كۇش مومەنتى. اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە تەڭدىك شارتى. ءيىندى تارازىلار
7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇش مومەنتى. اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە تەڭدىك شارتى. ءيىندى تارازىلار.
ساباقتىڭ ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ ءوزارا بەلسەندى، وزىندىك تانىم ارەكەتتەرىن ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ؛
- اينالاتىن دەنەلەردىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىن ۇعىندىرۋ؛
- ءماتىن مازمۇنىن دامىتۋشى قۇرال رەتىندە پايدالانا وتىرىپ، پروبلەمالاردى شەشۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، پايىمداۋ، ساراپتاۋ، زەردەلەۋ سياقتى تانىمدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ؛
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءوتۋ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ەسەپ شىعارۋ
ساباق بارىسى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسى: توپپەن جۇمىس (فيگۋرالار بويىنشا توپقا ءبولۋ)
ءۇشبۇرىش توبىنىڭ سۇراقتارى
1. دەنەنىڭ مەحانيكالىق ەنەرگياسى دەپ قانداي ەنەرگيانى ايتادى؟
2. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ فورمۋلاسى.
3. سىعىلعان(سوزىلعان) سەرىپپەنىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي فورمۋلامەن ورنەكتەلەدى.
شەڭبەر توبىنىڭ سۇراقتارى
4. تۇيىق جۇيە دەگەنىمىز نە؟
5. پوتەنسيالدىق جانە كينەتيكالىق ەنەرگيا
6. دەنەنىڭ جەر مەن اي بەتتەرىنەن بىردەي بيىكتىكتەگى پوتەنسيالدىق ەنەرگيالارى بىردەي بولا ما؟
ءتورت بۇرىش توبىنىڭ سۇراقتارى
7. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى.
8. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ فورمۋلاسى
9. ۇيكەلىس كۇشى بار بولسا، مەحانيكالىق ەنەرگيا ساقتالا ما؟
ميني - لەكسيا(سلايد ارقىلى تۇسىندىرىلەدى)
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اينالۋ ءوسى بار دەنەلەردىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىن انىقتاۋ ءۇشىن كۇش مومەنتى دەگەن ۇعىم ەنگىزىلەدى.
قوزعالمايتىن تىرەۋدىڭ نەمەسە بىلىكتىڭ (ءوستىڭ) توڭىرەگىندە اينالا الاتىن كەز - كەلگەن دەنە يىندىك (رىچاگ) دەپ اتالادى.
تىرەۋ نۇكتەسىنەن كۇشتەر ورنالاسقان تۇزۋلەرگە تۇسىرىلگەن پەرپەنديكۋلياردىڭ ۇزىندىعىن كۇش ءيىنى دەپ اتايدى.
اينالاتىن دەنەگە تۇسىرىلگەن كۇشتىڭ كۇش يىنىنە كوبەيتىندىسى كۇش مومەنتى دەپ اتالادى.
M=F*l
كۇش مومەنتىنىڭ بىرلىگى.
1Hيۋتون*مەتر=1ن*1م
كۇش سياقتى كۇش مومەنتى دە ۆەكتورلىق شاما
M1 مومەنتى ساعات ءتىلى قوزعالىسىنا قاراما - قارسى، M2 - مومەنتى باعىتتاس قوزعالادى
مومەنتتەر ەرەجەسى اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە - تەڭدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن دەنەنى ساعات ءتىلى جۇرىسىنە باعىتتاس اينالدىراتىن كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسى ونى ساعات ءتىلى جۇرىسىنە قارسى باعىتتا اينالدىراتىن كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ بولۋى كەرەك.
م1=M2
بىلىكتىڭ سول جاعىنداعى كۇشتەردىڭ كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسى بىلىكتىڭ وڭ جاعىنداعى كۇشتەردىڭ كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ بولۋى كەرەك.
ءيىندى تارازىلار اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىنا نەگىزدەلگەن.
م1=M2، P1*d1=P2* d2، مۇنداعى P1=m1 *g، P2=m2*g
ءيىندى تارازىلار دەنەنىڭ ماسساسىن ولشەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
يىندەرى ءۇشىن ون سانى ەسەلىك بولىپ كەلەتىن تارازىلار وندىق تارازىلار دەپ اتالادى.
gml=gML
سەرگىتۋ ءساتى (وقۋشىلار ءبىر ورىندا تۇرىپ بيلەيدى)
ادام مۇشەسىندەگى يىنتىرەكتەردى قوزعالىسقا كەلتىرۋ ارقىلى بيلەۋ.
ەسەپتەر شىعارۋ(سلايدتاعى سۋرەتتەر بويىنشا ەسەپتەر شىعارادى)
لوگيكالىق سۇراقتار:
1. ءبىر شەلەك سۋدان كورى ەكى شەلەك سۋدى الىپ جۇرگەن قولايلى بولاتىنى نەلىكتەن؟
2. ارقاسىمەن اۋدارىلعان تاسباقا وزدىگىنەن تۇرا المايدى. نەگە؟
3. سىرىڭكە ءشيىن الىپ، ونى ورتاسىنان ەكىگە ءبول. ەندى جارتى ءشيدى ەكىگە ءبولۋ ءۇشىن ءبۇتىن ءشيدى بولگەنگە قاراعاندا كوبىرەك جۇمىس جاسالادى؟
توپپەن جۇمىس (پوستەر جاساۋ)
قول — تارازى،
كوڭىل — قازى
ەل بىرلىگى - ەل تەڭدىگى
بىرلىك بار جەردە – تىرلىك بار.
