تۋعان ولكەنىڭ بايلىقتارى
اتىراۋ قالاسى،
№ 8 «اقبوتا» شيپا - جاي ءتيپتى
بوبەكجاي - بالاباقشاسى تاربيەشىسى
سابيرگالييەۆا دامەلي مۋسليموۆنا
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «الەۋمەتتىك ورتا» ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەت ءتۇرى: قورشاعان ورتا
تاقىرىبى: «تۋعان ولكەنىڭ بايلىقتارى»
ماقساتى: بالالارعا تۋعان جەردىڭ كورنەكى جەرلەرىمەن، بايلىقتارىمەن تانىستىرۋ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. ءوزىنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنە، ەلىنە، وتانعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. وي – ورىستەرىن، تانىمدىق شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ. تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا، قازبا بايلىقتارىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
سوزدىك جۇمىسى: مۇنايلى قالا، بالىق تۇرلەرى بيلينگۆالدى كومپونەنت: بالىق - رىبا، مۇناي - نەفت، قالا - گورود.
كورنەكىلىكتەر: اتىراۋ بالىق زاۋىتتىڭ فوتو – سۋرەتتەر كورمەسى، مۇناي مەن ودان شىققان شيكىزاتتار، قالانىڭ سۋرەتتەرى، ويىنعا قاجەتتى اۋ قارماعى مەن بالىقتاردىڭ تۇرلەرى.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ءىس – ارەكەتى
موتيۆاسيالىق - قوزعاۋشى
شاتتىق شەڭبەر:
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق،
الاقاندى اشايىق.
كۇننىڭ نۇرىن الايىق،
تازا اۋانى جۇتايىق،
جۇرەككە جىلۋ سالايىق،
مەيىرىمدىلىك شوعىن الايىق،
جينالعان جىلى شۋاقتى،
قوناقتارعا شاشايىق.
ىزدەنۋ – ۇيىمداستىرۋشى - بالالار، ءبىز قاي رەسپۋبليكادا تۇرامىز؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى. ول ۇلكەن، باي ولكە، مۇندا توعاي، وزەن، كول، باۋ – باقشا، اۋىل، قالالار كوپ (كارتانى كورسەتۋ)
- ال، ءوزىمىز قاي قالادا تۇرامىز؟
- اتىراۋ قالاسى قانداي قالا؟
بالالاردىڭ اڭگىمەسى تىڭدالادى.
- ولاي بولسا، ءقازىر ءبىز ويىن وينايمىز «بۇل قالانىڭ قاي جەرى» سۋرەت ارقىلى قالامىزدىڭ جەرلەرىن سيپاتتايمىز. بالالارعا قالانىڭ ءار جەرىنەن تۇسىرىلگەن بەينە - سۋرەتتەر بەرىلەدى، بالالار ونىڭ قاي جەر ەكەنىن اڭگىمەلەيدى.
- بالالار، قالامىزدىڭ بايلىقتارى تۋرالى نە بىلەمىز؟ قالامىزدا قانداي وزەن اعادى؟ وزەندە قانداي بالىقتىڭ ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟ تەڭىز بارما بىزدە؟
كورمە ۇيىمداستىرۋ، تاربيەشىنىڭ اڭگىمەسى:
بالالارعا «اتىراۋ بالىق» زاۋىتىنىڭ كورمەسى تۋرالى اڭگىمەلەتۋ. مۇندا سازان، تابان، سىلا، جايىن، قاراكوز، كوكسەركە، قىزىل بالىق نەمەسە بەكىرە تۇقىمداس بالىقتار كەزدەسەدى. تەڭىز بەن وزەننەن اۋلانعان بالىقتاردى، بالىقشىلار زاۋىتقا تاپسىرىپ، ونى تازالاپ، وڭدەپ، كەپتىرىپ، قاقتاپ، قايناتىلعان دامدەۋىشتەر سالىپ، قاڭىلتىر(تەمىر) نەمەسە پلاستماسساعا سالىنعان ىدىستاردى قولدانىپ دايىن ونىمدەردى ءتۇرلى ءدامدى بالىقتار دۇكەن سورەلەرىنە جىبەرىپ تۇرادى. مۇنى بىزگە دايىنداپ جاساپ الدىمىزعا قويعان، بالىقشىلار مەن زاۋىتتاعى جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەكتەرى دەپ باعالايمىز. ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن ماقتان ەتەمىز. ولار قىسى – جازى دەمەي سالقىن سۋعا ءتۇسىپ، دەنساۋلىقتارىن اياماي بىزگە وسىنداي سۋ بايلىقتارىن اۋلاپ بەرۋدە. بالىق جەگەن ادامنىڭ اعزاسىنا جاقسى اسەر بەرىپ، جەڭىل تاماق ءارى دارۋمەندەرگە باي تاعام. مۇنداي ادام ءوزىن سەرگەك سەزىنىپ، جەڭىل جۇرەدى، ءارى دەنى ساۋ بولادى.
