كۇشەيتكىش ۇستەۋ
قازاق ءتىلى 6 سىنىپ
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇشەيتكىش ۇستەۋ
ءىى. ماقساتى:
1) ۇستەۋدى، ۇستەۋ تۇرلەرىن، كۇشەيتكىش ۇستەۋدى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى مەڭگەرتۋ.
2) شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى وي - ساناسىن، ءتىلىن، بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
3) انا ءتىلىن ارداقتاي بىلۋگە، تۋعان جەرىن، ءتىلىن سۇيە بىلەتىن ۇلتجاندى ۇرپاق قالىپتاستىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ەلەكتروندى وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق، جاڭا ساباق بەرۋ.
ساباق ءادىسى: كارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسى.
ءىىى. ساباق بارىسى:
1) ۇيىمداستىرۋ. ساباققا دايىنداۋ. تاقاعا اشىق جۋرنال ىلىنەدى.
2) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ. ۇستەۋدىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى.
1. مولشەر ۇستەۋى.
2. ۇستەۋلەردى قاتىستىرىپ ءماتىن قۇراۋ، ياعني شىعارماشىلىق جۇمىس.
3) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراپ بولعان سوڭ، تاقتاداعى اشىق جۋرنالعا ءار گرافاعا تاپسىرمانىڭ ورىندالعانى جونىندە بەلگى قويىلادى.
4) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى قورىتىندىلاپ، ەلەكتروندى وقۋلىق قوسىلادى. ونى تىڭداپ، وتىلگەن تاقىرىپتار جونىندە وقۋشىلار ارقىلى وي تۇيىندەلەدى دە، جاڭا ساباق وتىلەدى.
ءىV. جاڭا ساباق. كۇشەيتكىش ۇستەۋ.
اۋىل رەڭى مۇلدەم جۇدەۋ ەدى. سىرت اجارىندا ءتىپتى تىرلىك بەلگىسى جوق.
سايىسقا قاتىساتىن وقۋشىلار كەرەمەت سويلەيدى.
كۇشەيتكىش ۇستەۋ قيمىلدىڭ، ءىس - ارەكەتتىڭ بەلگىسىن يا ساپاسىن كۇشەيتىپ، يا سولعىنداتىپ كورسەتەدى. مىسالى: ەڭ ادەمى، تىم بيىك، وتە جاقسى، اسا تەرەڭ، ت. ب. بۇندا كۇشەيتكىش ۇستەۋلەر ساپالىق سىن ەسىمدەرمەن تىركەسىپ جۇمسالىپ، سىن ەسىمنىڭ كۇشەيتپەلى شىراي ءتۇرىن جاساۋعا نەگىز بولادى.
مۇلدەم بىلمەيدى، ابدەن شارشاعان، كەرەمەت سويلەيدى،- دەگەن مىسالداردا ەتىستىكپەن تىركەسىپ قالاي؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، قيمىلدىڭ سيپاتىن كۇشەيتە يا سولعىنداتا كورسەتەدى.
2) جاڭا ساباق ءتۇسىندىرىلىپ بولعاننان كەيىن، ءبىلىمنىڭ بيىك شىڭىنا شىعاتىن ەمبلەما كورسەتىلەدى. بۇل ەمبلەمانىڭ بەلگىسى - بارلىق تاپسىرمانى ورىنداعان وقۋشىنىڭ شىققان بيىك شىڭى.
3) دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىندالادى.
ءى دەڭگەي.
مىنا سويلەمدەردەن ۇستەۋدى تابىڭىز.
1. اسان ەكەۋمىز اقىرىن اڭگىمەلەسىپ كەلەمىز.
2. اۋىل ۇيلەرى بىرىنە - ءبىرى ادەيى جاقىن قونعان.
3. - ال، ەندى تىنىعايىق،- دەدى اسان.
4. جەتىسۋ اتا جەرىمىز ەدى. ءاز - جانىبەك حان زامانىنان بەرى قىرقىسىپ كەلەمىز. اۋەلى جەڭدىك.
5. جوعارى - تومەن ۇيرەك - قاز ۇشىپ تۇرسا سىپىلداپ.
6. الىستا الاتاۋدىڭ قارلى شىڭدارى جارقىراي كۇنگە شاعىلىسادى.
ءىى دەڭگەي.
ۇستەۋلەردى قۇرامى جاعىنان تالداۋ.
1. ءارلى - بەرلى دوڭبەكشي بەرۋگە سەرىكتەرىمدى وياتىپ الارمىن دەپ قىسىلدىم.
