقتاردىڭ بىرلىگى مەن كونستيتۋسيا قاعيدالارىن ءمۇلتىكسىز ورىنداۋ نەگىزىندە عانا مۇمكىن بولماق.
اتا زاڭنىڭ قاعيداتتارى مەن نورمالارىن ۇستانۋ، كونستيتۋسيالىق قۇندىلىقتاردى قورعاۋ – ءاربىر ازاماتتىڭ قۇرمەتتى پارىزى جانە قاسيەتتى مىندەتى.
بارشا قازاقستاندىقتارعا يگىلىك پەن باق-بەرەكە تىلەيمىن! ءبىزءدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى نىعايىپ، دامي بەرسىن!
وسىدان 18 جىل بۇرىن قازاقستان حالقى تاريحي تاڭداۋ جاساپ، بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمدا ەلىمىزدىڭ كونستيتۋسياسىن قابىلدادى.
قوعامنىڭ وركەندەۋىنە قارقىن قوسىپ، قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىنە جول باستاعان اتا زاڭدا بەكىتىلگەن رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇعىرلى قاعيداتتارى بۇگىندە ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەدى. ىنتىماعى جاراسقان قازاقستان حالقىنىڭ قارىمدى ىستەرى بۇگىندە الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن ۇلگى-ونەگەگە اينالدى. مۇنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ اتا زاڭىمىزدا بۇكىلادامزاتتىق قۇندىلىقتار مەن وركەنيەتتىك يگىلىكتەردىڭ بارلىعى قامتىلعانىن ايعاقتايدى.
ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ كونستيتۋسيانىڭ سەنىمدى كەپىلى بولا تۇرا، ادام مەن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا، زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋدىڭ باعىتىن بەرىك ۇستاندى. وسى قاعيدانى باسشىلىققا العان سوت قاۋىمى سوت رەفورماسىنىڭ جەتىستىگى – ونىڭ قوعامدىق قاتىناستاردى قۇقىقتىق رەتتەۋدىڭ الەمدىك، دەموكراتيالىق ستاندارتتارىنا جاقىنداي تۇسۋىنە جانە حالىق سەنىمىن اقتاۋ ءۇشىن قالتقىسىز قىزمەت ەتەدى.
*** *** *** ***
قۇرمەتتى قازاقستاندىقتار! سىزدەردى كونستيتۋسيا كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! جىلدان جىلعا ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىمىز – تاۋەلسىزدىگىمىز، كەلىسىم مەن بىرلىگىمىز نىعايا بەرسىن!
ءار شاڭىراققا قۇت-بەرەكە، ىرىس پەن ىنتىماق تىلەيمىن! ەل ىرگەسى امان، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن!
*** *** *** ***
مەملەكەتتىك مەرەكە – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى كۇنى قۇتتى بولسىن! نەگىزگى زاڭنىڭ قابىلدانۋى – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى اسا ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى. كونستيتۋسيا مەملەكەتتىك ەگەمەندىگىمىزدى، بيلىك پەن قوعام قۇرىلىمىنىڭ دەموكراتيالىق قاعيداتتارىن نىعايتىپ قانا قويماي، ەلىمىزدىڭ ودان ءارى دامۋىنىڭ باعىتىن ايقىنداپ بەردى.
تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز - ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ «قازاقستان جەرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بارلىق ازاماتتاردىڭ تەڭدىگى – وتانىمىزدىڭ دامۋى مەن گۇلدەنۋىنىڭ باستى قاينارى»،- دەپ ايرىقشا اتاپ كورسەتتى. قوعامنىڭ وركەندەۋىنە قارقىن قوسىپ، قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىنە جول باستاعان اتا زاڭدا بەكىتىلگەن كونستيتۋسيالىق نورمالار بۇگىندە ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەدى. نەگىزگى زاڭنىڭ قاعيداتتارىنا سۇيەنە وتىرىپ، قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋىنا جاعداي جاسايمىز، ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلامىز. ەلباسى ءبىزدىڭ الدىمىزعا، ەڭ الدىمەن، يندۋستريالىق-يننوۆاسيالىق دامۋعا جانە جاڭا الەۋمەتتىك ساياساتتى باياندى ەتۋگە باعىتتالعان اۋقىمدى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى اسا ماڭىزدى مىندەتتەردى قويىپ وتىر. ءبىزدىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ الەۋەتى زور جانە ەڭ باتىل جوبالار مەن باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قابىلەتتى. سولتۇستىكقازاقستاندىقتار ءوز بولاشاعىنا سەنىممەن قارايدى، ويتكەنى اتا زاڭىمىز كەمەل كەلەشەگىمىزدىڭ كەپىلى.