ويىن: «بالىق اۋلايمىز»
- بالالار، تابيعاتقا بەرەتىن تاعى ءبىر كەرى اسەر بار، ول وزەننىڭ سۋىن لاستانۋى، وعان نەشە ءتۇرلى قالدىق – قوقىستاردىڭ توگىلۋى، بالىقتىڭ قيساپسىز كوپ اۋلاۋى بولىپ تابىلادى.
نە ىستەۋمىز كەرەك، وزەنىمىزگە قالاي كومەكتەسەمىز؟
- تابيعاتىمىزدىڭ كەلەسى بايلىعى، ول – مۇناي. ونى قارا التىنعا تەڭەيدى. مۇنايدى مۇنايشىلار جەردىڭ استىنان بۇرعىلاۋ ارقىلى مۇنايدى وڭدەپ الادى. ونىڭ ءتۇسى قارا، ءسۇيىق قويمالجىڭ شيكىزات. ءبىزدىڭ قالامىزدا «اتىراۋ مۇناي» ونەركاسىپ زاۋىتى بار. بۇل زاۋىتتا مۇنايدان، جانار - جاعار ماي، كەروسين، ءار ءتۇرلى ماشيناعا كەرەكتى مايلار جانە حيميالىق ونىمدەر الادى. ونىڭ شيكى زاتتارىن شەت ەلدەرگە جىبەرىپ، ونى ۆاليۋتا قورىنا اينالدىرادى. سونىمەن قاتار تۇرمىسقا قاجەتتى سۇيىق سۋ سابىندار، كىر سابىندار جاسالىنادى، قالعان قالدىقتاردان وڭدەۋ ارقىلى سينتەتيكالىق تالشىق كاۋچۋك، سپيرت، پلاستماسسا ونىمدەرى الىنادى. مۇناي زاۋىتىنان شىققان مۇناي قالدىقتارى قورشاعان ورتاعا زالالىن (زيانىن) كەلتىرۋدە. بيلينگۆالدى كومپونەنت: بالىق - رىبا، مۇناي - نەفت، قالا - گورود.
زەرتتەۋ – تاجىريبەسىن كورسەتۋ:
مىسالى، مىنا ىدىستاعى مۇنايدى ىدىستاعى توپىراقتىڭ ۇستىنە قۇياتىن بولساق، نە پايدا بولدى؟ نەمەسە تازا سۋعا مۇناي قالدىعىن توگەتىن بولساق، قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايتىنىن كورەسىڭدەر.
سوندىقتان دا بىزدەر، تۋعان ەلىمىزدىڭ، قالامىزدىڭ تابيعاتىن، ءوزىمىزدى قورشاعان ورتامىزدى، اينالاسىن تازا ۇساۋعا، بۇلدىرمەۋگە، لاستاماۋعا ءتيىسپىز. تابيعاتتىڭ قازبا بايلىقتارىن قورىن ساقتاپ، قورعاۋعا، ۇلكەندەردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا، قالامىزدىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسىپ، وتانىمىزدى سۇيە بىلۋگە مىندەتتىمىز.
