InfoHub Logo

باتىس قازاقستان وبلىسى، زەلەنوۆ اۋدانى،
دارينسك جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن
قازاق مەكتەبىنىڭ ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
ءاليا بەرىكقالي قىزى

10 كلاسس
تاقىرىبى: كوپجاقتاردىڭ قيمالارى.
ماقساتى:
ا/ بىلىمدىلىك
كوپجاقتاردىڭ قيمالارى تۋرالى ۇعىمدى جانە ولاردىڭ سالۋ ادىستەرىن مەڭگەرۋ بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءىس - ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋ.
ءا/ دامىتۋشىلىق كەڭىستىكتى ەلەستەتۋ ارقىلى بەينەلەۋ داعدىلارىن، تالداۋ جاساي ءبىلۋ، جالپىلاۋ، جۇيەلەۋ جانە قورىتىندى جاساي الۋ بىلىكتەرىن دامىتۋعا جاعداي جاساۋ.
ب/ تاربيەلىك وقۋشىلاردى بەلسەندى تانىمدىق ءىس - ارەكەتكە جۇمىلدىرۋ ارقىلى پانگە دەگەن ىنتاسىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا، كاسىبي باعدار بەرۋگە مۇمكىندىك تۋعىزۋ.

ساباق جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 1 مين.
2. ساباق تاقىرىبىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرىنىڭ قويىلۋى. – 2 مين.
3. جاڭا ۇعىمداردىڭ ەنگىزىلۋى. تەوريالىق ءبولىم. – 5 مين.
4. جاڭا ۇعىمداردى بەكىتۋ. دايىن سىزبالارمەن جۇمىس. - 4 مين
5. ماتەريالدى بەكىتۋ. پراكتيكالىق ءبولىم. – 25 مين.
6. ساباقتىڭ قورىتىندىسى (رەفلەكسيا) – 5 مين.
7. ءۇي تاپسىرماسىنىڭ قويىلۋى – 3 مين.

ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعى جانە وقۋ بولمەسىنىڭ، اقپاراتتىق تەحنيكانىڭ دايىندىعى تەكسەرىلەدى. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. ساباق تاقىرىبىنىڭ، ماقساتى مەن مىندەتتەرىنىڭ قويىلۋى.
وقۋشىلارعا بۇرىننان تانىس گەومەتريالىق فيگۋرالار كۋب، پاراللەلەپيپەد، ءارتۇرلى پريزمالاردىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى (سلايد 1).
مىنا كورسەتىلگەن فيگۋرالار – كوپجاقتار دەپ اتالاتىنىن بىلەسىزدەر. كوپجاقتاردىڭ گەومەتريالىق ەلەمەنتتەرى – توبەلەرى، قىرلارى، جاقتارى جانە كوپجاق دەنەلەر ءۇشىن – كوپجاقتىڭ ىشكى كەڭىستىگى (سلايد 2 انيم.).
 ەگەر قانداي دا ءبىر نۇكتە كوپجاققا ءتيىستى بولسا، وندا ول نۇكتە قايدا ورنالاسادى؟
جاۋاپ:
ەگەر قانداي دا ءبىر نۇكتە كوپجاققا ءتيىستى بولسا، وندا ول نۇكتە نەمەسە كوپجاقتىڭ قىرىندا، نەمەسە جاعىندا، نەمەسە كوپجاقتىڭ ىشىندە ورنالاسادى.
 نۇكتە كوپجاقتىڭ قىرىندا بەرىلۋى سىزبادا قالاي ورىندالادى؟
جاۋاپ: نۇكتە كوپجاقتىڭ قىرىندا بەرىلۋى – ءتۇزۋدىڭ بويىنداعى نۇكتە سالۋ سياقتى ورىندالادى.
 نۇكتە كوپجاقتىڭ جاعىندا بەرىلسە سىزبادا قالاي سالىنادى؟
جاۋاپ: جاق بەتىندە نۇكتە سالۋ – جازىقتىقتا نۇكتە سالۋ سياقتى ورىندالادى.
 ال نۇكتە كوپجاقتىڭ ىشكى بولىگىندە بەرىلسە، ونى سىزبادا قالاي بەينەلەۋگە بولادى؟ نۇكتە كوپجاقتىڭ ىشكى بولىگىنە ءتيىستى دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟
نۇكتە كوپجاقتىڭ ىشكى بولىگىنە ءتيىستى، ەگەر ول وسى كوپجاقتىڭ قانداي دا ءبىر قيماسىنا ءتيىستى بولسا (سل ).
ءمۇعالىم: سونىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى:
كوپجاقتاردىڭ قيمالارى.
3. جاڭا ۇعىمداردىڭ ەنگىزىلۋى. تەوريالىق ءبولىم.
كوپجاقتارعا بايلانىستى كوپتەگەن گەومەتريالىق ەسەپتەردى شىعارۋ ءۇشىن سىزبادا كوپجاقتارعا ءتيىستى ەلەمەنتتەردى – نۇكتە - توبەلەرىن، كەسىندى - جاقتارىن، ولاردىڭ ءارتۇرلى جازىق قيمالارىن سالا ءبىلۋ كەرەك.
كوپجاقتاردىڭ قيماسى نەمەسە كوپجاقتىڭ جازىقتىقپەن قيماسىن سالۋ دەپ نەنى تۇسىنەتىنىمىزدى انىقتايىق. بۇل ماسەلە ەكى فيگۋرانىڭ: كوپجاق پەن جازىقتىقتىڭ قيىلىسۋىن سالۋدى قاراستىرادى. (سۋرەت 1)
بۇل: ا) بوس فيگۋرا؛ ب) نۇكتە؛ ۆ) كەسىندى؛ گ) كوپبۇرىش بولۋى مۇمكىن.