كونستيتۋسيامىزدىڭ مەملەكەت پەن قوعام ءۇشىن عانا ەمەس، سونداي-اق جەكە ءوزىمىز، وتباسىمىز بەن بالالارىمىز ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ءارقايسىمىزدىڭ جەتە باعالاۋىمىز قاجەت. سوندىقتان ءاربىر ازامات كونستيتۋسيالىق قۇقىقتارىن ءبىلىپ، سول زاڭداردى ۇستانۋى كەرەك.
قىمباتتى جەرلەستەر!
تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءبىزدىڭ كونستيتۋسيامىز ءوزىنىڭ كەمەلدىلىگىن دالەلدەدى. ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى بۇرىنعىسىنشا ەگەمەن قازاقستان دامۋىنىڭ باستى شارتى بولىپ قالا بەرەدى. كونستيتۋسيا تالاپتارىنىڭ ورىندالۋى – مەملەكەت دامۋى مەن قوعامداعى ازاماتتىق كەلىسىمنىڭ نەگىزى. سىزدەردى كونستيتۋسيا كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! بارشاڭىزعا مىقتى دەنساۋلىق، اماندىق-ساۋلىق، مولشىلىق، اشىق اسپان مەن وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ گۇلدەنۋىن تىلەيمىن!
*** *** *** ***
سىزدەردى كونستيتۋسيا كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن. ۇلتىمىزدىڭ ۇلان-عايىر تاريحىندا قاسىم حاننىڭ «قاسقا جولىنان» باستاۋ العان بۇگىنگى كونستيتۋسيامىز – ەلباسى ۇسىنىپ، حالىق قولداعان، ەلىمىزدى بيىك بەلەسكە شىعارعان، تاريحي ماڭىزى اسا زور قۇجات. اتا زاڭدى ارداقتاۋ – كەلەشەككە كەرۋەن تارتقان مەملەكەتىمىزدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ اسىل پارىزى. وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ قازىرگى دامۋ دەڭگەيى ەلباسىنىڭ الدىمىزعا قويعان مىندەتتەردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن شەشۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇل تاراپتا قازاقستاندىق ءاربىر بەلسەندى ازاماتتىڭ ەڭبەگى بار دەپ ايتۋعا بولادى. ءار شاڭىراققا قۇت-بەرەكە، ىرىس پەن ىنتىماق تىلەيمىن. ەل ىرگەسى امان، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن!
*** *** *** ***
قۇرمەتتى سولتۇستىكقازاقستاندىقتار! قىمباتتى جەرلەستەر! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى كۇنى — ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى مەرەكەلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. وسىدان 16 جىل بۇرىن، 1995 جىلى 30 تامىزدا ەلىمىزدىڭ نەگىزگى اتا زاڭى قابىلداندى. بۇل قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن رەسپۋبليكا دامۋىنىڭ جاڭا بەتتەرىنىڭ باستالۋىن بىلدىرەتىن ەرەكشە وقيعا بولدى. كونستيتۋسيا جالپى تاريحي تاعدىرمەن بايلانىسقان قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن نىعايتا ءتۇستى. تاڭداعان جولىمىزدىڭ دۇرىستىعى ارقاسىندا ۇستىمىزدەگى جىلى 20 جىلدىعىن اتاپ وتىرعان ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ قالىپتاسۋ جولىنان ءساتتى وتتىك. بۇل جالپىۇلتتىق كۇنتىزبەلىك ۋاقىت ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە. ءبىز ءبارىمىز — وسى كەزەڭدە ەلىمىزدە بولعان اۋقىمدى جاڭارۋلاردىڭ كۋاسىمىز. كونستيتۋسيانىڭ وزەكتى ەرەجەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، ءبىز ەل تاعدىرى ءۇشىن ومىرلىك ماڭىزى بار جاڭارۋلاردى جۇرگىزدىك:نارىقتىق ەكونوميكانى قۇردىق جانە دەموكراتيالىق قوعامنىڭ نەگىزىن قالادىق.