2. توپتانىپ كەلگەن قاسقىرلار جىلقىعا شاپقانىمەن، قوڭىن ويىپ، جاعىن سىندىرىپ العان تاي بولماسا، ەشبىرىن جىعىپ الىپ، ەمىن - ەركىن جەي العان جوق.
3. كوزىڭدى اشىپ جۇمعانشا جىلدام حابار العىزادى.
4. اۋىل ىلگەرى كوشتى.
5. ناعاشىم بۇگىن ادەتتەگىسىنەن كەشىگىپ كەلدى.
6. جىگىتتىڭ داۋسى از سىبىرلادى دا، قاقپانى قايتا اشتى.
ءىىى دەڭگەي.
ۇستەۋلەردى ماعىناسىنا قاراي اجىرات. سۇراق قويۋ ارقىلى ۇستەۋلەردىڭ قاي سوزبەن تىركەسىپ تۇرعانىن دالەلدە.
1. اققاسقا ىرىلداعاندا بەيسەنبايدىڭ دەنەسى مۇزداپ ىلگەرى جىلجي بەردى.
2. بۇگىن ولگەن جاۋىڭنىڭ ۇرپاعى ەرتەڭ قايىرا اتتانباي ما بەرى قاراي؟
3. بارلىق اتتىلار جان - جاققا شابا جونەلدى.
4. باندىلار كۇشىگىن الدىرعان قاسقىرشا كەزىپ، ەلدىڭ ۇرەيىن الا باستادى.
5. ومبى ۆوكزالى ەداۋىر ۇلكەن دە سالتاناتتى كورىنەدى.
6. وسى كەزدە جۇمىسشىلاردىڭ بارلىعى دا ابدەن شارشاعان بولاتىن.
7. بۇل وتە باتىر ەكەن.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعاننان كەيىن اشىق جۋرنالعا بەلگى قويىلىپ، باعالانادى.
IV. قورىتىندىلاۋ.
1. ءمۇعالىم:
مەكتەپ قابىرعاسىندا قازاق تىلىنەن العان، ءالى دە الا بەرەتىن بۇكىل ءبىلىمدى انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتى ارقىلى سەزىنىپ، سان الۋان عىلىم - ءبىلىم نەگىزدەرىمەن حاباردار بولىپ، بويىمىزعا جيناقتايمىز. سوندىقتان انا ءتىلدى ارداقتاپ، تۋعان ءتىلدى قۇرمەت تۇتامىز.
وسى ورايدا ساباقتى مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايمىن:
قاسيەتتى قازاق ءتىلى - انا ءتىلىم
قىمبات بىزگە ار ءتىلىم - بابا ءتىلىم.
جاتىر مۇندا حالقىمنىڭ شەجىرەسى،
قۋانىشى، قايعىسى - قاسىرەتى.
قابات - قابات ەلىمنىڭ تاريحى بار،
سىرى دا بار، مۇڭى بار، ءبارى دە بار.
ءىزى بولىپ اقتابان شۇبىرىندى،
تۋى بولىپ تىگىلدى ابىلايدىڭ.
ەي، جاستارىم، باعالاي ءبىل ءتىلىڭدى.
قازىنالى قارتتارى بار ۇعىمدى.
وقىشى سەن قالىڭ - قالىڭ تومداردى.
تانيسىڭ سەن سول ارقىلى اسىلىڭدى.
كەشەگى ءور ماحامبەت حاندارعا
ءتىلىن تارتپاي سويلەگەن
ءۇنى بولعان عاجاپ ءتىل.
اباي، ماعجان، ساكەننىڭ
ءتىلى بولعان قازاق ءتىل.
وزگە ۇلتتاردى وقىتتى ءوز تىلىندە
قازاق دەگەن ەل بار دەپ
بار الەمگە پاش ەتكەن ابايدى
مىقتى ەكەن - اۋ، مىقتى ەكەن
مۇحتار بولىپ سويلەگەن
قازاق ءتىلى - عاجاپ ءتىل.
2. وقۋشىلاردىڭ دەڭگەيلىك تاپسىرمالارعا بايلانىستى العان ۇپايلارىنىڭ قورىتىندىسى باعا بولىپ قويىلادى.
V. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
كۇشەيتكىش ۇستەۋ.
"دوستىق" تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
شىعارما جازۋدا ۇستەۋ تۇرلەرى قولدانىلۋ كەرەك.
