«كۇن، سۋ، اۋا» پايداسى مەن قاجەتتىلىگى
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «الەۋمەتتىك ورتا» ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەت ءتۇرى: قورشاعان ورتا
تاقىرىبى: «كۇن، سۋ، اۋا» پايداسى مەن قاجەتتىلىگى
ماقساتى: بالالاردىڭ تابيعات جايلى بىلىمدەرىن ارتتىرۋ، تابيعات سىيى تۋرالى جان - جاقتى تۇسىنىك بەرۋ. تابيعاتقا دەگەن قامقورلىق سەزىمىن وياتىپ، ونىڭ عاجايىپ سىرلارىن ۇعىنۋعا ۇيرەتۋ. كۇن، سۋ، اۋانىڭ دەنساۋلىققا پايداسى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ، قورشاعان ورتانى بۇلدىرمەۋگە، تازا ۇستاۋعا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
سوزدىك جۇمىسى: قاينار كوزى كۇن، ءمولدىر، تازا سۋ، وتتەگى. بيلينگۆالدى كومپونەنت: كۇن - سولنسە، سۋ - ۆودا، اۋا - ۆوزدۋح
كورنەكىلىكتەر: اتك - قۇرالى، تاجىريبەگە كەرەكتى قۇرالدار، سۋدىڭ ىدىستارى، سۋعا قاجەتتى قوسپالار، سۋرەتتەر.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ءىس – ارەكەتى
موتيۆاسيالىق - قوزعاۋشى
رەلاكساسيالى جاتتىعۋ جاساتۋ، اۋەنمەن.
ىزدەنۋ – ۇيىمداستىرۋشى - بالالار، تابيعات – اينالامىزدى قورشاعان بۇكىل الەم، ال ادامدار ومىردەگى كەرەمەت جاراتىلىس. تابيعات ادامدارعا عاجايىپ سىيلىقتار سىيلايدى. بالالار، تابيعاتتىڭ ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى ءۇش بايلىعىن ەسكە تۇسىرەيىك، ول ءۇشىن جۇمباق جاسىرايىن:
ۇلكەن التىن تاباقتان،
الەمگە نۇر تاراتقان.
بۇل نە؟ (كۇن)
- دۇرىس بالالار، كۇنگە ۇقساۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
- قولىمىزدى ۇستاسىپ، دوڭگەلەنە تۇرايىق. ءقازىر، نەگە ۇقسادىق؟
- بالالار، جەر بەتىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قاينار كوزى – كۇن. ول بىزگە نە ءۇشىن كەرەك؟
- ولاي بولسا، ءبىز دە ءبىر - بىرىمىزگە ىستىق لەبىزدەرىمىزدى ايتىپ، جىلۋ بەرەيىك.
كۇن - الەمگە جارىق، قىزۋ بەرىپ تۇراتىن جۇلدىز. ول وراساڭ مول ەنەرگيا ءبولىپ شىعارادى. عالىمدار كۇن باتارەياسىن ويلاپ تاپقان، بۇل ارقىلى ءۇيدى جىلىتىپ، ەلەكتر توعىن الۋعا بولاتىنىن دالەلدەگەن. كۇننىڭ جارىعى كورىنەتىن جانە كورىنبەيتىن شۋاقتاردان تۇرادى. كورىنبەيتىن شۋاعىنا ۋلترا كۇلگىن شۋاعى جاتادى، مىنە سولاردىڭ اسەرىنەن ءبىزدىڭ تەرىمىزدە ادام اعزاسى ءۇشىن ماڭىزدى «د» دارۋمەنى بار. ادامعا كۇننىڭ تيگىزەتىن پايداسى قانداي؟
- ەگەردە كۇن شۋاعىن دۇرىس پايدالانباساق، زيانى دا بولادى. ونىڭ زيان جاعىن كىم بىلەدى، قانداي بولادى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، كۇن – تابيعي ءدارى، ال ءدارى ارنايى قاتاڭ ولشەمدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتاندا كۇننىڭ شۋاعىن دۇرىس پايدالانا بىلەيىك.
كۇن بىزگە شۋاعىن، نۇرىن توگەدى، بىزدە كۇنگە اق تىلەگىمىزدى ايتايىق: (بارلىعى قوسىلىپ)
- تابيعاتتىڭ ەكىنشى بايلىعىن جۇمباق ارقىلى جاسىرايىن:
اياعى جوق، قولى جوق،
ءبىراق تىنىش تۇرمايدى.
ساقتاماساڭ قورىن تەك،
بارشا تىرشىلىك قۋرايدى؟
بۇل نە؟ (سۋ)
- سۋ - وزەن، كول، تەڭىز، مۇحيت ت. ب. بولىپ بولىنەدى، سۋدىڭ قاسيەتى: ءمولدىر، ءتۇسسىز، ءدامسىز، ءيىسسىز سۇيىق بولىپ كەلەدى. بالالار، سۋ نە ءۇشىن كەرەك بىزگە؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، سۋ تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءنارى، تابيعي قۇندى بايلىق. ال لاس سۋدى ىشۋگە بولاما؟ قانداي سۋدى ىشەمىز؟
زەرتتەۋ – تاجىريبەسىن جۇرگىزۋ:
ا) ىدىستاعى سۋعا بوياعىش قوسسا - ءتۇس پايدا بولادى؛
ب) ءدامسىز، ءيىسسىز سۋعا - ءدامىن كەلتىرۋشى قوسپا قوسۋ، ءدام كەلتىرۋ؛
ۆ) ىدىستاعى مۇزدى ەرتۋ ارقىلى - سۋدىڭ پايدا بولۋى، سۋدىڭ مۇزعا اينالۋىن كورسەتۋ (وسى جاسالعان تاجىريبەدەن بالالاردىڭ ءارتۇرلى پىكىرىن تىڭداۋ)
- بالالار، سۋعا بايلانىستى قانداي تىيىم سوزدەر بىلەسىڭدەر؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، سۋدى دۇرىس پايدالانۋ كەرەك. سۋدى رەتسىز توگۋگە، ىسىراپ جاساۋعا بولمايدى، ۇنەمدەۋ ارقىلى بالاباقشادا، ۇيدە دە كراننىڭ اۋزىن جاۋىپ قويۋ كەرەك.
- بالالار، ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى ءۇشىنشى بايلىعىمىزدى جۇمباق ارقىلى جاسىرايىن:
كوزگە كورىنبەيدى،
جۇتسام بىلىنبەيدى.
بۇل نە؟ (اۋا)
بالالار، تەرەزەنىڭ ۇستىندەگى جەلدەتكىشتەرىن اشىپ، تازا اۋامەن تەرەڭ دەم الايىق. تابيعات ادامدارعا عاجايىپ سىيلىقتار سىيلايدى، ونىڭ ءبىرى - تازا اۋا. تازا اۋا ءبىزدىڭ اعزالارىمىزعا اسەرىن تيگىزەدى. ءبىز وتتەگىمەن دەم الىپ، كومىرقىشقىل گازىن سىرتقا شىعارامىز. اۋا نە ءۇشىن كەرەك؟
- بالالار، سەندەر قالاي ويلايسىڭدار، سۋرەت بويىنشا قاي جەردە جاقسى دەم الۋعا بولادى؟ (ورمان مەن قالا كورىنىسىنىڭ سۋرەتى)
- ورماندا، تابيعاتتا نەگە ەركىن دەم الامىز؟
- ءيا، بالالار اعاشتار اۋانى كومىرقىشقىل گازداردان تازارتىپ، ونى وتتەگىنە اينالدىرۋ قىزمەتىنىڭ قاينار كوزى. قالادا اۋا تازا بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
بيلينگۆالدى كومپونەنت: كۇن - سولنسە، سۋ - ۆودا، اۋا - ۆوزدۋح
- ەندى، ءبىر ويىن وينايىق «ەگەر دە... نە بولار ەدى؟»
ماقساتى: قاراپايىم سەبەپتى بايلانىستار مەن قارىم - قاتىناستاردى تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
قۇرالدار: زاتتىق ءتۇرلى سۋرەتتەر.
ويىن بارىسى: بالالارعا قورشاعان ورتانىڭ (كۇن، اۋا، سۋ) قارىم – قاتىناستارى تۋرالى جۇمباقتار جاسىرۋ.