قازاقستان دۇنيەجۇزىلىك ارەناعا تانىمال بولدى جانە الەمدىك ەكونوميكالىق جۇيە ىشىندە لايىقتى ورنىن الدى. الەۋمەتتىك سالا — ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ دا كۇشتى قارقىنمەن دامىپ كەلەدى، جىل سايىن زەينەتاقىلار مەن باسقا دا الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردىڭ كولەمى وسۋدە. وسىنىڭ بارىنە ۇلتىمىزدىڭ كوشباسشىسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ دايەكتى ساياسي ەركى، سول سياقتى قازاقستان حالقىنىڭ ىنتىماقتاستىعى مەن بىرلىگى ارقاسىندا قول جەتكىزگەندىگىمىز داۋسىز. ەلىمىزدىڭ ۇدەمەلى دامىعاندىعىن ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدان دا بايقاۋعا بولادى. بۇگىن ول – يندۋستريالىق-يننوۆاسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن ساپالى جاڭا دەڭگەيدە دامىتىپ جاتقان، قوعامدىق ساياسي تۇراقتىلىقتى باياندى ەتكەن جانە الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋلارعا ەرەكشە كوڭىل اۋدارۋ ارقاسىندا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ءوڭىر. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ۇلكەن الەۋەتكە يە جانە ومىرگە ەڭ كۇشتى باستامالاردى ەنگىزۋگە مۇمكىندىگى مول. سولتۇستىكقازاقستاندىقتار وزدەرىنىڭ بولاشاعىنا سەنىمدى جانە ەلىمىزدىڭ كونستيتۋسياسى وعان سەنىمدىلىكتىڭ جانە ءارى قاراي وركەندەۋدىڭ تاباندى كەپىلى بولا الادى. قىمباتتى جەرلەستەر! كونستيتۋسيا وسى جىلدار ىشىندە ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەدى. الايدا، وسىمەن ونىڭ الەۋەتى سارقىلمايدى. ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى بۇرىنعىسىنشا ەگەمەن قازاقستاننىڭ گۇلدەنۋىنىڭ باستى تەتىگى بولىپ قالا بەرەدى. كونستيتۋسيانى قاتاڭ قولدانۋ — مەملەكەتىمىزدىڭ ناتيجەلى دامۋىنىڭ نەگىزى، زاماناۋي جاڭا شاقىرۋلارعا قايتارىلعان جاۋاپتاردىڭ تيىمدىلىگى، قوعامداعى ازاماتتىق كەلىسىم. قىمباتتى جەرلەستەر، سىزدەردى كونستيتۋسيا كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! مىقتى دەنساۋلىق، قۇت-بەرەكە، جاقسىلىق، باقىت جانە وپتيميزم تىلەيمىن!
*** *** *** ***
ەلىنە ارنالاتىن تىلەگى شىن،
ەي، ۇلىم – وتانىمنىڭ تۇلەگىسىڭ!
ىرگەسىن تۋعان ەلدىڭ تىرەپ تۇرعان
ءقادىرىن اتا زاڭنىڭ بىلەمىسىڭ؟!
ەشكىم دە ءمىن تاعا الماس ەلدىگىمە!
داۋلاسىپ جارماسپايدى بەلدىگىمە.
بويىندا اتا زاڭنىڭ ءورىلىپ تۇر
دالامنىڭ كەڭدىگى دە، تەڭدىگى دە!
باعىنعان ءوز زاڭىنا جۇمىر عالام،
سوندىقتان كۇننەن جەرىم سۋىنباعان.
قوعامنىڭ سان سالاسىن رەتتەيتىن
ءاربىر زاڭ اتا زاڭنان تۋىنداعان.
باستايتىن بولاشاققا ب ا ق كەمەنى،
وسى جول حالىقتىڭ دا ناق سەنەرى!
«حالقىما ادالمىن!» دەپ اتا زاڭعا
ەلباسى قولىن قويىپ انت بەرەدى.
بولعانمەن بۇل ومىردە ايلاڭ كۇشتى،
ەل ءۇشىن كىم تىندىرار قايران ءىستى؟!
ەلىڭنىڭ دامۋى مەن داعدارىسى
ول-داعى اتا زاڭعا بايلانىستى!
نۇر شاشقان جاس ۇرپاقتىڭ ۇعىمىنا،
تىكەلەي وسەر ەتكەن عۇمىرىنا
اينالدى اتا زاڭىم مىزعىمايتىن
تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ تۇعىرىنا!
ءار بابى، ءار تارماعى جويىلمايدى،
شەكتەۋ دە جانە تەگىن قويىلمايدى!
كەلىسىم-شارت جاساسقان بارلىق شەت ەل
قازاقتىڭ اتا زاڭىن مويىندايدى!
ومىردەن ادىلدىك پەن ب ا ق تاباتىن،
قۇقىعىم قورعالدى دەپ شاتتاناتىن،
وزىڭدەي جاس وركەندەر كەلەدى ءوسىپ
«بۇل ءبىزدىڭ – اتا زاڭ» دەپ ماقتاناتىن!
وركەندەپ ءوز قولىنا العان ءىسى،
بيىككە قازاعىمنىڭ سامعا، قۇسى!
حالىق بوپ ءقادىر تۇتىپ، قاستەرلەگەن
اتا زاڭ – ازات ەلدىڭ ار-نامىسى!
*** *** *** ***
You Might Also Like
-
قايران دالام-اي! نە بولىپ كەتتى؟ كىم ءبارىن وتاپ جاتقان؟ نەبىر اسىل وسىمدىكتەردىڭ كوزى جويىلۋدا. ماسەلەن، ەلگە دە، جەرگە دە پايداسى مول ميانى تۇپ-تامىرىمەن جويىپ جاتىر. ەركەك ءشوپ، بيدايىق دەگەن ءشوپت...
-
ابدۋللا م. تۇران ۋنيۆەرسيتەتى
