كوپ ماعىنالى سوزدەر
قازاق ءتىلى 5 سىنىپ
تاقىرىبى: كوپ ماعىنالى سوزدەر
ماقساتى: وقۋشىلارعا كوپ ماعىنالى سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە باۋلۋ. تابيعاتتى، وتاندى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، ساباقتا قولدانىلعان قوسىمشا ماتەريالدار ارقىلى دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، تالداۋ جۇمىستارى ارقىلى قيسىندى - ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىس: ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەستە
ءپانارالىق بايلانىس: تاقىرىپقا بايلانىستى ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، تۇگەندەۋ
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ (ەرەجە، جازبا جۇمىستارىن تەكسەرۋ)
وي شاقىرۋ
1. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ءسوزدى قويىپ، ونىڭ تۋرا نە اۋىسپالى ماعىنادا تۇرعانىن ايتىڭدار
اعاسى باردىڭ -... بار.
ءىنىسى باردىڭ -... بار.
... تاسىسا، قايىق توگىلەر.
... تاسىسا، اقىل توگىلەر.
تاراقتىڭ ءتىسى، ادامنىڭ ءتىسى كويلەكتىڭ جاعاسى، كولدىڭ جاعاسى
3. كىتاپ دوسىڭ، اقىلشىڭ
كوپ ماعىنالى سوزدەردى تەرىپ جاز.
1. قانات قۇستاردىڭ ۇشىپ، قوناتىن دەنە مۇشەسى. التى قانات اق وردانى تىگۋگە كىرىستى.
2. كوزىم اۋىرىپ دارىگەرگە كورىنىپ ءجۇرمىن. ينەنىڭ كوزىنە ءجىپ وتكىزە المادىم.
3. ءسوزدىڭ باسىن ارىدان باستادى. ادامنىڭ باسى - اللانىڭ دوبى.
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس
تىلىمىزدەگى ۇزاق ۋاقىت بويى قولدانىلىپ كەلە جاتقان بايىرعى سوزدەر جاڭا ءسوز، جاڭا ماعىنالار جاساۋعا ۇيىتقى بولدى. ولار بۇرىنعى تۋرا ماعىناسىنىڭ ۇستىنە جاڭادان ءبىر نە بىرنەشە قوسىمشا، ياعني تۋىندى ماعىنالارعا يە بولىپ جاتادى، سونىڭ ناتيجەسىندە سوزدىك قورداعى سوزدەر سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا دامىپ، جەتىلىپ، ءتىلدىڭ بايلىعى ارتادى. ءسوزدىڭ ەكى يا ودان دا كوپ ماعىناعا يە بولۋىن ءسوزدىڭ كوپ ماعىنالىلىعى دەيمىز. كوپ ماعىنالى سوزدەر ءبىر نەگىزدەن تارالادى دا، ءبىر ءسوز تابىنا قاتىستى بولادى.
مىسالى:
باس (زات ەسىم)- 1) ادامنىڭ، ايۋاننىڭ، جاندىكتىڭ دەنە مۇشەسى؛ 2) ءشوپتىڭ، اعاشتىڭ ەڭ جوعارعى جاعى؛ 3) تاۋدىڭ ەڭ ءۇستى، توبەسى؛ 4) وزەننىڭ، بۇلاقتىڭ باستالعان جەرى؛ 5) تاياقتىڭ ۇشى؛ 6) بالتانىڭ، شوتتىڭ ۇشى بار جاعى؛ 7) ءبىر نارسەنىڭ اينالاسى.
اتا (زات ەسىم)- 1) ۇلكەن اكە، اكەنىڭ اكەسى؛ 21) اتا جولى - ەسكىدەن قالعان ءجون – جوبا، ادەت – عۇرىپ؛ 3) اتا جۇرت - ەجەلگى مەكەن؛ 4) اتا كاسىپ – اتادان كەلە جاتقان شارۋاشىلىق.
سونىمەن، ءسوزدىڭ قولدانىلۋ اياسىنىڭ وزگەرۋى، ياعني ءبىر سالادان باسقا ءبىر سالاعا اۋىسۋى ونىڭ ماعىناسىنىڭ وزگەرۋىنە اسەر ەتەدى.
كىسىنىڭ كىلتى - اسپاندا. كوڭىل كوزىن ءسوز اشار. قىز ءومىردىڭ - گ ۇلى. ت. ب.