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇشەيتكىش ۇستەۋ
ءىى. ماقساتى:
1) ۇستەۋدى، ۇستەۋ تۇرلەرىن، كۇشەيتكىش ۇستەۋدى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى مەڭگەرتۋ.
2) شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى وي - ساناسىن، ءتىلىن، بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
3) انا ءتىلىن ارداقتاي بىلۋگە، تۋعان جەرىن، ءتىلىن سۇيە بىلەتىن ۇلتجاندى ۇرپاق قالىپتاستىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ەلەكتروندى وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق، جاڭا ساباق بەرۋ.
ساباق ءادىسى: كارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسى.
ءىىى. ساباق بارىسى:
1) ۇيىمداستىرۋ. ساباققا دايىنداۋ. تاقاعا اشىق جۋرنال ىلىنەدى.
2) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ. ۇستەۋدىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى.
1. مولشەر ۇستەۋى.
2. ۇستەۋلەردى قاتىستىرىپ ءماتىن قۇراۋ، ياعني شىعارماشىلىق جۇمىس.
3) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراپ بولعان سوڭ، تاقتاداعى اشىق جۋرنالعا ءار گرافاعا تاپسىرمانىڭ ورىندالعانى جونىندە بەلگى قويىلادى.
4) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى قورىتىندىلاپ، ەلەكتروندى وقۋلىق قوسىلادى. ونى تىڭداپ، وتىلگەن تاقىرىپتار جونىندە وقۋشىلار ارقىلى وي تۇيىندەلەدى دە، جاڭا ساباق وتىلەدى.
ءىV. جاڭا ساباق. كۇشەيتكىش ۇستەۋ.
اۋىل رەڭى مۇلدەم جۇدەۋ ەدى. سىرت اجارىندا ءتىپتى تىرلىك بەلگىسى جوق.
سايىسقا قاتىساتىن وقۋشىلار كەرەمەت سويلەيدى.
كۇشەيتكىش ۇستەۋ قيمىلدىڭ، ءىس - ارەكەتتىڭ بەلگىسىن يا ساپاسىن كۇشەيتىپ، يا سولعىنداتىپ كورسەتەدى. مىسالى: ەڭ ادەمى، تىم بيىك، وتە جاقسى، اسا تەرەڭ، ت. ب. بۇندا كۇشەيتكىش ۇستەۋلەر ساپالىق سىن ەسىمدەرمەن تىركەسىپ جۇمسالىپ، سىن ەسىمنىڭ كۇشەيتپەلى شىراي ءتۇرىن جاساۋعا نەگىز بولادى.
مۇلدەم بىلمەيدى، ابدەن شارشاعان، كەرەمەت سويلەيدى،- دەگەن مىسالداردا ەتىستىكپەن تىركەسىپ قالاي؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، قيمىلدىڭ سيپاتىن كۇشەيتە يا سولعىنداتا كورسەتەدى.
2) جاڭا ساباق ءتۇسىندىرىلىپ بولعاننان كەيىن، ءبىلىمنىڭ بيىك شىڭىنا شىعاتىن ەمبلەما كورسەتىلەدى. بۇل ەمبلەمانىڭ بەلگىسى - بارلىق تاپسىرمانى ورىنداعان وقۋشىنىڭ شىققان بيىك شىڭى.
3) دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىندالادى.
ءى دەڭگەي.
مىنا سويلەمدەردەن ۇستەۋدى تابىڭىز.
1. اسان ەكەۋمىز اقىرىن اڭگىمەلەسىپ كەلەمىز.
2. اۋىل ۇيلەرى بىرىنە - ءبىرى ادەيى جاقىن قونعان.
3. - ال، ەندى تىنىعايىق،- دەدى اسان.
4. جەتىسۋ اتا جەرىمىز ەدى. ءاز - جانىبەك حان زامانىنان بەرى قىرقىسىپ كەلەمىز. اۋەلى جەڭدىك.
5. جوعارى - تومەن ۇيرەك - قاز ۇشىپ تۇرسا سىپىلداپ.
6. الىستا الاتاۋدىڭ قارلى شىڭدارى جارقىراي كۇنگە شاعىلىسادى.
ءىى دەڭگەي.
ۇستەۋلەردى قۇرامى جاعىنان تالداۋ.
1. ءارلى - بەرلى دوڭبەكشي بەرۋگە سەرىكتەرىمدى وياتىپ الارمىن دەپ قىسىلدىم.