«ەگەر دە كۇن بولماسا نە بولار ەدى؟»
«ەگەر دە سۋ بولماسا نە بولار ەدى؟»
«ەگەر دە اۋا بولماسا نە بولار ەدى؟»
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «الەۋمەتتىك ورتا» ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەت ءتۇرى: قورشاعان ورتا
تاقىرىبى: «كۇن، سۋ، اۋا» پايداسى مەن قاجەتتىلىگى
ماقساتى: بالالاردىڭ تابيعات جايلى بىلىمدەرىن ارتتىرۋ، تابيعات سىيى تۋرالى جان - جاقتى تۇسىنىك بەرۋ. تابيعاتقا دەگەن قامقورلىق سەزىمىن وياتىپ، ونىڭ عاجايىپ سىرلارىن ۇعىنۋعا ۇيرەتۋ. كۇن، سۋ، اۋانىڭ دەنساۋلىققا پايداسى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ، قورشاعان ورتانى بۇلدىرمەۋگە، تازا ۇستاۋعا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
سوزدىك جۇمىسى: قاينار كوزى كۇن، ءمولدىر، تازا سۋ، وتتەگى. بيلينگۆالدى كومپونەنت: كۇن - سولنسە، سۋ - ۆودا، اۋا - ۆوزدۋح
كورنەكىلىكتەر: اتك - قۇرالى، تاجىريبەگە كەرەكتى قۇرالدار، سۋدىڭ ىدىستارى، سۋعا قاجەتتى قوسپالار، سۋرەتتەر.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ءىس – ارەكەتى
موتيۆاسيالىق - قوزعاۋشى
رەلاكساسيالى جاتتىعۋ جاساتۋ، اۋەنمەن.
ىزدەنۋ – ۇيىمداستىرۋشى - بالالار، تابيعات – اينالامىزدى قورشاعان بۇكىل الەم، ال ادامدار ومىردەگى كەرەمەت جاراتىلىس. تابيعات ادامدارعا عاجايىپ سىيلىقتار سىيلايدى. بالالار، تابيعاتتىڭ ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى ءۇش بايلىعىن ەسكە تۇسىرەيىك، ول ءۇشىن جۇمباق جاسىرايىن:
ۇلكەن التىن تاباقتان،
الەمگە نۇر تاراتقان.
بۇل نە؟ (كۇن)
- دۇرىس بالالار، كۇنگە ۇقساۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
- قولىمىزدى ۇستاسىپ، دوڭگەلەنە تۇرايىق. ءقازىر، نەگە ۇقسادىق؟
- بالالار، جەر بەتىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قاينار كوزى – كۇن. ول بىزگە نە ءۇشىن كەرەك؟
- ولاي بولسا، ءبىز دە ءبىر - بىرىمىزگە ىستىق لەبىزدەرىمىزدى ايتىپ، جىلۋ بەرەيىك.
كۇن - الەمگە جارىق، قىزۋ بەرىپ تۇراتىن جۇلدىز. ول وراساڭ مول ەنەرگيا ءبولىپ شىعارادى. عالىمدار كۇن باتارەياسىن ويلاپ تاپقان، بۇل ارقىلى ءۇيدى جىلىتىپ، ەلەكتر توعىن الۋعا بولاتىنىن دالەلدەگەن. كۇننىڭ جارىعى كورىنەتىن جانە كورىنبەيتىن شۋاقتاردان تۇرادى. كورىنبەيتىن شۋاعىنا ۋلترا كۇلگىن شۋاعى جاتادى، مىنە سولاردىڭ اسەرىنەن ءبىزدىڭ تەرىمىزدە ادام اعزاسى ءۇشىن ماڭىزدى «د» دارۋمەنى بار. ادامعا كۇننىڭ تيگىزەتىن پايداسى قانداي؟
- ەگەردە كۇن شۋاعىن دۇرىس پايدالانباساق، زيانى دا بولادى. ونىڭ زيان جاعىن كىم بىلەدى، قانداي بولادى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، كۇن – تابيعي ءدارى، ال ءدارى ارنايى قاتاڭ ولشەمدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتاندا كۇننىڭ شۋاعىن دۇرىس پايدالانا بىلەيىك.
كۇن بىزگە شۋاعىن، نۇرىن توگەدى، بىزدە كۇنگە اق تىلەگىمىزدى ايتايىق: (بارلىعى قوسىلىپ)
- تابيعاتتىڭ ەكىنشى بايلىعىن جۇمباق ارقىلى جاسىرايىن:
اياعى جوق، قولى جوق،
ءبىراق تىنىش تۇرمايدى.