51 - جاتتىعۋ 2 توپقا ءبولىپ ورىنداتۋ
52 - جاتتىعۋ( اۋىزشا)
53 - جاتتىعۋ (1، 2تاپسىرماسى) اۋىزشا
54 - جاتتىعۋ كوشىرىپ جازۋ
كوپ ماعىنالى سوزدەردى تەرىپ جاز.
1. تاراقتىڭ ءتىسى، ادامنىڭ ءتىسى
2. كويلەكتىڭ جاعاسى، كولدىڭ جاعاسى
3. كىتاپ دوسىڭ، اقىلشىڭ
1. قانات قۇستاردىڭ ۇشىپ، قوناتىن دەنە مۇشەسى. التى قانات اق وردانى تىگۋگە كىرىستى.
2. كوزىم اۋىرىپ دارىگەرگە كورىنىپ ءجۇرمىن. ينەنىڭ كوزىنە ءجىپ وتكىزە المادىم.
3. ءسوزدىڭ باسىن ارىدان باستادى. ادامنىڭ باسى - اللانىڭ دوبى.
ءىىى. وي-تولعانىس كوپ ماعىنالى سوزدەر دەگەنىمىز نە؟
4. تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور.
كوپ ماعىنالى سوزدەردىڭ ىشىنەن العاشقى ماعىناسىن تاپ
ا) ءسوزدىڭ باسى، جولدىڭ باسى، ادامنىڭ باسى، تاۋدىڭ باسى، جۇمىستىڭ باسى
ب) كىتاپتىڭ بەتى، ادامنىڭ بەتى، سۋدىڭ بەتى، جەر بەتى
ۆ) ساعات ءتىلى، كىتاپ ءتىلى، ورىس ءتىلى، تەحنيكا ءتىلى، ادام ءتىلى
5. كىم كوپ بىلەدى؟
كوپ ماعىنالى سوزدەردىڭ قاتارىن جالعاستىر
1 ادامنىڭ اياعى،....
2 دومبىرانىڭ قۇلاعى،....
3 جارانىڭ اۋىزى،....
4 پىشاقتىڭ ءجۇزى،.....
ۇيگە:
ەرەجە 55 - جاتتىعۋ55 - جاتتىعۋدىڭ شىعارماشىلىق تاپسىرماسى
باعالاۋ؛
كوپ ماعىنالى سوزدەر. جۇكتەۋ
تاقىرىبى: كوپ ماعىنالى سوزدەر
ماقساتى: وقۋشىلارعا كوپ ماعىنالى سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە باۋلۋ. تابيعاتتى، وتاندى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، ساباقتا قولدانىلعان قوسىمشا ماتەريالدار ارقىلى دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، تالداۋ جۇمىستارى ارقىلى قيسىندى - ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىس: ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەستە
ءپانارالىق بايلانىس: تاقىرىپقا بايلانىستى ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، تۇگەندەۋ
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ (ەرەجە، جازبا جۇمىستارىن تەكسەرۋ)
وي شاقىرۋ
1. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ءسوزدى قويىپ، ونىڭ تۋرا نە اۋىسپالى ماعىنادا تۇرعانىن ايتىڭدار
اعاسى باردىڭ -... بار.
ءىنىسى باردىڭ -... بار.
... تاسىسا، قايىق توگىلەر.
... تاسىسا، اقىل توگىلەر.
تاراقتىڭ ءتىسى، ادامنىڭ ءتىسى كويلەكتىڭ جاعاسى، كولدىڭ جاعاسى
3. كىتاپ دوسىڭ، اقىلشىڭ
كوپ ماعىنالى سوزدەردى تەرىپ جاز.
1. قانات قۇستاردىڭ ۇشىپ، قوناتىن دەنە مۇشەسى. التى قانات اق وردانى تىگۋگە كىرىستى.
2. كوزىم اۋىرىپ دارىگەرگە كورىنىپ ءجۇرمىن. ينەنىڭ كوزىنە ءجىپ وتكىزە المادىم.
3. ءسوزدىڭ باسىن ارىدان باستادى. ادامنىڭ باسى - اللانىڭ دوبى.