ءۇي تاپسىرماسى
باعالاۋ پاراقشاسىمەن ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇش مومەنتى. اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە تەڭدىك شارتى. ءيىندى تارازىلار.
ساباقتىڭ ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ ءوزارا بەلسەندى، وزىندىك تانىم ارەكەتتەرىن ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ؛
- اينالاتىن دەنەلەردىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىن ۇعىندىرۋ؛
- ءماتىن مازمۇنىن دامىتۋشى قۇرال رەتىندە پايدالانا وتىرىپ، پروبلەمالاردى شەشۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، پايىمداۋ، ساراپتاۋ، زەردەلەۋ سياقتى تانىمدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ؛
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءوتۋ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ەسەپ شىعارۋ
ساباق بارىسى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسى: توپپەن جۇمىس (فيگۋرالار بويىنشا توپقا ءبولۋ)
ءۇشبۇرىش توبىنىڭ سۇراقتارى
1. دەنەنىڭ مەحانيكالىق ەنەرگياسى دەپ قانداي ەنەرگيانى ايتادى؟
2. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ فورمۋلاسى.
3. سىعىلعان(سوزىلعان) سەرىپپەنىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي فورمۋلامەن ورنەكتەلەدى.
شەڭبەر توبىنىڭ سۇراقتارى
4. تۇيىق جۇيە دەگەنىمىز نە؟
5. پوتەنسيالدىق جانە كينەتيكالىق ەنەرگيا
6. دەنەنىڭ جەر مەن اي بەتتەرىنەن بىردەي بيىكتىكتەگى پوتەنسيالدىق ەنەرگيالارى بىردەي بولا ما؟
ءتورت بۇرىش توبىنىڭ سۇراقتارى
7. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭى.
8. مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ فورمۋلاسى
9. ۇيكەلىس كۇشى بار بولسا، مەحانيكالىق ەنەرگيا ساقتالا ما؟
ميني - لەكسيا(سلايد ارقىلى تۇسىندىرىلەدى)
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اينالۋ ءوسى بار دەنەلەردىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىن انىقتاۋ ءۇشىن كۇش مومەنتى دەگەن ۇعىم ەنگىزىلەدى.
قوزعالمايتىن تىرەۋدىڭ نەمەسە بىلىكتىڭ (ءوستىڭ) توڭىرەگىندە اينالا الاتىن كەز - كەلگەن دەنە يىندىك (رىچاگ) دەپ اتالادى.
تىرەۋ نۇكتەسىنەن كۇشتەر ورنالاسقان تۇزۋلەرگە تۇسىرىلگەن پەرپەنديكۋلياردىڭ ۇزىندىعىن كۇش ءيىنى دەپ اتايدى.
اينالاتىن دەنەگە تۇسىرىلگەن كۇشتىڭ كۇش يىنىنە كوبەيتىندىسى كۇش مومەنتى دەپ اتالادى.
M=F*l
كۇش مومەنتىنىڭ بىرلىگى.
1Hيۋتون*مەتر=1ن*1م
كۇش سياقتى كۇش مومەنتى دە ۆەكتورلىق شاما
M1 مومەنتى ساعات ءتىلى قوزعالىسىنا قاراما - قارسى، M2 - مومەنتى باعىتتاس قوزعالادى
مومەنتتەر ەرەجەسى اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە - تەڭدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن دەنەنى ساعات ءتىلى جۇرىسىنە باعىتتاس اينالدىراتىن كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسى ونى ساعات ءتىلى جۇرىسىنە قارسى باعىتتا اينالدىراتىن كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ بولۋى كەرەك.
م1=M2
بىلىكتىڭ سول جاعىنداعى كۇشتەردىڭ كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسى بىلىكتىڭ وڭ جاعىنداعى كۇشتەردىڭ كۇش مومەنتتەرىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ بولۋى كەرەك.
ءيىندى تارازىلار اينالاتىن دەنەنىڭ تەپە - تەڭدىك شارتىنا نەگىزدەلگەن.
م1=M2، P1*d1=P2* d2، مۇنداعى P1=m1 *g، P2=m2*g
ءيىندى تارازىلار دەنەنىڭ ماسساسىن ولشەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
يىندەرى ءۇشىن ون سانى ەسەلىك بولىپ كەلەتىن تارازىلار وندىق تارازىلار دەپ اتالادى.
gml=gML
سەرگىتۋ ءساتى (وقۋشىلار ءبىر ورىندا تۇرىپ بيلەيدى)
ادام مۇشەسىندەگى يىنتىرەكتەردى قوزعالىسقا كەلتىرۋ ارقىلى بيلەۋ.
ەسەپتەر شىعارۋ(سلايدتاعى سۋرەتتەر بويىنشا ەسەپتەر شىعارادى)
لوگيكالىق سۇراقتار:
1. ءبىر شەلەك سۋدان كورى ەكى شەلەك سۋدى الىپ جۇرگەن قولايلى بولاتىنى نەلىكتەن؟
2. ارقاسىمەن اۋدارىلعان تاسباقا وزدىگىنەن تۇرا المايدى. نەگە؟
3. سىرىڭكە ءشيىن الىپ، ونى ورتاسىنان ەكىگە ءبول. ەندى جارتى ءشيدى ەكىگە ءبولۋ ءۇشىن ءبۇتىن ءشيدى بولگەنگە قاراعاندا كوبىرەك جۇمىس جاسالادى؟
توپپەن جۇمىس (پوستەر جاساۋ)
قول — تارازى،
كوڭىل — قازى
ەل بىرلىگى - ەل تەڭدىگى
بىرلىك بار جەردە – تىرلىك بار.
ءۇي تاپسىرماسى
باعالاۋ پاراقشاسىمەن ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
You Might Also Like