ساقتاماساڭ قورىن تەك،
بارشا تىرشىلىك قۋرايدى؟
بۇل نە؟ (سۋ)
- سۋ - وزەن، كول، تەڭىز، مۇحيت ت. ب. بولىپ بولىنەدى، سۋدىڭ قاسيەتى: ءمولدىر، ءتۇسسىز، ءدامسىز، ءيىسسىز سۇيىق بولىپ كەلەدى. بالالار، سۋ نە ءۇشىن كەرەك بىزگە؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، سۋ تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءنارى، تابيعي قۇندى بايلىق. ال لاس سۋدى ىشۋگە بولاما؟ قانداي سۋدى ىشەمىز؟
زەرتتەۋ – تاجىريبەسىن جۇرگىزۋ:
ا) ىدىستاعى سۋعا بوياعىش قوسسا - ءتۇس پايدا بولادى؛
ب) ءدامسىز، ءيىسسىز سۋعا - ءدامىن كەلتىرۋشى قوسپا قوسۋ، ءدام كەلتىرۋ؛
ۆ) ىدىستاعى مۇزدى ەرتۋ ارقىلى - سۋدىڭ پايدا بولۋى، سۋدىڭ مۇزعا اينالۋىن كورسەتۋ (وسى جاسالعان تاجىريبەدەن بالالاردىڭ ءارتۇرلى پىكىرىن تىڭداۋ)
- بالالار، سۋعا بايلانىستى قانداي تىيىم سوزدەر بىلەسىڭدەر؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، سۋدى دۇرىس پايدالانۋ كەرەك. سۋدى رەتسىز توگۋگە، ىسىراپ جاساۋعا بولمايدى، ۇنەمدەۋ ارقىلى بالاباقشادا، ۇيدە دە كراننىڭ اۋزىن جاۋىپ قويۋ كەرەك.
- بالالار، ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى ءۇشىنشى بايلىعىمىزدى جۇمباق ارقىلى جاسىرايىن:
كوزگە كورىنبەيدى،
جۇتسام بىلىنبەيدى.
بۇل نە؟ (اۋا)
بالالار، تەرەزەنىڭ ۇستىندەگى جەلدەتكىشتەرىن اشىپ، تازا اۋامەن تەرەڭ دەم الايىق. تابيعات ادامدارعا عاجايىپ سىيلىقتار سىيلايدى، ونىڭ ءبىرى - تازا اۋا. تازا اۋا ءبىزدىڭ اعزالارىمىزعا اسەرىن تيگىزەدى. ءبىز وتتەگىمەن دەم الىپ، كومىرقىشقىل گازىن سىرتقا شىعارامىز. اۋا نە ءۇشىن كەرەك؟
- بالالار، سەندەر قالاي ويلايسىڭدار، سۋرەت بويىنشا قاي جەردە جاقسى دەم الۋعا بولادى؟ (ورمان مەن قالا كورىنىسىنىڭ سۋرەتى)
- ورماندا، تابيعاتتا نەگە ەركىن دەم الامىز؟
- ءيا، بالالار اعاشتار اۋانى كومىرقىشقىل گازداردان تازارتىپ، ونى وتتەگىنە اينالدىرۋ قىزمەتىنىڭ قاينار كوزى. قالادا اۋا تازا بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
بيلينگۆالدى كومپونەنت: كۇن - سولنسە، سۋ - ۆودا، اۋا - ۆوزدۋح
- ەندى، ءبىر ويىن وينايىق «ەگەر دە... نە بولار ەدى؟»
ماقساتى: قاراپايىم سەبەپتى بايلانىستار مەن قارىم - قاتىناستاردى تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
قۇرالدار: زاتتىق ءتۇرلى سۋرەتتەر.
ويىن بارىسى: بالالارعا قورشاعان ورتانىڭ (كۇن، اۋا، سۋ) قارىم – قاتىناستارى تۋرالى جۇمباقتار جاسىرۋ.
«ەگەر دە كۇن بولماسا نە بولار ەدى؟»
«ەگەر دە سۋ بولماسا نە بولار ەدى؟»
«ەگەر دە اۋا بولماسا نە بولار ەدى؟»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