2. توپتانىپ كەلگەن قاسقىرلار جىلقىعا شاپقانىمەن، قوڭىن ويىپ، جاعىن سىندىرىپ العان تاي بولماسا، ەشبىرىن جىعىپ الىپ، ەمىن - ەركىن جەي العان جوق.
3. كوزىڭدى اشىپ جۇمعانشا جىلدام حابار العىزادى.
4. اۋىل ىلگەرى كوشتى.
5. ناعاشىم بۇگىن ادەتتەگىسىنەن كەشىگىپ كەلدى.
6. جىگىتتىڭ داۋسى از سىبىرلادى دا، قاقپانى قايتا اشتى.
ءىىى دەڭگەي.
ۇستەۋلەردى ماعىناسىنا قاراي اجىرات. سۇراق قويۋ ارقىلى ۇستەۋلەردىڭ قاي سوزبەن تىركەسىپ تۇرعانىن دالەلدە.
1. اققاسقا ىرىلداعاندا بەيسەنبايدىڭ دەنەسى مۇزداپ ىلگەرى جىلجي بەردى.
2. بۇگىن ولگەن جاۋىڭنىڭ ۇرپاعى ەرتەڭ قايىرا اتتانباي ما بەرى قاراي؟
3. بارلىق اتتىلار جان - جاققا شابا جونەلدى.
4. باندىلار كۇشىگىن الدىرعان قاسقىرشا كەزىپ، ەلدىڭ ۇرەيىن الا باستادى.
5. ومبى ۆوكزالى ەداۋىر ۇلكەن دە سالتاناتتى كورىنەدى.
6. وسى كەزدە جۇمىسشىلاردىڭ بارلىعى دا ابدەن شارشاعان بولاتىن.
7. بۇل وتە باتىر ەكەن.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعاننان كەيىن اشىق جۋرنالعا بەلگى قويىلىپ، باعالانادى.
IV. قورىتىندىلاۋ.
1. ءمۇعالىم:
مەكتەپ قابىرعاسىندا قازاق تىلىنەن العان، ءالى دە الا بەرەتىن بۇكىل ءبىلىمدى انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتى ارقىلى سەزىنىپ، سان الۋان عىلىم - ءبىلىم نەگىزدەرىمەن حاباردار بولىپ، بويىمىزعا جيناقتايمىز. سوندىقتان انا ءتىلدى ارداقتاپ، تۋعان ءتىلدى قۇرمەت تۇتامىز.
وسى ورايدا ساباقتى مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايمىن:
قاسيەتتى قازاق ءتىلى - انا ءتىلىم
قىمبات بىزگە ار ءتىلىم - بابا ءتىلىم.
جاتىر مۇندا حالقىمنىڭ شەجىرەسى،
قۋانىشى، قايعىسى - قاسىرەتى.
قابات - قابات ەلىمنىڭ تاريحى بار،
سىرى دا بار، مۇڭى بار، ءبارى دە بار.
ءىزى بولىپ اقتابان شۇبىرىندى،
تۋى بولىپ تىگىلدى ابىلايدىڭ.
ەي، جاستارىم، باعالاي ءبىل ءتىلىڭدى.
قازىنالى قارتتارى بار ۇعىمدى.
وقىشى سەن قالىڭ - قالىڭ تومداردى.
تانيسىڭ سەن سول ارقىلى اسىلىڭدى.
كەشەگى ءور ماحامبەت حاندارعا
ءتىلىن تارتپاي سويلەگەن
ءۇنى بولعان عاجاپ ءتىل.
اباي، ماعجان، ساكەننىڭ
ءتىلى بولعان قازاق ءتىل.
وزگە ۇلتتاردى وقىتتى ءوز تىلىندە
قازاق دەگەن ەل بار دەپ
بار الەمگە پاش ەتكەن ابايدى
مىقتى ەكەن - اۋ، مىقتى ەكەن
مۇحتار بولىپ سويلەگەن
قازاق ءتىلى - عاجاپ ءتىل.
2. وقۋشىلاردىڭ دەڭگەيلىك تاپسىرمالارعا بايلانىستى العان ۇپايلارىنىڭ قورىتىندىسى باعا بولىپ قويىلادى.
V. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
كۇشەيتكىش ۇستەۋ.
"دوستىق" تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
شىعارما جازۋدا ۇستەۋ تۇرلەرى قولدانىلۋ كەرەك.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى. قوزى، قوشاقاندار. جىڭىشكە داۋىستىلار. 32 – 34 جاتتىعۋلار.
-
حيميا ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ