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس
تىلىمىزدەگى ۇزاق ۋاقىت بويى قولدانىلىپ كەلە جاتقان بايىرعى سوزدەر جاڭا ءسوز، جاڭا ماعىنالار جاساۋعا ۇيىتقى بولدى. ولار بۇرىنعى تۋرا ماعىناسىنىڭ ۇستىنە جاڭادان ءبىر نە بىرنەشە قوسىمشا، ياعني تۋىندى ماعىنالارعا يە بولىپ جاتادى، سونىڭ ناتيجەسىندە سوزدىك قورداعى سوزدەر سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا دامىپ، جەتىلىپ، ءتىلدىڭ بايلىعى ارتادى. ءسوزدىڭ ەكى يا ودان دا كوپ ماعىناعا يە بولۋىن ءسوزدىڭ كوپ ماعىنالىلىعى دەيمىز. كوپ ماعىنالى سوزدەر ءبىر نەگىزدەن تارالادى دا، ءبىر ءسوز تابىنا قاتىستى بولادى.
مىسالى:
باس (زات ەسىم)- 1) ادامنىڭ، ايۋاننىڭ، جاندىكتىڭ دەنە مۇشەسى؛ 2) ءشوپتىڭ، اعاشتىڭ ەڭ جوعارعى جاعى؛ 3) تاۋدىڭ ەڭ ءۇستى، توبەسى؛ 4) وزەننىڭ، بۇلاقتىڭ باستالعان جەرى؛ 5) تاياقتىڭ ۇشى؛ 6) بالتانىڭ، شوتتىڭ ۇشى بار جاعى؛ 7) ءبىر نارسەنىڭ اينالاسى.
اتا (زات ەسىم)- 1) ۇلكەن اكە، اكەنىڭ اكەسى؛ 21) اتا جولى - ەسكىدەن قالعان ءجون – جوبا، ادەت – عۇرىپ؛ 3) اتا جۇرت - ەجەلگى مەكەن؛ 4) اتا كاسىپ – اتادان كەلە جاتقان شارۋاشىلىق.
سونىمەن، ءسوزدىڭ قولدانىلۋ اياسىنىڭ وزگەرۋى، ياعني ءبىر سالادان باسقا ءبىر سالاعا اۋىسۋى ونىڭ ماعىناسىنىڭ وزگەرۋىنە اسەر ەتەدى.
كىسىنىڭ كىلتى - اسپاندا. كوڭىل كوزىن ءسوز اشار. قىز ءومىردىڭ - گ ۇلى. ت. ب.
51 - جاتتىعۋ 2 توپقا ءبولىپ ورىنداتۋ
52 - جاتتىعۋ( اۋىزشا)
53 - جاتتىعۋ (1، 2تاپسىرماسى) اۋىزشا
54 - جاتتىعۋ كوشىرىپ جازۋ
كوپ ماعىنالى سوزدەردى تەرىپ جاز.
1. تاراقتىڭ ءتىسى، ادامنىڭ ءتىسى
2. كويلەكتىڭ جاعاسى، كولدىڭ جاعاسى
3. كىتاپ دوسىڭ، اقىلشىڭ
1. قانات قۇستاردىڭ ۇشىپ، قوناتىن دەنە مۇشەسى. التى قانات اق وردانى تىگۋگە كىرىستى.
2. كوزىم اۋىرىپ دارىگەرگە كورىنىپ ءجۇرمىن. ينەنىڭ كوزىنە ءجىپ وتكىزە المادىم.
3. ءسوزدىڭ باسىن ارىدان باستادى. ادامنىڭ باسى - اللانىڭ دوبى.
ءىىى. وي-تولعانىس كوپ ماعىنالى سوزدەر دەگەنىمىز نە؟
4. تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور.
كوپ ماعىنالى سوزدەردىڭ ىشىنەن العاشقى ماعىناسىن تاپ
ا) ءسوزدىڭ باسى، جولدىڭ باسى، ادامنىڭ باسى، تاۋدىڭ باسى، جۇمىستىڭ باسى
ب) كىتاپتىڭ بەتى، ادامنىڭ بەتى، سۋدىڭ بەتى، جەر بەتى
ۆ) ساعات ءتىلى، كىتاپ ءتىلى، ورىس ءتىلى، تەحنيكا ءتىلى، ادام ءتىلى
5. كىم كوپ بىلەدى؟
كوپ ماعىنالى سوزدەردىڭ قاتارىن جالعاستىر
1 ادامنىڭ اياعى،....
2 دومبىرانىڭ قۇلاعى،....
3 جارانىڭ اۋىزى،....
4 پىشاقتىڭ ءجۇزى،.....
ۇيگە:
ەرەجە 55 - جاتتىعۋ55 - جاتتىعۋدىڭ شىعارماشىلىق تاپسىرماسى
باعالاۋ؛
كوپ ماعىنالى سوزدەر. جۇكتەۋ
You Might Also Like