قۇراستىرۋ: «كەمە» (گەومەت. پىشىندەردەن)
№ 8 «اقبوتا» شيپا - جاي ءتيپتى
بوبەكجاي - بالاباقشاسى تاربيەشىسى
سابيرگالييەۆا دامەلي مۋسليموۆنا
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «الەۋمەتتىك ورتا» ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەت ءتۇرى: قورشاعان ورتا
تاقىرىبى: «تۋعان ولكەنىڭ بايلىقتارى»
ماقساتى: بالالارعا تۋعان جەردىڭ كورنەكى جەرلەرىمەن، بايلىقتارىمەن تانىستىرۋ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. ءوزىنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنە، ەلىنە، وتانعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. وي – ورىستەرىن، تانىمدىق شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ. تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا، قازبا بايلىقتارىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
سوزدىك جۇمىسى: مۇنايلى قالا، بالىق تۇرلەرى بيلينگۆالدى كومپونەنت: بالىق - رىبا، مۇناي - نەفت، قالا - گورود.
كورنەكىلىكتەر: اتىراۋ بالىق زاۋىتتىڭ فوتو – سۋرەتتەر كورمەسى، مۇناي مەن ودان شىققان شيكىزاتتار، قالانىڭ سۋرەتتەرى، ويىنعا قاجەتتى اۋ قارماعى مەن بالىقتاردىڭ تۇرلەرى.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ءىس – ارەكەتى
موتيۆاسيالىق - قوزعاۋشى
شاتتىق شەڭبەر:
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق،
الاقاندى اشايىق.
كۇننىڭ نۇرىن الايىق،
تازا اۋانى جۇتايىق،
جۇرەككە جىلۋ سالايىق،
مەيىرىمدىلىك شوعىن الايىق،
جينالعان جىلى شۋاقتى،
قوناقتارعا شاشايىق.
ىزدەنۋ – ۇيىمداستىرۋشى - بالالار، ءبىز قاي رەسپۋبليكادا تۇرامىز؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى. ول ۇلكەن، باي ولكە، مۇندا توعاي، وزەن، كول، باۋ – باقشا، اۋىل، قالالار كوپ (كارتانى كورسەتۋ)
- ال، ءوزىمىز قاي قالادا تۇرامىز؟
- اتىراۋ قالاسى قانداي قالا؟
بالالاردىڭ اڭگىمەسى تىڭدالادى.
- ولاي بولسا، ءقازىر ءبىز ويىن وينايمىز «بۇل قالانىڭ قاي جەرى» سۋرەت ارقىلى قالامىزدىڭ جەرلەرىن سيپاتتايمىز. بالالارعا قالانىڭ ءار جەرىنەن تۇسىرىلگەن بەينە - سۋرەتتەر بەرىلەدى، بالالار ونىڭ قاي جەر ەكەنىن اڭگىمەلەيدى.
- بالالار، قالامىزدىڭ بايلىقتارى تۋرالى نە بىلەمىز؟ قالامىزدا قانداي وزەن اعادى؟ وزەندە قانداي بالىقتىڭ ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟ تەڭىز بارما بىزدە؟
كورمە ۇيىمداستىرۋ، تاربيەشىنىڭ اڭگىمەسى:
بالالارعا «اتىراۋ بالىق» زاۋىتىنىڭ كورمەسى تۋرالى اڭگىمەلەتۋ. مۇندا سازان، تابان، سىلا، جايىن، قاراكوز، كوكسەركە، قىزىل بالىق نەمەسە بەكىرە تۇقىمداس بالىقتار كەزدەسەدى. تەڭىز بەن وزەننەن اۋلانعان بالىقتاردى، بالىقشىلار زاۋىتقا تاپسىرىپ، ونى تازالاپ، وڭدەپ، كەپتىرىپ، قاقتاپ، قايناتىلعان دامدەۋىشتەر سالىپ، قاڭىلتىر(تەمىر) نەمەسە پلاستماسساعا سالىنعان ىدىستاردى قولدانىپ دايىن ونىمدەردى ءتۇرلى ءدامدى بالىقتار دۇكەن سورەلەرىنە جىبەرىپ تۇرادى. مۇنى بىزگە دايىنداپ جاساپ الدىمىزعا قويعان، بالىقشىلار مەن زاۋىتتاعى جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەكتەرى دەپ باعالايمىز. ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن ماقتان ەتەمىز. ولار قىسى – جازى دەمەي سالقىن سۋعا ءتۇسىپ، دەنساۋلىقتارىن اياماي بىزگە وسىنداي سۋ بايلىقتارىن اۋلاپ بەرۋدە. بالىق جەگەن ادامنىڭ اعزاسىنا جاقسى اسەر بەرىپ، جەڭىل تاماق ءارى دارۋمەندەرگە باي تاعام. مۇنداي ادام ءوزىن سەرگەك سەزىنىپ، جەڭىل جۇرەدى، ءارى دەنى ساۋ بولادى.