1- سۋرەت
ەگەر كوپجاق پەن جازىقتىقتىڭ قيىلىسۋى كوپبۇرىش بولسا، وندا وسى كوپبۇرىش كوپجاقتىڭ جازىقتىقپەن قيماسى دەپ اتالادى. كوپبۇرىشتىڭ (قيمانىڭ) توبەلەرى كوپجاقتىڭ قىرلارىندا، ال قابىرعالارى كوپجاقتىڭ جاقتارىندا جاتادى.
جازىقتىق – كوپجاقتىڭ قيۋشى جازىقتىعى دەپ اتالادى. قيۋشى جازىقتىق كوپجاقتاردىڭ جاعىن كەسىندىلەردىڭ بويىمەن قيىپ وتەدى (سل. 4 انيم). وسى كەسىندىلەر قيما - كوپبۇرىشتىڭ قابىرعالارى بولىپ تابىلادى.
سونىمەن قيمانى سالۋ ءۇشىن بارلىق وسى كەسىندىلەردى تابۋ كەرەك.
ال ەندى مىنا تاپسىرمانى ورىندايىق.
4. جاڭا ۇعىمداردى بەكىتۋ. دايىن سىزبالارمەن جۇمىس.
1 - تاپسىرما.
كۋبتىڭ قيمالارىن زەرتتەڭدەر (2 سۋرەت) جانە تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر:

2 سۋرەت
 كۋبتى جازىقتىقپەن قيعاندا قانداي كوپبۇرىشتار الىندى؟ (كوپبۇرىش قابىرعالارى سانى)؛
جاۋاپ: ءۇشبۇرىش، ءتورتبۇرىش، التىبۇرىش.
 كۋبتىڭ جازىقتىقپەن قيماسى جەتىبۇرىش بولۋى مۇمكىن بە؟
جاۋاپ: كۋبتىڭ جازىقتىقپەن قيماسى جەتىبۇرىش بولۋى مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى كۋبتىڭ التى جاعى عانا بار.
 قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟
جاۋاپ: كوپجاقتىڭ جازىقتىقپەن قيماسى بولاتىن كوپبۇرىشتىڭ قابىرعالارىنىڭ ەڭ كوپ سانى كوپجاقتىڭ جاقتارىنىڭ سانىنا تەڭ.
سونىمەن، قيمانىڭ قابىرعالارىنىڭ سانى كوپجاقتىڭ جاقتارىنىڭ سانىنان ارتىق بولمايدى.
ال ەندى كەلەسى تاپسىرمانى قاراستىرايىق.
2 - تاپسىرما
بويالعان فيگۋرالار بەرىلگەن كوپجاقتاردىڭ PQR جازىقتىعىمەن قيعانداعى قيماسى بولا ما؟ جاۋاپتارىڭىزدى نەگىزدەڭىزدەر.

3 - سۋرەت
جاۋابى:
1. بويالعان فيگۋرا كوپجاقتىڭ (تەتراەدردىڭ) قيماسى بولمايدى. ويتكەنى قيمانىڭ RQ قابىرعاسى تابان جازىقتىعىندا ەمەس (كوپجاقتىڭ جاعىندا ەمەس، كوپجاقتىڭ ىشىندە). قيمانىڭ انىقتاماسى بويىنشا قيما - كوپبۇرىشتىڭ قابىرعالارى كوپجاقتىڭ جاعىندا جاتۋى كەرەك.
2. انىقتاماعا سايكەس بويالعان فيگۋرا كۋبتىڭ قيماسى بولادى.
3. بويالعان فيگۋرا كوپجاقتىڭ قيماسى بولمايدى. ويتكەنى بۇل «قيما - ءتورتبۇرىشتىڭ» قابىرعالارىن بەينەلەپ تۇرعان كەسىندىلەر شىن مانىندە ايقاس تۇزۋلەردىڭ بويىندا جاتىر، ال ايقاس تۇزۋلەر ارقىلى جازىقتىق جۇرگىزۋگە بولمايدى.
4. انىقتاماعا سايكەس بويالعان فيگۋرا تەتراەدردىڭ قيماسى بولادى.
5. بويالعان فيگۋرا پريزمانىڭ قيماسى بولمايدى. قيما PQR ءۇشبۇرىشى بولادى.

ءارتۇرلى گەومەتريالىق دەنەلەرگە ۇقساس زاتتاردىڭ، بولشەكتەردىڭ قيمالارى اينالامىزدا كوپتەپ كەزدەسەدى. ماشينا جاساۋ وندىرىسىندە، ارحيتەكتۋرادا، قۇرىلىستا وبەكتىلەردىڭ سىزبالارى، ولاردىڭ ءارتۇرلى قيمالارىنىڭ سىزبالارى دۇرىس ورىندالۋى وتە ماڭىزدى
سلايدتار ارقىلى ءار ءتۇرلى قيمالاردىڭ دۇرىس سالىنۋى مەن سىزبالاردى تالداۋ.

ءتۇيسىنۋ سۇراقتارى:
1. مەن بۇگىن نە ءبىلدىم؟
2. ءوزىڭىزدىڭ ءساتتى جاۋاپتارىڭىزعا قاناعاتتانۋ، قۋانىشتى ساتتەر بولدى ما؟
3. وقىپ ۇيرەنگەن ماتەريالداردان، وسى ساباقتان ءسىز وزىڭىزگە قانداي پايدالى جاقتارىن الدىڭىز؟
4. ءوزىڭىزدىڭ كوڭىلىڭىز تولماعان ساتتەر بولدى ما؟
ءۇي تاپسىرماسى بەرىلگەن قيمالاردى تەكسەرۋ.