ويىن: «بالىق اۋلايمىز»
- بالالار، تابيعاتقا بەرەتىن تاعى ءبىر كەرى اسەر بار، ول وزەننىڭ سۋىن لاستانۋى، وعان نەشە ءتۇرلى قالدىق – قوقىستاردىڭ توگىلۋى، بالىقتىڭ قيساپسىز كوپ اۋلاۋى بولىپ تابىلادى.
نە ىستەۋمىز كەرەك، وزەنىمىزگە قالاي كومەكتەسەمىز؟
- تابيعاتىمىزدىڭ كەلەسى بايلىعى، ول – مۇناي. ونى قارا التىنعا تەڭەيدى. مۇنايدى مۇنايشىلار جەردىڭ استىنان بۇرعىلاۋ ارقىلى مۇنايدى وڭدەپ الادى. ونىڭ ءتۇسى قارا، ءسۇيىق قويمالجىڭ شيكىزات. ءبىزدىڭ قالامىزدا «اتىراۋ مۇناي» ونەركاسىپ زاۋىتى بار. بۇل زاۋىتتا مۇنايدان، جانار - جاعار ماي، كەروسين، ءار ءتۇرلى ماشيناعا كەرەكتى مايلار جانە حيميالىق ونىمدەر الادى. ونىڭ شيكى زاتتارىن شەت ەلدەرگە جىبەرىپ، ونى ۆاليۋتا قورىنا اينالدىرادى. سونىمەن قاتار تۇرمىسقا قاجەتتى سۇيىق سۋ سابىندار، كىر سابىندار جاسالىنادى، قالعان قالدىقتاردان وڭدەۋ ارقىلى سينتەتيكالىق تالشىق كاۋچۋك، سپيرت، پلاستماسسا ونىمدەرى الىنادى. مۇناي زاۋىتىنان شىققان مۇناي قالدىقتارى قورشاعان ورتاعا زالالىن (زيانىن) كەلتىرۋدە. بيلينگۆالدى كومپونەنت: بالىق - رىبا، مۇناي - نەفت، قالا - گورود.
زەرتتەۋ – تاجىريبەسىن كورسەتۋ:
مىسالى، مىنا ىدىستاعى مۇنايدى ىدىستاعى توپىراقتىڭ ۇستىنە قۇياتىن بولساق، نە پايدا بولدى؟ نەمەسە تازا سۋعا مۇناي قالدىعىن توگەتىن بولساق، قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايتىنىن كورەسىڭدەر.
سوندىقتان دا بىزدەر، تۋعان ەلىمىزدىڭ، قالامىزدىڭ تابيعاتىن، ءوزىمىزدى قورشاعان ورتامىزدى، اينالاسىن تازا ۇساۋعا، بۇلدىرمەۋگە، لاستاماۋعا ءتيىسپىز. تابيعاتتىڭ قازبا بايلىقتارىن قورىن ساقتاپ، قورعاۋعا، ۇلكەندەردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا، قالامىزدىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسىپ، وتانىمىزدى سۇيە بىلۋگە مىندەتتىمىز.
قۇراستىرۋ: «كەمە» (گەومەت. پىشىندەردەن)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
